“Ο βοσκός δεν κοιμάται ποτέ”
(αρχαιοελληνική παροιμία)
Η λέξη Νοοτροπία (νους +τρόπος) αναφέρεται στον ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς ενός ατόμου, αλλά και μιας κοινωνίας. Περιγράφει το σύνολο των απόψεων, ιδεών, πεποιθήσεων, προκαταλήψεων που καθορίζουν την ατομική και κοινωνική συμπεριφορά. Πρόκειται για μια λέξη που σχεδόν όλοι μας έχουμε κατά καιρούς χρησιμοποιήσει για να δικαιολογήσουμε τα κακώς κείμενα της χώρας μας. Πόσες φορές δεν ακούσαμε –είπαμε τη φράση: σ’ αυτή τη χώρα τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει γιατί τέτοια νοοτροπία έχουμε. Και δεν έχουμε άδικο γιατί εδώ και αρκετές δεκαετίες ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριζόμαστε από μια νοοτροπία ωχαδερφισμού, αδιαφορίας, ανευθυνότητας και αδυναμίας να κατανοήσουμε το καθήκον μας απέναντι στην Πολιτεία και στους συνανθρώπους μας.
Για να καταλάβει κανείς τα χαρακτηριστικά της νοοτροπίας μας είναι αρκετό απλά να παρατηρήσει την καθημερινότητά μας. Καταστρέφουμε δημόσια περιουσία (στάδια, σχολεία, πανεπιστήμια, πάρκα αναψυχής ), δηλαδή περιουσία δική μας και θεωρούμε ότι αντιστεκόμαστε στην εξουσία. Παρκάρουμε όπου μας βολεύει το αυτοκίνητό μας χωρίς να νοιαζόμαστε αν είναι θέση στάθμευσης για άτομα με ειδικές ανάγκες. Εντασσόμαστε σε μια πολιτική ομάδα-κόμμα με βασικό κριτήριο την εξυπηρέτηση των προσωπικών μας συμφερόντων και ψηφίζουμε εκείνους που πιστεύουμε ότι μετά την εκλογή τους θα μας βοηθήσουν στην όποια, ακόμη και παράλογη, εξυπηρέτηση τους ζητήσουμε. Επιδιώκουμε να καταλάβουμε θέσεις ευθύνης, χωρίς να έχουμε τα απαραίτητα προσόντα, με μοναδικό κίνητρο τον υψηλό μισθό και την κοινωνική θέση. Έχουμε αναγάγει σε εθνικό απόφθεγμα τις φράσεις: ξέρεις ποιος είμαι εγώ ή οι άλλοι τι παραπάνω έχουν και είναι εκεί που είναι και παίρνουν τόσα λεφτά. Επιδεικνύουμε υπερβολικό εγωισμό και έχουμε υπερβολική εμπιστοσύνη στην προσωπική μας άποψη, την οποία υποστηρίζουμε ακόμη και όταν τα γεγονότα μας διαψεύδουν. Έχουμε ίσως τους περισσότερους νόμους, νόμους για το κάθε τι αλλά αδυνατούμε να τους εφαρμόσουμε συλλογικά γιατί ο κάθε ένας από εμάς ερμηνεύει τον Νόμο όπως τον συμφέρει. Δυστυχώς η λίστα θα μπορούσε να περιλαμβάνει πάρα πολλά παραδείγματα ελληνικής τρέλας, που όλοι μας γνωρίσουμε και βιώνουμε καθημερινά.
Τα αίτια αυτής της νοοτροπίας είναι ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Εδώ και δεκαετίες ανακαλύψαμε τον υλικό ευδαιμονισμό και η απόκτηση υλικών αγαθών έγινε η απόλυτη προτεραιότητά μας. Δημιουργήσαμε μια άκρως καταναλωτική κοινωνία και λανθασμένα πιστέψαμε ότι γίναμε ανεπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα, χωρίς ταυτόχρονα να ενδιαφερθούμε για την πνευματική, ατομική και συλλογική, καλλιέργεια. Ακόμη και την ουσιαστική ανατροφή των παιδιών μας την αναθέσαμε στο να τους προσφέρουμε υλικά αγαθά. Παραμελήσαμε το πιο σημαντικό στοιχείο μιας οργανωμένης κοινωνίας που είναι το σχολείο και γι’ αυτό σήμερα γινόμαστε μάρτυρες πρωτόγνωρων καταστάσεων στις σχολικές αίθουσες. Οι εκάστοτε πολιτικοί φταίνε γιατί υποσχέθηκαν καθαρά για ψηφοθηρικούς λόγους πράγματα που ουσιαστικά ήξεραν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν. Φταίνε γιατί επί δεκαετίες διόριζαν σε θέσεις ευθύνης άτομα χωρίς προσόντα με μόνο γνώμονα την εξασφάλιση ψήφων. Φταίνε γιατί ουδέποτε ανέλαβαν την ευθύνη για τα κακώς πεπραγμένα, προτάσσοντας πάνω από όλα το πολιτικό κόστος. Εν ολίγοις για την ανάπτυξη της σημερινής νοοτροπίας είμαστε υπεύθυνοι όλοι μας.
Θα ήταν λάθος να υποστηρίξει κανείς ότι αυτή η νοοτροπία είναι έμφυτο χαρακτηριστικό των ελλήνων και δεν γίνεται να αλλάξει. Η εκάστοτε νοοτροπία ενός λαού διαμορφώνεται σταδιακά μέσω των καταστάσεων που ζει και μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο. Στατιστικές έρευνες έχουν δείξει ότι είμαστε ένας λαός που αγαπά την πατρίδα του και μπορούμε χωρίς δεύτερη σκέψη να θυσιαστούμε για αυτήν. Όταν πηγαίνουμε σε χώρες του εξωτερικού είμαστε απόλυτα νομοταγείς και αυτό δείχνει ότι έχουμε συνείδηση του τί πρέπει να κάνει ένας υπεύθυνος πολίτης. Είμαστε ένας λαός με πολλά χαρίσματα (δημιουργικοί, αυθόρμητοι, εφευρετικοί) και κάποια στιγμή θα πρέπει να σταματήσουμε να ζούμε με τις φαντασιώσεις των περασμένων μεγαλείων και να δούμε ρεαλιστικά την πραγματικότητα. Να χρησιμοποιήσουμε το ένδοξο παρελθόν μας ως οδηγό και να φροντίσουμε να καταλάβουμε τη θέση που μας αξίζει στον σύγχρονο κόσμο.
Επιτέλους, ας διαψεύσουμε κάποια στιγμή τον Γάλλο συγγραφέα Edmont About (1828-1885) που είχε πει: Είναι καταπληκτικός αυτός ο μικρός ελληνικός λαός που πετυχαίνει παντού, εκτός από την πατρίδα του.
