Αναζητώντας τις ρίζες των οικογενειών αυτών, συζητώ με τους απογόνους, όπου υπάρχουν, και διαπιστώνω με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι ο αριθμός τους είναι σημαντικός και πολύ μεγαλύτερος απ’ ό,τι πίστευα. Όταν, μάλιστα, οι απόγονοί τους έχουν την προνοητικότητα να διατηρήσουν και να αξιοποιήσουν τα οικογενειακά τους κειμήλια και αρχεία αναλλοίωτα, και από σεβασμό προς τους προγόνους τους να συντηρήσουν την προφορική παράδοση ζωντανή και ανόθευτη, τότε η έρευνα μπορεί να φθάσει σε μεγάλο βάθος χρόνου.
Μία από τις οικογένειες της παλιάς Λάρισας είναι και του Αρχιμανδρίτη, της οποίας η γνωστή ιστορική διαδρομή υπερβαίνει κατά πολύ τους δύο αιώνες και έχει να επιδείξει, μεταξύ των άλλων, και δύο άτομα τα οποία υπήρξαν προβεβλημένες προσωπικότητες στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή της Λάρισας. Πρόκειται για τον δερματέμπορο Αστέριο και τον γιο του ιατρό Αναστάσιο (Τάσο) Αρχιμανδρίτη, για τους οποίους έχουμε να πούμε πολλά στη συνέχεια [1].
- Ο παλαιότερος γνωστός πρόγονος της οικογένειας, που μπορεί να θεωρηθεί και ως ο γενάρχης της, ήταν ο Αναστάσιος Οικονομίδης. Υπολογίζεται ότι πρέπει να γεννήθηκε γύρω στα 1790. Ήταν ιερέας στη Σμύρνη της Μ. Ασίας και προεπαναστατικά ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας είχε μυηθεί στα μυστικά της. Κάποια στιγμή, δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς (ίσως κατά την Επανάσταση του 1821), μετακόμισε στα Αμπελάκια, τα οποία διατηρούσαν ακόμη μέρος από την παλιά αίγλη τους. Εκεί τον συνέλαβαν οι Τούρκοι και σύμφωνα με την προφορική παράδοση της οικογένειας τον κρέμασαν μπροστά στο τέμπλο της εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου ή κατ’ άλλους στον πλάτανο της πλατείας των Αμπελακίων [2]. Από την οικογένειά του γνωρίζουμε μόνον τον γιο του Αστέριο.
- Ο Αστέριος Οικονομίδης γεννήθηκε γύρω στα 1920 και έγινε και ο ίδιος ιερέας, όπως και ο πατέρας του. Με τη σύζυγό του Βασιλική απέκτησαν δύο τέκνα, τον Αναστάσιο και την Ελένη. Όμως, η πρεσβυτέρα του απεβίωσε σε νεαρή ηλικία και κατόπιν τούτου ο ίδιος έλαβε από τον επίσκοπο Πλαταμώνος το οφίκιο του αρχιμανδρίτη. Το γεγονός αυτό στάθηκε αιτία να αλλάξει το επίθετο της οικογένειας και από τότε εδραιώθηκε το Αρχιμανδρίτης. Η κόρη του Ελένη γεννήθηκε στα Αμπελάκια, παντρεύτηκε τον συμπολίτη της Αχιλλέα Τσολάκη και μαζί του έζησαν στην όμορφη αυτήν πολιτεία του Κισσάβου.
- Ο γιος του Αναστάσιος Αρχιμανδρίτης γεννήθηκε το 1848 στα Αμπελάκια και όταν ενηλικιώθηκε εξάσκησε το επάγγελμα του υποδηματοποιού. Νυμφεύθηκε την Ελένη Στιβαχτάρη, η οποία γεννήθηκε στη Μακρυνίτσα του Πηλίου και μαζί της απέκτησε έξι τέκνα (τέσσερα κορίτσια και δύο αγόρια, τον Αστέριο και τον Κωνσταντίνο). Ο τελευταίος απέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 18 ετών. Το 1883, δύο χρόνια μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας, η οικογένεια μετακόμισε από τα Αμπελάκια στη Λάρισα. Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 εγκατέλειψαν προσωρινά τη Λάρισα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Μετά την αποχώρηση των Τούρκων τον Μάιο του 1898 επέστρεψαν στη Λάρισα, ενώ ορισμένα μέλη της έμειναν στην Αθήνα, όπου και δημιούργησαν τις δικές τους οικογένειες. Ο Αναστάσιος απεβίωσε το 1910 από καρδιακό επεισόδιο.
