Ανεργία στη Μεσόγειο

Από τον Ζιώγα Απόστολο, βιολόγο

Η μεσογειακή γειτονιά της Ευρώπης έχει γίνει επίκεντρο της προσοχής εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης. Με εκατομμύρια ανθρώπους να φθάνουν στην Ευρώπη, το ζήτημα του τρόπου αντιμετώπισης των αυξανόμενων μεταναστευτικών πιέσεων έχει γίνει κεντρικό πολιτικό ζήτημα.

Οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο βρίσκονται, επίσης, υπό έλεγχο λόγω αυξανόμενων ανησυχιών όσον αφορά την ασφάλεια στη Συρία, τη Λιβύη και αλλού.
Η οικονομική βιβλιογραφία συνδέει τις συγκρούσεις με τις δημογραφικές συνθήκες και τις φτωχές οικονομικές ευκαιρίες για τους νέους.
Οι χώρες που υφίστανται δημογραφική μετάβαση, με αποτέλεσμα να έχουν πολύ νεανικούς πληθυσμούς, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε συγκρούσεις, ιδιαίτερα όταν οι οικονομικές ευκαιρίες είναι σπάνιες. Το ποσοστό των νέων που δεν φοιτούν σε εκπαίδευση, απασχόληση ή κατάρτιση έχει αυξηθεί μετά την οικονομική κρίση και σε πολλές χώρες τα ποσοστά ανεργίας των νέων είναι υψηλότερα από την ανεργία στον πληθυσμό μεγαλύτερης ηλικίας.
Η αύξηση της ανεργίας των νέων, πάντως, είναι ιδιαίτερα ανησυχητική.
Μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη, αποκλείοντας τους νέους από την αγορά εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, μειώνοντας την παραγωγικότητά τους και επηρεάζοντας τις προοπτικές εργασίας τους στη ζωή. Τα χαμηλά ποσοστά ανάπτυξης στην Ε.Ε. αντικατοπτρίζουν τις βαθιές ουλές που άφησε η κρίση της Ευρωζώνης. Η ανάπτυξη σε χώρες εκτός Ε.Ε. ήταν σχετικά ισχυρή συγκριτικά, υποδηλώνοντας κάποια σύγκλιση εισοδήματος, αν και από χαμηλό κατά κεφαλήν επίπεδο.
Τα ποσοστά ανεργίας στη Μεσόγειο αυξήθηκαν απότομα για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε σχέση με τις μεσογειακές χώρες εκτός Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια, αντανακλώντας και πάλι την οικονομική κρίση. Τα ποσοστά ανεργίας των νέων, που ορίζεται ως το μερίδιο του εργατικού δυναμικού ηλικίας 15-24 ετών χωρίς εργασία, που είναι, όμως, διαθέσιμο για εργασία και αναζήτηση εργασίας, αυξήθηκε πολύ περισσότερο από τα συνολικά ποσοστά ανεργίας στις περισσότερες μεσογειακές χώρες. Τα ποσοστά ανεργίας των νέων στην Κροατία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σλοβενία και την Ισπανία αυξήθηκαν περισσότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε.
Στις μεσογειακές χώρες, η ανεργία των γυναικών είναι πολύ υψηλότερη από την ανεργία των ανδρών, αλλά αυτό πιθανότατα διαστρεβλώνεται από τις σημαντικές διαφορές στα ποσοστά συμμετοχής ανδρών και γυναικών. Στις μεσογειακές χώρες εκτός Ε.Ε., τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών στην Αλγερία, την Αίγυπτο, τον Λίβανο, τη Λιβύη και τη Συρία είναι τουλάχιστον 1,5 φορές υψηλότερα από τα ποσοστά ανεργίας των ανδρών και, με εξαίρεση την Αίγυπτο, η διαφορά έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Για τις περισσότερες μεσογειακές χώρες της Ε.Ε., τα ποσοστά ανεργίας ανδρών και γυναικών ήταν παρόμοια, με χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας των γυναικών σε σύγκριση με τα ποσοστά ανεργίας των ανδρών στην Κροατία, την Κύπρο, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, τα χάσματα μεταξύ των ποσοστών ανεργίας γυναικών και ανδρών -τα οποία ήταν σημαντικά- μειώθηκαν στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία.
Η Μεσόγειος αντιμετωπίζει μια κρίση ανεργίας των νέων που έχει σημασία όχι μόνο για τις χώρες μεμονωμένα, αλλά έχει, επίσης, ευρύτερες επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε. στο σύνολό της. Οι πρωτοβουλίες στην περιοχή απέτυχαν να αποτρέψουν τα υψηλά επίπεδα ανεργίας των νέων. Εν τω μεταξύ, οι δημογραφικές πιέσεις και οι μεταναστευτικές ροές υποδηλώνουν ότι τα ποσοστά ανεργίας θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω τα επόμενα χρόνια.
Η αντιμετώπιση της ανεργίας θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα πολιτικής, αλλά η εστίαση πρέπει να είναι σε προγράμματα που έχουν επιδείξει αποτελέσματα. Έως τότε, θα απομένει το ειρωνικό σχόλιο του Ιταλού σκιτσογράφου, Francesco Tullio Altan: «Η ανεργία των νέων αυξήθηκε. Μα τι διάολο ρε γαμώτο, δεν γερνάνε ποτέ;».