Χορηγός του κόσμου

EΛΛΑΔΑ

Από τον Θανάση Μπρισίμη, σμήναρχο ε.α.

Αναμφίβολα προκαλεί εντύπωση στους αναγνώστες όλου του κόσμου ότι η Ελλάδα είναι πάντα παρούσα στο πρώτο κεφάλαιο κάθε βιβλίου, είτε αφορά ιστορία, μαθηματικά, φιλοσοφία, ιατρική, μουσική, θέατρο, αρχιτεκτονική ή οτιδήποτε άλλο. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι υπήρξαν και άλλοι πολιτισμοί, αλλά το βέβαιο είναι ότι κανένας άλλος δεν έχει τόσο επανεκτιμηθεί, διασωθεί και οικουμενοποιηθεί όσο ο Ελληνικός πολιτισμός.
Μέσα σε αυτόν τον πολιτισμό που η φύση, ο άνθρωπος και το θείο συνυπάρχουν, οι Έλληνες επινόησαν μία μέθοδο για να κατανοήσουν τον κόσμο και όχι έναν τρόπο να τον εξηγήσουν. Κληροδοτώντας μια στάση ξένη προς το δόγμα και ανοιχτή προς τη γνώση απόλαυσαν μια πίστη ελεύθερη χωρίς δόγμα. Η απουσία ακριβώς δογμάτων, το άνοιγμα προς νέες ιδέες, ο θαυμασμός και η αμφιβολία, υπήρξαν τα συστατικά μιας στάσης δημιουργικής που οι Έλληνες ονόμασαν φιλοσοφία.
Η φιλοσοφία σαν πράξη ελεύθερη και κριτική, ως γνώση που δεν έρχεται εκ των άνω, αλλά συγκροτείται μέσα από προβληματισμό και διάλογο, δημιουργήθηκε και καλλιεργήθηκε στην Ελλάδα. Και σε άλλα μέρη υπήρξαν σοφοί, ιδιοφυΐες και πεφωτισμένοι, αλλά όχι ίσοι στην αναζήτηση της αλήθειας. Η Αγορά της Αθήνας υπήρξε για πολύ καιρό ο τόπος συνάντησης εκείνων που χωρίς αντιζηλία έκαναν την ιδέα και τη σκέψη αντικείμενο του προβληματισμού τους, διδάχθηκαν και δίδαξαν την αμφισβήτηση. Ο Επίκουρος, ο Πυθαγόρας, ο Δημόκριτος, ο Σωκράτης ήταν φίλοι της γνώσης, ήταν φιλόσοφοι. Από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έχουν μείνει τα πιο μεγαλειώδη και πολυσύχναστα οικοδομήματα της παγκόσμιας σκέψης. Όλοι αυτοί άφησαν ένα κληροδότημα πιο αληθινό και από τα συμπεράσματά τους, την άψογη στάση τους που δεν είναι παρά η αναζήτηση της αλήθειας ασκούμενοι την Ελευθερία στην Πνύκα, στο πλαίσιο ενός άλλου μεγάλου κληροδοτήματος, της Δημοκρατίας. Πριν 2.500 χρόνια έλαβε σάρκα και οστά στην Αθήνα μια μοναδική δημιουργία. Για πρώτη φορά εμπνεύστηκε σε έναν λαό το δυνατό συναίσθημα μιας κοινωνίας πολιτών, ενεργούς, υπεύθυνης, ελεύθερης, δημοκρατικής. Μέχρι τότε στην ιστορία της ανθρωπότητας ο άνθρωπος δεν ήταν πολίτης. Υπήρχαν πολιτισμοί της κορυφής, της συγκεντρωτικής εξουσίας, με έναν βασιλιά θεό, ή της μοιρασμένης εξουσίας ανάμεσα σε μια κάστα, όχι όμως πολιτισμοί κοινωνίας πολιτών. Η εμπειρία της Δημοκρατίας στις ελληνικές πόλεις προσέδωσε στην κοινωνία της εποχής αισθήματα ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας, υπευθυνότητας και συμμετοχής στον ορισμό και την υπεράσπιση του κοινού καλού. Η ελληνική δημοκρατία είχε ως υπέρτατα αγαθά την ελευθερία και την ισότητα που υπερασπιζόταν οι πολίτες μέσα από τη δύναμη του λόγου. Έτσι, από τη μια η ελευθερία του λόγου και της πολιτικής και από την άλλη η ισονομία, η ισοπολιτεία, η ισηγορία και μαζί με όλα αυτά η παρρησία, δηλαδή η αρετή να συμμετέχεις και να χρησιμοποιείς τον λόγο για να υπερασπίζεσαι την αλήθεια.
