Μια αγκαλιά Πασχαλινά έθιμα σε κάθε ελληνική γωνιά

Από τον Απόστολο Ποντίκα,
δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο,
Πολιτικών Επιστημών

Το Πάσχα, η Λαμπρή, Πασχαλιά, είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή της Χριστιανοσύνης. Αρχικά ήταν η μεγαλύτερη εβραϊκή γιορτή, που γιορταζόταν προς τιμήν της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από την Αιγυπτιακή αιχμαλωσία. Η ονομασία του, προέρχεται από το εβραϊκό Πεσάχ, που σημαίνει διάβαση, προς ανάμνηση της διάβασης του περιούσιου λαού από τη σκλαβιά στην ελευθερία. Μετά το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου, το νόημα της εορτής μετασχηματίστηκε και πήρε νέα σωτηριολογική διάσταση και έγινε η γιορτή των γιορτών και πανήγυρη των πανηγύρεων.

Ο εορτασμός του Πάσχα για τους χριστιανούς, γίνεται την Κυριακή, μετά την πανσέληνο του Μαρτίου. Έτσι οι χριστιανοί, ξεχωριστά και αντίθετα από τους Εβραίους, γιορτάζουν τη σταύρωση και ανάσταση του Χριστού και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή. Η έννοια της «Ανάστασης» είναι διαδεδομένη στις μυθολογικές και θρησκευτικές παραδόσεις πολλών λαών που προσπαθούσαν έτσι να ερμηνεύσουν τον κύκλο της φύσης, της ζωής. Οι Χριστιανοί, τοποθέτησαν τη γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου στην εποχή της άνοιξης, για τονίσουν ότι έρχεται η Ανάσταση, η Αναγέννηση, η ψυχική για την ανθρωπότητα μέσα από την Ανάσταση του Κυρίου. Η Σταυρική θυσία του Ιησού, δείχνει ότι ο Θεός πονάει για τον άνθρωπο και προσφέρει ό,τι πιο πολύτιμο έχει για να τον σώσει, τον ίδιο του τον Υιό. Είναι η γιορτή της αγάπης, γιατί ο ίδιος ο Χριστός μας θυσιάστηκε για τη σωτηρία τη δική μας. Το Πάσχα, η λαμπρότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, είναι ίσως η μοναδική γιορτή που κλείνει μέσα της όλα τα συναισθήματα. Από την αγωνία, τον πόνο, τη θλίψη των Παθών και της Σταύρωσης, περνάμε στην αγαλλίαση και την ελπίδα που φέρνει η Ανάσταση.
Αρκετά είναι τα πασχαλινά έθιμα του λαού μας, με πρώτο το τσούγκρισμα των κόκκινων αβγών, που συμβολίζουν το αίμα του Ιησού, που χύθηκε, όταν τον λόγχισαν οι Ρωμαίοι πάνω στον Σταυρό. Το τσούγκρισμα, συμβολίζει την Aνάσταση του Xριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του. Ένα σημαντικό πασχαλινό έθιμο, είναι οι λαμπάδες, με τις οποίες οι πιστοί παίρνουν το άγιο φως. Το Μεγάλο Σάββατο, τελειώνει η νηστεία της σαρακοστής και επιστρέφοντας στο σπίτι τρώνε τη μαγειρίτσα και τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά. Το πασχαλινό αρνί, είναι το σημαντικό έθιμο της Πασχαλιάς Οι αμνοί είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα του Πάσχα, καθώς συμβολίζουν τον Χριστό. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Χριστό με τον «Αμνό του Θεού, ο οποίος θα πάρει μαζί του την αμαρτία του κόσμου»... Το ΠΑΣΧΑ σε όλες τις γωνιές της πατρίδας μας, είναι πλημμυρισμένο με έθιμα και παραδόσεις. Στη Θράκη, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου, σταματά έξω από ένα παρεκκλήσι, εκεί όπου βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τη στιγμή που ο ιερέας διαβάζει το Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα θα πάρουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και θα τη ρίξουν στα μνήματα. Στη Θάσο, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», που γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό και τραγουδούν όλα τα πασχαλινά τραγούδια, τελειώνοντας, με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την Επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές, φαγητό που βράζει σε μεγάλο καζάνι, μαζί με τσουρέκια και αυγά. Τα Πασχαλόγιορτα αυτά έθιμα, εντοπίζονται και σε χωριά της Ελασσόνας και Αγιάς. Στην Αράχοβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας. Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, και είναι ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Στην Κύθνο, το πιο επιβλητικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της «Κούνιας»... Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών, αποτελεί ο «Νιπτήρας», ενώ την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου, γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς. Στην Κέρκυρα τελείται η παλιά, κατανυκτική Λιτανεία που βγαίνει σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία και ακολουθούν ποικίλα έθιμα, στο νησί.