Αν το αποπειραθούμε, θα δούμε ότι η πολιτική μας κουλτούρα έχει τις ρίζες της σε πατριαρχικές κοινωνικές δομές. Σε δομές που κυριαρχεί το εξουσιαστικό «δούναι και λαβείν». Σταθερά, από την απελευθέρωση και μετά, επικρατούσε η λογική «παρέχω υπακοή για να έχω προστασία». Αργότερα, όταν σταθεροποιήθηκε ο κοινοβουλευτισμός, συναντήθηκε με τις πατριαρχικές νοοτροπίες και διαμορφώθηκε ένα πολιτικό υβρίδιο. Η πατριαρχική σχέση μεταφέρθηκε από την κοινωνία στην πολιτική ως πελατειακή. Διατηρήθηκε δηλαδή –αλλά μέσω κομμάτων- η σχέση «υπακοή ίσον προστασία».
Τα κόμματα διόγκωναν το κράτος για να διαδραματίσουν αυτά πλέον τον πατριαρχικό ρόλο. Εκποιούσαν το κράτος στους ψηφοφόρους με αντάλλαγμα να το κατέχουν τα ίδια. Πρόσχημα της εκποίησης οι ιδεολογικές αντιθέσεις.
Εμφορούμενοι και οι πολιτικοί από τις αξίες της πατριαρχικής κοινωνίας, επέλεγαν νομιμοφροσύνη προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους, τους φίλους και συγγενείς, τους προστατευόμενους. Αποτέλεσμα; Τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονταν θεσμικά. ‘Έτσι σταδιακά το κράτος ταυτίστηκε στη λαϊκή φαντασία ως ο παντοδύναμος δότης. Κάπως έτσι οι πατριαρχικές σχέσεις κυριάρχησαν και στο κοινοβουλευτικό παιχνίδι.
Αργότερα, κατά τη μεταδικτατορική περίοδο, εμπεδώθηκε μια δημοκρατία καταναλωτικών ηθών. Και επειδή η ευημερία ήταν καταναλωτική -άρα επισφαλής ως αντιπαραγωγική- το πελατειακό σύστημα επιτάθηκε. Οι ψηφοφόροι έδιναν την ψήφο τους με κριτήριο τη διασφάλιση του καταναλωτισμού. Επικράτησε κουλτούρα αδιαφορίας για τους μακροπρόθεσμους κινδύνους.
Οδηγηθήκαμε μάλιστα και σε αντιστροφή της πελατειακής σχέσης. Τα κόμματα εξαρτιόταν από τους ψηφοφόρους πια. Όχι το αντίθετο. Τα κόμματα είχαν την εξάρτηση να ικανοποιούν τις καταναλωτικές-πελατειακές ανάγκες σε όλο και επίπεδο υψηλότερο. Ως πρόσχημα χρησιμοποίησαν την ψευτοϊδεολογική δημαγωγία. Δυσχερέστερη αποδείχθηκε η θέση της αριστεράς η οποία ως «καταδικασμένη» να υπερασπίζεται όλα τα αιτήματα έγινε σημαιοφόρος κάθε απαίτησης...
* Σχόλιο βασισμένο στο έργο του Π. Κονδύλη
* Από τον Νίκο Ντόλα
* Νίκος Ντόλας, φιλόλογος,
διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών,
υποψήφιος βουλευτής ΝΔ Λάρισας
