Αναγκαία για τη Δημοκρατία η απρόσκοπτη κυκλοφορία απόψεων

Από τον Κώστα Γιαννούλα

Σε μια δημοκρατική κοινωνία το να έχει κανείς άποψη σε θέματα του ενδιαφέροντός του θεωρείται όχι μόνο λογικό, αλλά και απαραίτητο, ενώ, το να την καταθέτει, δημοσίως, και να κυκλοφορεί χωρίς να εγείρονται προσκόμματα ή να δημιουργούνται, έστω, ελάχιστες και ασήμαντες αντιδράσεις είναι επιθυμητό, μεν, αλλά απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις, τις οποίες πρέπει να γνωρίζει ο καταθέτων.
Κατ’ αρχήν, για να έχει κανείς άποψη, αλλά και για να είναι σε θέση να την εκφράζει με επιτυχία, χρειάζεται γνώση και εμπειρία, οι οποίες αποκτούνται με τις επιρροές, που δέχεται, αρχικά, απ’ το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον και, κατόπιν, με τις σπουδές και τη μελέτη, αλλά, κυρίως, με τη δράση και τη συμμετοχή στην κοινωνικοπολιτική ζωή του τόπου. Δίνω ιδιαίτερη σημασία σ’ αυτό το τελευταίο, χωρίς να υποτιμώ τα πρώτα, γιατί υπάρχουν μεταξύ μας πολλοί, που δεν τους αξίωσε ο Θεός να μάθουν πολλά γράμματα, αλλά οι ανάγκες και η συνεχής προσπάθεια για επιβίωση, βελτίωση και κοινωνική καταξίωση, καθώς και οι ανοιχτές κεραίες τους και το ενδιαφέρον τους για τα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα τους έχουν καταστήσει ικανούς να σκέφτονται φωναχτά, να ασκούν κριτική και να διατυπώνουν τις δικές τους προτάσεις για τα μελλούμενα.
Θα έλεγα, μάλιστα, ότι μια τέτοια συμπεριφορά σε μια δημοκρατική κοινωνία σαν τη δική μας είναι η ενδεδειγμένη για όλους, ει δυνατόν, τους πολίτες, γιατί αυτό επιτάσσει το δημοκρατικό μας πολίτευμα, το οποίο λειτουργεί, μεν, με τη μορφή της έμμεσης δημοκρατίας και του αντιπροσωπευτικού συστήματος, αλλά θα πρέπει και ο πολίτης να συμμετέχει, ποικιλότροπα, στο πολιτικό γίγνεσθαι. Άλλωστε, στο Σύνταγμά μας αναφέρεται, ρητά, ότι η εφαρμογή των διατάξεών του επαφίεται στον πατριωτισμό και στην επαγρύπνηση όλων των Ελλήνων πολιτών. Και αυτό, γιατί έχει αποδειχθεί, ότι οι κοινωνίες, των οποίων οι πολίτες λειτουργούν, αδιάφορα, αδιαμαρτύρητα και ως πρόβατα για σφαγή, όχι μόνο μένουν στάσιμες και δεν προοδεύουν, αλλά κινδυνεύουν και από πολιτικές εκτροπές σαν αυτές, που γνώρισε, κατά καιρούς, ο τόπος μας. Ως εκ τούτου, δεν αρκεί μόνο η ψήφος τους, για να λειτουργήσει καλύτερα το πολιτικό μας σύστημα, αλλά χρειάζεται ο πολίτης να είναι ενημερωμένος και με άποψη, για όσα συμβαίνουν γύρω του.
Για να ακούγονται, όμως, και για να κυκλοφορούν, απρόσκοπτα, ή να είναι ανεκτές οι απόψεις, που διατυπώνονται και, πολύ περισσότερο, να γίνονται αποδεκτές και να επηρεάζουν, όσους τις ακούν και τις διαβάζουν, δεν πρέπει να ξεχνάμε ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτα ­ πρώτα, στις δημοκρατικές κοινωνίες αποτελεί, μεν, κατάκτηση η ελευθερία της έκφρασης όλων των πολιτών, αλλά αυτή δεν είναι απεριόριστη, αφού σκοντάφτει στο εμπόδιο, που λέει, ότι πρέπει να φθάνει ως εκεί, που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Επειδή, όμως, το όριο της ελευθερίας είναι δυσδιάκριτο ή εύκολα παραβιάζεται από ορισμένους, τα προβλήματα στις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους είναι πολλά, η κοινωνία υποφέρει και η Δημοκρατία κινδυνεύει, ανά πάσα ώρα και στιγμή, να μεταβληθεί σε οχλοκρατία και ασυδοσία.
Για να μη συμβαίνει, λοιπόν, κάτι τέτοιο, είναι αναγκαίο ο καθένας μας να λέει και να γράφει τις αλήθειες του, αλλά να τις εκφράζει με παρρησία, μεν, αλλά χωρίς φανατισμό και μισαλλοδοξία και, πάντα, με τον δέοντα σεβασμό στις απόψεις των άλλων, γιατί στη Δημοκρατία οι οπτικές και οι απόψεις ακόμη και για το ίδιο θέμα είναι, συνήθως, περισσότερες από μία. Άλλωστε, δεν προέκυψε, τυχαία, η ρήση που λέει, ότι μπορεί να διαφωνώ με όσα λες, αλλά θα αγωνίζομαι, πάντα, για να έχεις το δικαίωμα να τα λες.
Πέραν τούτων, επειδή είναι αποδεδειγμένο, ότι η πρόοδος και η ανάπτυξη σε μια πολυφωνική κοινωνία προκύπτει μόνο μέσα απ’ τον διάλογο, τις αμοιβαίες υποχωρήσεις, αλλά και απ’ τη σύνθεση των απόψεων, είναι επιβεβλημένο να αποφεύγονται οι μονόλογοι, που απευθύνονται σε αυτιά κωφών, αλλά και οι εγωιστικές και εριστικές τοποθετήσεις, που στοχεύουν στο θυμοειδές του κοινού και στην εφήμερη προβολή. Και επειδή σωστές απόψεις για ορισμένα θέματα, αλλά και πράξεις μπορεί να εντοπίσει κανείς σε πολίτες και πολιτικά πρόσωπα, σ’ όποιον ιδεολογικό χώρο κι αν ανήκουν, καλό είναι αυτές να επισημαίνονται και να αναγνωρίζονται από σύμπασα την κοινωνία ανεξάρτητα απ’ το τι ψηφίζει ο καθένας μας.
Ύστερα από όλα αυτά γίνεται αντιληπτό, ότι η Δημοκρατία, για να λειτουργεί, σωστά, χρειάζεται ενεργούς, σκεπτόμενους και με άποψη πολίτες, οι οποίοι, όμως, κατέχουν, παράλληλα, τα μυστικά και τους κανόνες του δημοκρατικού διαλόγου, προκειμένου να ακούγονται και να επηρεάζουν.