Ο σπαρτός...

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Από τον Γιάννη Γούδα

Η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, η έγνοια να εξασφαλίσει στην οικογένειά του τ’ απαραίτητα, έκαναν τον άνθρωπο παλιά να πιστεύει ακράδαντα, πως η καινούργια αυτή χρονιά θα κάνει πραγματικότητα τα πιο πολλά τουλάχιστον όνειρά του, γι’ αυτό κι ανυπόμονα περίμενε τα πρωτοβρόχια να μαλακώσει η γη, που ο ήλιος του καλοκαιριού την έχει κάνει πέτρα και ν’ αρχίσει το έργο του.
Και πράγματι μετά από λίγες μέρες έβλεπε τα σύννεφα να πυκνώνουν και σαν ευλογία Θεού, αντίκριζε τις πρώτες στάλες να μαυρίζουν τις πλάκες της αυλής. Κι όσο η βροχή δυνάμωνε και γινόταν χορταστική, τόσο και στο πρόσωπό του έλαμπε η χαρά και τα χείλη του ψιθύριζαν: Ας είναι ευλογημένος ο Ύψιστος, που για άλλη μια φορά την έστειλε στην ώρα της.
Θα κάνει τώρα τα χωράφια του, όπως αυτός ξέρει. Χωρίς χασομέρια, τρέχει στην αποθήκη να ετοιμάσει τα σύνεργα: Το αλέτρι, το ζυγό, το υνί, τα τσαπιά, το δικέντρι και όλα τα υπόλοιπα εργαλεία της δουλειάς. Τον περιμένουν βλέπεις από την άνοιξη άνεργα και παραπονεμένα κι είναι καιρός να ξαναπιάσουν δουλειά, ν’ αποκτήσουν πάλι τη χαμένη λάμψη τους.
Δεν του απομένει λοιπόν τώρα, παρά να περιμένει να καλοσυνέψει ο καιρός, για ν’ αρχίσει το σπαρτό της βρίζας πρώτα και του σιταριού αργότερα. Και σαν δει πως έφτασε αυτή η μέρα, στρώνει στην αυλή του σπιτιού του την κοπάνα και τη γεμίζει με το διαλεγμένο και κρατημένο για σπόρο σιτάρι. Μέσα εκεί ρίχνει και αρκετή λιωμένη γυαλόπετρα, για να απολυμανθούν όλοι οι κόκκοι του σταριού.
Αποβραδίς κατεβαίνει στο κατώι, να παχνιάσει τα ζώα του κι ιδιαίτερα το βόδι κι ύστερα τρέχει στο ‘’σέμπρο’’ (συνέταιρος του γεωργού στην καλλιέργεια των κτημάτων του), να συνεννοηθούν από ποιο χωράφι θ’ αρχίσουν δουλειά την άλλη μέρα.
Η μεγάλη νύχτα της εποχής αυτής και η έγνοια, δεν τον κρατούν άλλο στο στρώμα, γι’ αυτό και πριν την ώρα του σηκώνεται και μαζί με τη βοήθεια όλων όσοι απ’ την οικογένεια μπορούν να επιστρατευτούν για τον σπαρτό, φορτώνει τα πράγματα στο μουλάρι (τον τρουβά, μια αγκαλιά κορφές καλαμποκιών και μια μικρότερη τριφύλλι) κι είναι έτοιμος για το ξεκίνημα. Κάνει τον σταυρό του, βγάζει το σίδερο της εξώπορτας, ανοίγει διάπλατα τα δυό της φύλλα, σέρνει έξω το βόδι και το μουλάρι, κλείνει καλά την πόρτα και παίρνει τον δρόμο για το χωράφι, περνώντας βέβαια και από το σπίτι του σέμπρου και βάζοντας μια φωνή για να ξεκινήσει κι εκείνος και να συναντηθούν.
Τα χωράφια είναι μακριά και μετά από μια ώρα δρόμο και πότε με το καλό και πότε με τη φοβέρα, φτάνουν στον προορισμό τους. Σε μια άκρη του χωραφιού ξεφορτώνουν, κρεμούν στο δέντρο τον τρουβά και δένουν πιο πέρα το μουλάρι, κάτι να τσιμπήσει. Με το πρόσωπο γυρισμένο προς την ανατολή, κάνει γι’ άλλη μια φορά τον σταυρό του και από το κρεμασμένο στον ώμο του σακούλι, παίρνει σπόρο σιταριού και τον σκορπάει στο χωράφι με τέτοια τέχνη, που θαρρείς πως τον βάζει υπομονετικά με το χέρι του σπυρί σπυρί.
