Επίσης «είναι κρίμα που ο Ecevit δεν βρίσκεται ακόμα στην εξουσία στην Τουρκία, καθώς ο Esenbel δεν είναι απλώς του ίδιου διαμετρήματος, είναι πολύ άκαμπτος και χωρίς φαντασία» και οι Τούρκοι γενικότερα «έχουν μια φυσική αποστροφή προς τον Μακάριο». Αυτό δήλωνε στον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών Δημ. Μπίτσιο, ο Αμερικανός ομόλογός του Χένρι Κίσινγκερ σε συζήτηση των δύο διπλωματικών αντιπροσωπειών τους στις Βρυξέλλες στις 11 Δεκεμβρίου 1974. Στο μενού των διαβουλεύσεων οι χειρισμοί της ελληνικής κυβέρνησης υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή -για τον οποίον ο Αμερικανός ΥπΕΞ ανέφερε πως «χειρίστηκε θαυμάσια τον αντιαμερικανισμό στην Ελλάδα και έχει κάνει ελιγμούς με μεγάλη δεξιοτεχνία»- οι σχέσεις του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς με την Αγκυρα -για τον οποίον τονίστηκε πως «όλοι ξέρουν ότι δεν αποφασίζει τίποτα»-, καθώς και το ενδιαφέρον της αμερικανικής πλευράς για το εάν και κατά πόσον «ο Κληρίδης μπορεί να κάνει μια ικανοποιητική συνεργασία με τον Μακάριο»- με τον Ελληνα ΥπΕΞ να διαβεβαιώνει πως «νομίζω ναι». Εκδηλη ήταν η αγωνία του Δημ. Μπίτσιου για την πιθανή εκδήλωση «περαιτέρω στρατιωτικών κινήσεων της Αγκυρας» στο νησί, με την αμερικανική αντιπροσωπεία να τον διαβεβαιώνει ότι «απλώς δεν θα ανεχτούμε καμία, και ειλικρινά δεν πιστεύουμε ότι η τουρκική κυβέρνηση είναι αρκετά ισχυρή αυτήν τη στιγμή για να αναλάβει οποιαδήποτε τέτοια δραστηριότητα».
Ο Ελληνας ΥπΕΞ αναφερόμενος στο εδαφικό-συνταγματικό μετά «Αττίλα» καθεστώς, δήλωσε πως «πρέπει να υπάρχει ένα ομοσπονδιακό σύστημα που να προβλέπει μια κύρια τουρκική περιοχή γύρω από την Κερύνεια και έναν μικρότερο αριθμό τουρκικών καντονιών» και ότι ο Μακάριος «είναι έτοιμος να το δεχτεί», πράγμα που σημαίνει διευθέτηση «πιο κοντά σε ένα μοίρασμα 80-20». Για να εισπράξει την εκτίμηση του ομολόγου του ότι «οι Τούρκοι ήταν κάθετα αντίθετοι. Γιατί, έχω την εντύπωση ότι πρόκειται για μια αδύναμη τουρκική κυβέρνηση και για έναν σχετικά χωρίς φαντασία Υπουργό Εξωτερικών που δεν έχει την εξουσία να λαμβάνει αποφάσεις εδώ στις Βρυξέλλες.
