Πλημμύρες στη Θεσσαλία

Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»

Ως περίκλειστη περιοχή, η Θεσσαλία υπέστη πολλές ζημιές από τις κατά καιρούς πλημμύρες. Στο δίτομο έργο μου (Θεσσαλικές Ενθυμήσεις, 1404-1881) περιλαμβάνονται πολλές ενθυμήσεις αναφερόμενες στις πλημμύρες. Πρόκειται για μικρά χρονικά τα οποία κατέγραφαν στα εκκλησιαστικά βιβλία του χωριού ή του μοναστηριού τους, ολιγογράμματοι ψάλτες και μοναχοί, δημοσιευμένα και ανέκδοτα, τα οποία συνέλεξα σε δημοσιεύματα ή εντόπισα σε κώδικες και βιβλία την περίοδο 1980-2010. Από τον μεγάλο αριθμό των ενθυμήσεων, επέλεξα μόνο 5, από τις οποίες οι 4 σύντομες είναι της περιόδου 1647-1684 και η 5η μακροσκελής του 1728. Η 5η ενθύμηση μας δίνει την εικόνα των τελευταίων καταστροφών στη Θεσσαλία, καθώς οι καταστροφές είναι περίπου οι ίδιες.
Στην κάθε ενθύμηση, την οποία δίνω με την ορθογραφία της, σημειώνω, τιμής ένεκεν, και το όνομα του πρώτου εκδότη της, όπως απαιτεί η δεοντολογία.
Οι 5 ενθυμήσεις.
1) 27.12.1647
1647. Δεκεμβρίου 27, έβρεξεν ένα μερόνηχτο, και ήλθεν το νερό παιάνου [παραπάνω] από την πώρτα, και επνίγησαν εις την Λάρισσαν οσπήτια 1.500, και άνθρωποι από τον κρεμνισμόν των οσπητίων 800 και περισσότεροι ευρίσκονταν από κάτω στα σπήτια πνιγμένοι.
Uspenskij 1896, 536.
2) 17.12.1647.
Στα Τρίκαλα 1647 Δεικεμβρίου -27 έβρεξεν ένα μερόνηχτο και ήλθεν το νερώ παράνου από την πώρτα του κερβασαρί [καραβάν σαράι] και επνίγησαν στην Λάρσα οσπείτι 1.500 και άνθρωποι από τον κρεμνισμών τον οσπιτίον 800 και περισσότεροι ευρίσκονταν από κάτω στα σπειτια πνιμένη.
Σοφιανός 1986, 113 και Γουγουλάκη 1994, 418.
3) 1673
Αχογ’ έβρεξεν δυνατά και επνίγηκεν ο μαχαλάς του αθανασίου.
[Πνίγηκε η συνοικία του Αγίου Αθανασίου της Λάρισας].
Σκουβαράς 1967, 306 αι Γουγουλάκη 1994, 418.
4) 1684
Τω 1684 εγένετο η μεγαλειτέρα πλήμμυρα. το ύδωρ εκάλυψε το πλείστον μέρος της Λαρίσσης, εις το Ξυλοπάζαρον έφθασε το ύδωρ εις ύψος δύο σχεδόν πήχεων.
[Ξυλοπάζαρο: η περιοχή μεταξύ των οδών Απόλλωνος, Παπαναστασίου και Βενιζέλου].
Εσφιγμενίτης 1891, 257 και Γιαννόπουλος 1893, 243.
5) 6.8, 1728-8.9.1728
Εν ετη + 1728- Αυγούστω -6- άρχισεν η βροχή και ώλλαις τις ημέρες του ο Αύγουστος έβριχεν πότε ολήγον και πότε πολή - έως Σεπτεμβρίου -7- έπητα... τιν νίκτα τις -8- ξεμερόνοντας το γενέσιον τις Παναγηας και ήτον και μέρα Παρασκεβή και όλην τιν ημέραν αυτή και την νίκτα ξημερόνοντας το Σαβατον εγηνε τόση πολή βροχή οπού δεν θυμήθη τινάς. Τόσον οπου ελέγαν η ανθροπη να ήνε δεύτερος κατακλυσμός οσάν του Νόε του παλεού κερού, και τόσον… Έγηνε οπού ανάβρθσεν όλος ο τόπος και ασάρισεν και εμετατόπισεν η γης και τα δένδρα και σπιτια έπισαν - και η στράτες και η δρόμη όλη εχάλασαν - και τα ρέματα και τα ποτάμια τόσον επλήθηνε το νερό και εφούσκουσεν και επήρε όλλα τα γηφίρηα και δένδρα μεγάλα εξεριζόνονταν και τα ‘περνε το νερό και τα κατέβαζε ης τιν θάλασαν - και η θάλασα πάλε ήχη φουρτούνα μεγάλη. Και τα ποτάμια κατέβαζαν δένδρα και πέτρης και χόματα και αντιμάχονταν η θάλασα με τα ποτάμια - και έγιναν ης το στόμα του ποταμήου κα ης το χήλον τις θαλάσης οσαν τίχη κτησμένα και το στόμα του ποταμήου άνιξεν αλού το στόμα προς τιν όστρια [νοτίως] και εβάσταξεν χρόνη τρης το στόμα και ήτον να θαυμάζη τινάς. και αυτή η νεροποντία δεν έφινεν μόνον ηδο αλλα όλην την Ρούμελην και ης τιν Ανατολήν, όστη η ανθρόπη έλεγαν να ήνε τιυ τέλους του κόσμου.
Κωνσταντινίδης 19υ60, 145-146,