Ο πιο νιος, πιάνει με το δεξί του χέρι τη χειρολάβα και με το αριστερό το δικέντρι (το κεντρί για να προχωρούν τα ζώα) κι αρχίζει το κάμωμα. Στη μια ή δύο το πολύ αυλακιές σταματάει, σταυρώνει με το χέρι του τρεις φορές τα’ αλέτρι στο μέρος του υνιού κι ύστερα λίγο χώμα και ραντίζει μ‘ αυτό τρεις φορές το ζευγάρι, τα ‘’χουγιάζει’’ (Άιντε, Κοκκίνη μου, ίσια, άιντε καμάρια μου και κοντεύουμε) κι εκείνα ξεκινούν κανονικά πάλι, ενώ συγχρόνως ψιθυρίζει : Καλονύχτωμα, Παναγιά μ’. Πληθαίνουν οι αυλακιές και το χωράφι παίρνει άλλη όψη.
Το μεσημέρι, χωρίς να ξεζέψουν, κάθονται εκεί στη μέση του χωραφιού πάνω στο χώμα κι αφού πρώτα με δικαιοσύνη ανθρώπου, μοιράσουν στα δυό τους βόδια τα δεμάτια με την τροφή τους, ανοίγει κι η νοικοκυρά με το χαμόγελο στα χείλη, τον τρουβά της : Βρασμένες πατάτες, λίγα κρεμμύδια, ένα κομμάτι μπατζιοτύρι, ενώ η ρέγγα αποτελούσε απόδειξη καλοφαγίας και η παρουσία της ευχάριστο γεγονός. Όσο όμως λιτό και αν ήταν το μενού, κανείς δεν έκανε τη σκέψη να το σχολιάσει και πολύ περισσότερο να σταθεί απέναντί του ακατάδεχτος. Η σκληρή δουλειά του χωραφιού κι ο καθαρός αέρας του βουνού, άνοιγαν την όρεξη που, όπως κι ο λόγος λέει: ‘’Και πέτρες ακόμα ήταν σε θέση να φάνε’’. Ας μη ξεχνούμε άλλωστε, πως η πείνα είναι ο καλύτερος μάγειρας του κόσμου.
Τελειώνουν και την τελευταία τους ‘’χαψιά’’, ξανασηκώνονται και συνεχίζουν το έργο τους. Μπροστά ο νιος με τη χειρολάβα και πίσω όλοι με τα τσαπιά στα χέρια και βαλμένοι στη σειρά μπρος στην αυλακιά που άνοιξε τα’ αλέτρι, συνεχίζουν ακούραστοι τη δική τους προσπάθεια. Βάζοντας όλη τους τη δύναμη τσαπίζουν την αυλακιά, σπάζουν σβόλια, διαλέγουν παλαμίδες, αγριάδες, σταυροβότανα κι όλα τα άλλα βλαβερά για το σιτάρι αγριόχορτα, σκάβουν όπου δεν το πιάνει το υνί, να μη μείνει ούτε σπιθαμή άσπαρτη. Άιντε Κοκκίνη, ίσια, Καρά μου, μπρος, καμάρια μου και τελειώνουμε, ακούς και ξανακούς μέχρι την ώρα που ο νιος χαρούμενος θα κάνει την τελευταία αυλακιά και ο παπάς κρεμασμένος στην καμπάνα θα σημάνει τον εσπερινό. Όλοι τους σταυροκοπιούνται και πριν καλά καλά τελειώσει ο αχός της, ετοιμάζονται για τον σκολασμό.
Ξεζεύουν τα βόδια και αν και πέρασαν μια κοπιαστική μέρα, για το χωριό ξεκινούν, χαρούμενοι όλοι τους και πιο πολύ ο νοικοκύρης, γιατί είναι σίγουρος, πως η μάνα γη θα ζεστάνει όλο τον χειμώνα βαθιά στον κόρφο της τον σπόρο που έριξε, θα τον αντρώσει την άνοιξη και θα τον προσφέρει το καλοκαίρι έτοιμο σιτάρι, να ζυμώσει με τ’ αλεύρι του, το ψωμί του. Στο σπίτι θα φροντίσουν τα ζώα και θα πέσουν νωρίς να κοιμηθούν, για να σηκωθούν την άλλη μέρα πάλι νυχτούλα και με καινούργιες δυνάμεις, να τραβήξουν για το χωράφι του σέμπρου.
Απλή, καθημερινή χωριάτικη ζωή. Η κοινωνικότητα σε όλο της το μεγαλείο και η αλληλεγγύη στο μέγιστο βαθμό. Μακάρι και σήμερα να τα είχαμε, αλλά απ’ ό,τι και εσείς βλέπετε και διαπιστώνετε, είναι κομματάκι δύσκολο.