Την επόμενη ημέρα, 12 Δεκεμβρίου 1974, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ -με Υπόμνημα μέσω του Αναπληρωτή Βοηθού του Προέδρου για Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας (Scowcroft)- ενημέρωνε τον πρόεδρο Φόρντ ότι «…είχα δει τον Υπουργό Εξωτερικών Esenbel πριν από τη συνάντησή μου με τον Μπίτσιο. Ο Esenbel είναι διπλωμάτης καριέρας, αλλά είναι απείρως λιγότερο έξυπνος». Και πως «ο Μπίτσιος μου είπε ότι η Ελλάδα θα στηρίξει τον Κληρίδη ως τον Ελληνοκύπριο διαπραγματευτή και θα υποστηρίξει οποιαδήποτε συμφωνία που μπορεί να καταλήξει ο Κληρίδης με τον Τουρκοκύπριο διαπραγματευτή Denktash». Οι συνομιλίες αυτές περιλαμβάνονται στο νέο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Νίκου Λυγερού-επιλεγμένα, αποσπάσματα του οποίου παρουσιάζει η «ΕτΔ» - σε μετάφραση του γραφείου της Λαρισαίας εκπαιδευτικού Φανής Καράτζου. Αναλυτικά:
ΔΕΝ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ Ο ΝΤΕΝΚΤΑΣ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΧΝΙΚΗ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΑΜΕΡΙΚΑΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
Υπόμνημα Συνομιλίας Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 1974, 11 π.μ.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΗΠΑ
* Ο Υπουργός (The Secretary)
* Arthur Hartman, Βοηθός Υπουργού για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις
* Πρέσβυς Kubisch
* Nelson Ledsky (καταγραφή σημειώσεων)
* από Ελλάδα
* Υπουργός Εξωτερικών Μπίτσιος
* Ο κ. Ε. Στοφοροπούλας, Προϊστάμενος του Γραφείου του Υπουργού Εξωτερικών Μπίτσιου
ΘΕΜΑ Υπόμνημα Συνομιλίας: Συνάντηση Υπουργού με Έλληνες του Εξωτερικού
* Υπουργός Μπίτσιος
{...}
The Secretary: Η φωτογραφία σου μαζί μου μπορεί να σε καταστρέψει στην Ελλάδα.
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: {...} Καταλαβαίνω, ωστόσο, ότι χρειάζεστε 2.000 αστυνομικούς για να τον προστατέψουν εκεί.
{...}
The Secretary: {...} Τα αποτελέσματα έδωσαν στον Πρωθυπουργό σας σχετική ελευθερία κινήσεων.
Μπίτσιος: {...} η νέα κυβέρνηση έχει κληρονομήσει πολλά προβλήματα από το προηγούμενο καθεστώς.
The Secretary: Ελπίζω να γίνει κατανοητό στην Αθήνα ότι είμαι μεγάλος θαυμαστής του Καραμανλή. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος με τις πρόσφατες εξελίξεις στην Αθήνα. Θέλουμε ο Καραμανλής να πετύχει πάρα πολύ στο σημαντικό έργο που έχει αναλάβει.
{...}
The Secretary: Αυτό που θέλω να ξέρετε είναι ότι θέλουμε πολύ να πετύχει ο Καραμανλής. Είμαστε διατεθειμένοι να βοηθήσουμε. {...}
Μπίτσιος: {...} Πρέπει να υπάρχει ένα ομοσπονδιακό σύστημα που να προβλέπει μια κύρια τουρκική περιοχή γύρω από την Κερύνεια και έναν μικρότερο αριθμό τουρκικών καντονιών.
The Secretary: {...} Όλες οι τουρκικές περιοχές θα ήταν στον βορρά;
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: Ο Μακάριος έχει αποδεχτεί αυτού του είδους τη γεωγραφική διαίρεση.
Μπίτσιος: Ναι, είναι έτοιμος να το δεχτεί. {...}
The Secretary: {...}
Μπίτσιος: {...} Αυτό σημαίνει πιο κοντά σε ένα μοίρασμα 80-20. {...}
{...}
The Secretary: {...} Εάν επιτρέψουμε στο Κογκρέσο να υπαγορεύσει τις τακτικές που θα εφαρμοστούν στην εξωτερική πολιτική, θα χάσουμε τον έλεγχο. {...} Γνωρίζω ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να μας στηρίξει στο θέμα της βοήθειας προς την Τουρκία και δεν θα ζητούσα τέτοια υποστήριξη. {...}
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: {...} Δοκίμασα με τους Τούρκους την ιδέα μιας μεγάλης τουρκικής περιοχής στο βορρά και κάποιων μικρότερων τουρκικών καντονίων στον νότο. Οι Τούρκοι ήταν κάθετα αντίθετοι. Έχω την εντύπωση ότι πρόκειται για μια αδύναμη τουρκική κυβέρνηση και για έναν σχετικά χωρίς φαντασία Υπουργό Εξωτερικών που δεν έχει την εξουσία να λαμβάνει αποφάσεις εδώ στις Βρυξέλλες.