- Ο Αστέριος Αρχιμανδρίτης (1873-1935) γεννήθηκε στα Αμπελάκια. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε στη Μανιάρειο Σχολή και το 1883, με τη μετακόμιση της οικογένειας στη Λάρισα, τελείωσε εδώ το Σχολαρχείο και άρχισε να εργάζεται στο υποδηματοπωλείο του πατέρα του. Όταν το 1897 βρέθηκε, όπως αναφέρθηκε, πρόσφυγας στην Αθήνα, μαθήτευσε σε διάφορους έμπειρους τεχνίτες υποδημάτων και επιστρέφοντας το 1898 στη Λάρισα, εργάσθηκε με επιτυχία ως υποδηματοποιός. Το 1909 ο Αστέριος Αρχιμανδρίτης νυμφεύθηκε την Ξανθίππη, κόρη του Αναστασίου Τσαπάλου. Μαζί της απέκτησε δύο τέκνα, τον Αναστάσιο (Τάσο) και την Ελένη. Το 1925 μετέτρεψε το κατάστημά του σε δερματοπωλείο και εμπορευόταν επεξεργασμένα δέρματα για υποδήματα, καθώς και άλλα είδη απαραίτητα για την κατασκευή τους. Όμως, πέραν της επαγγελματικής του ιδιότητας, υπήρξε και έντονα πολιτικοποιημένο πρόσωπο. Εκτός του ότι ήταν ακραιφνής οπαδός του Βενιζέλου, υπήρξε και μέλος της τοπικής επιτροπής του κόμματος των Φιλελευθέρων. Διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Λαρίσης και πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου της. Μάλιστα, λόγω της έντονης προσωπικότητάς του ανάμεσα στην κοινωνία της πόλης ασχολήθηκε και με την τοπική Αυτοδιοίκηση, εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος και για κάποιο διάστημα ανέλαβε πάρεδρος (κάτι σαν σημερινός αντιδήμαρχος) του Δήμου Λαρίσης. Απεβίωσε τον Νοέμβριο του 1935 από κακοήθη πάθηση του ήπατος.
Η σύζυγός του Ξανθίππη (1887-1972) γεννήθηκε στη Λάρισα και μετά τον θάνατο του άνδρα της το 1935 ανέλαβε τη διαχείριση του καταστήματος, το οποίο βρισκόταν επί της σημερινής οδού Βενιζέλου 69, στο ύψος μεταξύ των οδών Φιλελλήνων και Ερμού, βοηθούμενη από την κόρη της Ελένη. Μετά τον σεισμό του 1941 και την είσοδο των Γερμανών στη Λάρισα, το κατάστημα αναγκαστικά διέκοψε τη λειτουργία του και η οικογένεια μετακόμισε οικογενειακώς στην Αθήνα. Το γεγονός αυτό στάθηκε δυστυχώς αφορμή να λεηλατηθεί το κατάστημα από τους κατακτητές και κυρίως από τους γείτονες του καταστήματος και άλλους επιτήδειους. Τον Μάρτιο του 1942 η οικογένεια επανήλθε στη Λάρισα και ο γιος τους Τάσος, όπως θα δούμε πιο κάτω, άνοιξε ιατρείο στο πατρικό τους σπίτι, το οποίο βρισκόταν επί της οδού Κούμα 62. Η Ξανθίππη πέθανε το 1972.
- Ο γιος του Αστερίου και της Ξανθίππης Αναστάσιος (Τάσος) Αρχιμανδρίτης (1912-2001) γεννήθηκε στη Λάρισα στις 3 Μαρτίου 1912. Τελείωσε τις βασικές του σπουδές στη Λάρισα και το 1931 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου απεφοίτησε το 1938. Εν συνεχεία διορίσθηκε στο Μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη» μέχρι το 1940, όποτε βρέθηκε στο μέτωπο του Ελληνο-ιταλικού πολέμου ως έφεδρος ανθυπίατρος. Όταν με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα το μέτωπο αυτό κατέρρευσε, βρέθηκε ξανά στο «Μαρίκα Ηλιάδη», υπό τη διεύθυνση του περίφημου γυναικολόγου Νικολάου Λούρου ως βοηθός και εν συνεχεία επιμελητής της Κλινικής. Τον Μάρτιο του 1942 επέστρεψε στη Λάρισα, όπου άνοιξε ιδιωτικό Ιατρείο Μαιευτικής-Γυναικολογίας επί της οδού Κούμα 62. Όμως, επτά μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 1942, συνελήφθη από τις ιταλικές αρχές μαζί με άλλους Λαρισαίους επιστήμονες και από τη χρονολογία αυτή μέχρι το τέλος του Εμφυλίου πολέμου (1949) είχε τραγικές προσωπικές εμπειρίες, τις οποίες θα περιγράψουμε με λεπτομέρειες στο κείμενό μας της επόμενης Τετάρτης, μαζί με την επαγγελματική του καριέρα και τη δημιουργία μιας αξιολάτρευτης οικογένειας.
(Συνέχεια)
(*). Γνωστού όντος ότι ο νεαρός Κωνσταντίνος (όρθιος) απεβίωσε στην Αθήνα το 1897 σε ηλικία 18 ετών, η φωτογραφία είναι προφανώς προγενέστερη αυτής της χρονολογίας. Πιθανόν η λήψη της να έγινε στην Αθήνα, όταν κατά τη διάρκεια της προσωρινής κατοχής της Θεσσαλίας από τους Τούρκους (1897-98) η οικογένεια μετακόμισε προσωρινά στην πρωτεύουσα.
[1]. Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους σημερινούς απογόνους της οικογένειας, την Υπατία (Πάτυ) Αρχιμανδρίτη και τον σύζυγό της Ρίζο Τσολάκη, όπως και τη Φανή (Άννυ) Αρχιμανδρίτη και τον σύζυγό της Βάσο Μίχο. Με απρόσμενη και απροσμέτρητη προθυμία βοήθησαν όλοι τους, ώστε τα κείμενα να έχουν αρτιότητα και σαφήνεια και να είναι εμπλουτισμένα με πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
[2]. Η πληροφορία αυτή προέρχεται από τη Σταυρούλα Νακίδου (1888-1973), κόρη του Αναστασίου Αρχιμανδρίτη και της Ελένης Στιβαχτάρη, η οποία γεννήθηκε και έζησε με τον σύζυγό της Απόστολο Νακίδη (1875-1959), ωρολογοποιό, στη Λάρισα.