Η λέξη δημοκρατία άργησε 2.000 χρόνια να μπει στις δυτικές γλώσσες και η ακριβής έννοια του τι σημαίνει αυτή η μορφή διακυβέρνησης καθορίστηκε από ιστορικούς και φιλολόγους μόλις δύο αιώνες πριν, με βάση τα κείμενα του Θουκυδίδη, του Ισοκράτη και του Δημοσθένη.
Ένα άλλο μεγάλο επίτευγμα των Ελλήνων είναι το θέατρο. Οι Έλληνες άφησαν την τραγωδία, αλλά και την κωμωδία, τη λυρική ποίηση, την επική ποίηση, το μυθιστόρημα, τον διάλογο, το εγκώμιο, τη χορογραφία. Όλα τα λογοτεχνικά είδη με τα οποία ο σημερινός πολιτισμός εκφράζεται είναι κληροδότημα των Ελλήνων. Η λογοτεχνία, η ιστορία, η πολιτική, οι νόμοι, η επιστήμη αναπτύχθηκαν γραπτώς από τους Έλληνες. Όλα αυτά ασφαλώς δεν θα είχαν επιτευχθεί χωρίς το θαυμάσιο εύρημα του πρώτου πλήρους φωνητικού αλφαβήτου. Αν τα Λατινικά έπαψαν μια μέρα να είναι άγραφη γλώσσα, οφείλεται στο ότι πήραν τα γράμματα από τους Έλληνες και αν οι δυτικές γλώσσες ξεκίνησαν να γράφονται και να εξελίσσονται, οφείλεται στο ότι δέχθηκαν την κληρονομιά αυτού του αλφάβητου. Ένας ανυπολόγιστος αριθμός λέξεων με τις οποίες εκφράζονται πολλές γλώσσες χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Ελληνικά. Ιδέα, λογική, πρόβλημα, μέθοδος, θεωρία, ανάλυση, σύστημα, σύμβολο, φράση, μηχανική, ηθική, πολιτική, ενέργεια, μυστήριο, μέτρο, μουσική, αρμονία και τόσες άλλες. Είναι η μητέρα γλώσσα, στην οποία έγινε η πιο παλιά και πλήρης καταχώρηση της ανθρώπινης σκέψης και γνώσης.
Εδώ γεννήθηκε η ιατρική και ο πρώτος που συνέθεσε ένα σύνολο επιστημονικών πραγματειών ήταν ο Ιπποκράτης, η Γλυπτική με δείγματα απαράμιλλης τέχνης τα αγάλματα του Ερμή του Πραξιτέλη, της Αφροδίτης της Μήλου, της Νίκης της Σαμοθράκης, η Αρχιτεκτονική με υπέρτατο δείγμα τον Παρθενώνα, αναπτύσσοντας συγχρόνως ένα εργαλείο με τόση ακρίβεια και λεπτότητα, τη Γεωμετρία. Χάρη στη γεωμετρία του Ευκλείδη που μεταδόθηκε ανέπαφη μέχρι πριν δύο αιώνες, αναπτύχθηκε μέχρι σήμερα η αρχιτεκτονική, η φυσική, η αστρονομία, η τοπογραφία, η χαρτογραφία.
Αυτά είναι μερικά από αυτά που άφησε η Ελλάδα, τόσο σε εμάς τους Έλληνες όσο και τους άλλους λαούς, με την προτροπή να μην είμαστε μόνο κληρονόμοι, αλλά και συνεχιστές, διότι τι θα έμενε άραγε σήμερα από τον πολιτισμό μας αν εξέλειπε το Ελληνικό στοιχείο; Οπωσδήποτε αυτό που κάνει μεγάλο έναν πολιτισμό είναι η ικανότητα να εξελίσσεται και να εμπνέει κάτι καινούργιο. Αυτό ακριβώς έχει αφήσει η Ελλάδα. Η Ελλάδα είχε τον πιο εμπνευστή πολιτισμό που άφησε τη δημοκρατία, την ελευθερία, την ισότητα, την κοινωνία των πολιτών, την πολιτική, την ηθική, την ιστορία, τη λογοτεχνία, το αλφάβητο.
Όλα τα παραπάνω κατέστησαν την Ελλάδα μεγάλο του κόσμου χορηγό και τον πολίτη του κόσμου οφειλέτη της. Η υποχρέωσή μας να είμαστε συνεχιστές αυτού του πολιτισμού είναι διαρκής.