{...}
Μπίτσιος: {...} Θα πρέπει φυσικά να αποφύγουμε να εμπλακούμε στη σημασιολογία σχετικά με το τι είναι μια αποδεκτή γεωγραφική ομοσπονδία.
{...}
The Secretary: Ανακάλυψα ότι χρειάζονται πάντα πέντε Αμερικανοί για να διεξάγουν αυτές τις συνομιλίες. (Στον Μπίτσιο)—Αυτό μου θυμίζει ότι έχετε διαβάσει το μυθιστόρημα με τίτλο Οι Έλληνες; Παρουσιάζει μια τρομακτική εικόνα.
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: Όχι, έχω διαβάσει πολλά περισσότερα. Όπως γνωρίζετε, με ενδιαφέρουν πρωτίστως δύο περίοδοι. Η κλασική Ελλάδα και η περίοδος γύρω από τον πόλεμο για την ανεξαρτησία. Αυτές είναι οι περίοδοι στις οποίες έχω επικεντρώσει το ενδιαφέρον μου.
{...}
The Secretary: {...} (Α) άμβλυνση των συνθηκών ταλαιπωρίας στο νησί (Β) φύση της ομοσπονδιακής κυβερνητικής δομής. {...}
Μπίτσιος: {...} Είναι ο Κληρίδης. Ο Κληρίδης ορίστηκε έτσι στην ανακοίνωση.
The Secretary: Καλά. Τον προτιμάμε έντονα. {...}
{...}
Μπίτσιος: {...} Όλοι ξέρουν ότι ο Denktash δεν αποφασίζει τίποτα. {...}
{...}
The Secretary: {...} Η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν πρέπει να βαλτώσουμε στη συζήτηση καντονιακών λύσεων ή διζωνισμού, αλλά να προχωρήσουμε στην ολοκλήρωση όσο το δυνατόν περισσότερων από τις διαπραγματεύσεις και τότε η γεωγραφική διάταξη μπορεί να διαμορφωθεί πιο φυσικά. {...}
The Secretary: Είναι κρίμα που ο Ecevit δεν βρίσκεται ακόμα στην εξουσία στην Τουρκία. O Esenbel δεν είναι απλώς του ίδιου διαμετρήματος. Είναι πολύ άκαμπτος και χωρίς φαντασία.
Hartman: {...} έχουν μια φυσική αποστροφή προς τον Μακάριο.
Μπίτσιος: {...}
The Secretary: Πρέπει να πω ότι ο πρωθυπουργός Καραμανλής χειρίστηκε θαυμάσια τον αντιαμερικανισμό στην Ελλάδα. Έχει κάνει ελιγμούς με μεγάλη δεξιοτεχνία. {...}
{...}
Hartman προς Μπίτσιο: Πιστεύετε ότι ο Κληρίδης μπορεί να κάνει μια ικανοποιητική συνεργασία με τον Μακάριο;
Μπίτσιος: Νομίζω ναι. {...}
{...}
The Secretary: Επιτρέψτε μου να θέσω αυτό το θέμα στον Esenbel με τον δικό μου πλάγιο τρόπο. Σίγουρα δεν θα του δώσω την εντύπωση ότι έχετε αγωνία για διαπραγματεύσεις.
Μπίτσιος: Μπορείτε να μου πείτε κάτι για τις πιθανότητες που διαβάζουμε για περαιτέρω τουρκικές στρατιωτικές κινήσεις;
The Secretary: Απλώς δεν θα ανεχτούμε καμία, και ειλικρινά δεν πιστεύω ότι η τουρκική κυβέρνηση είναι αρκετά ισχυρή αυτή τη στιγμή για να αναλάβει οποιαδήποτε τέτοια δραστηριότητα.
Μπίτσιος: Θέλω επίσης να σας ενημερώσω ότι όσον αφορά το Αιγαίο, σκοπεύουμε να θέσουμε το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο.
The Secretary: {...} Έχω κάνει την ίδια επισήμανση στον Esenbel σήμερα με τον πιο έντονο τρόπο.
{...}
The Secretary: Η τουρκική δήλωση είναι πολύ κακή, αλλά μην ανησυχείτε, μπορούμε να το ξεπεράσουμε με γεγονότα κατά τη διάρκεια της επόμενης ημέρας περίπου. Ίσως θέλετε να πείτε ότι θα συναντηθούμε ξανά αργότερα σήμερα. {...}
{...}
Η ΑΘΗΝΑ ΘΑ ΣΤΗΡΙΞΕΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΛΗΡΙΔΗ-ΝΤΕΝΚΤΑΣ
Υπόμνημα από τον Αναπληρωτή Βοηθό του Προέδρου για Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας (Scowcroft) προς τον Πρόεδρο Ford
Washington, 12 Δεκεμβρίου 1974.
O Υπουργός Εξωτερικών Kissinger μου ζήτησε να σας διαβιβάσω την ακόλουθη έκθεση από τις Βρυξέλλες.
{...} Οι Έλληνες, ειδικότερα, έχουν προχωρήσει πολύ από τον περασμένο Σεπτέμβριο και έχουν αφήσει ουσιαστικά όλους τους προηγούμενους όρους τους για την έναρξη των ουσιαστικών διαπραγματεύσεων.
{...} Ο Μπίτσιος μου είπε ότι η Ελλάδα θα στηρίξει τον Κληρίδη ως τον Ελληνοκύπριο διαπραγματευτή και θα υποστηρίξει οποιαδήποτε συμφωνία που μπορεί να καταλήξει ο Κληρίδης με τον Τουρκοκύπριο διαπραγματευτή Denktash. {...} Η Ελλάδα δεν θα ανεχτεί αυτούς τους ελιγμούς. {...}
«Είχα δει τον Υπουργό Εξωτερικών Esenbel πριν από τη συνάντησή μου με τον Μπίτσιο. Ο Esenbel είναι επίσης διπλωμάτης καριέρας, αλλά είναι απείρως λιγότερο έξυπνος. {...} Ήταν σαφές ότι ο Esenbel δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει χειρονομίες υπό το φως των ενεργειών του Κογκρέσου. {...} Ο Esenbel ήταν διστακτικός επειδή είπε ότι η κυβέρνησή του δεν εμπιστευόταν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και φοβόταν ότι ο Αρχιεπίσκοπος θα έβγαζε το χαλί κάτω από τον Κληρίδη. {...} η θέση του Μακαρίου δεν είχε σημασία. {...}
«Αυτά τα στοιχεία δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αλλά θα ήθελα να ζητήσω μια γρήγορη λύση.
{...}
«Ο Giscard έχει προχωρήσει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη συμμαχική χώρα συμφωνώντας στη σύνοδο κορυφής χωρίς τον όρο που θέτουμε πάντα ότι τα αποτελέσματα θα έπρεπε να δικαιολογούν αυτό το επίπεδο. Πολλοί από τους συμμάχους, και ιδιαίτερα οι Γερμανοί, πιστεύουν ότι οι Γάλλοι έχουν συμβιβαστεί άσχημα με τη δυτική θέση για καθαρά εσωτερικούς λόγους. {...}
«Το αποτέλεσμα είναι μια πολιτική που διαφέρει ελάχιστα, έως καθόλου, από τον Pompidou και τον Jobert, ακόμα κι αν ο τόνος του είναι λιγότερο εχθρικός και τα δικά του ένστικτα δεν είναι αντιαμερικανικά. {...} πριν από τις συναντήσεις της Μαρτινίκας».
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63651-en/,
https://lygeros.org/63652-en/,
συντεταγμένου στην αγγλική γλώσσα)
Επιμέλεια: Μπάμπης Λαμπαδιάρης
