Για το «παζάρι» γράφτηκαν πολλά, γιατί αποτέλεσε έναν από τους πρώτους παράγοντες, μετά το 1881, που συνέβαλε στην άνοιξη της Λάρισας. Αυτό παρακίνησε κάποιους να γράψουν πληθώρα υπερβολών και μύθων (όπως συνήθως γίνεται στα σημαντικά γεγονότα), ειδικά για τη χρονολογία «γέννησης» της ετήσιας εμποροπανήγυρης.
Δυστυχώς συνεχίζεται στον τοπικό Τύπο και το διαδίκτυο, από κάποιους «ιστορικούς» να «αυθαιρετούν», όταν αναφέρονται στο ιστορικό του ετήσιου «Παζαριού» και να ξεκινούν με το στερεότυπο: «Η ιστορική εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη της πόλης ήταν ένα σημαντικό εμπορικό γεγονός για πολλούς αιώνες στην Κεντρική Ελλάδα, κυρίως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας» 1. Αυτά, δυστυχώς, γράφει και ο επίσημος ιστότοπος του Δήμου Λάρισας.
Για αποκατάσταση της ιστορικής πραγματικότητας πρέπει για άλλη μια φορά να αναφερθούμε στις αληθινές ημερομηνίες σύστασης και έναρξης της «ετήσιας εμποροπανήγυρης της Λάρισας».
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Κανένας περιηγητής, κανένας ντόπιος ιστορικός συγγραφέας δεν αναφέρει για λαρισινή εμποροπανήγυρη κατά την οθωμανική περίοδο 2, ενώ αναφέρονται3 γι’ αυτές που λειτουργούσαν στην Ελασσόνα, το Μοσχολούρι και το Ζητούνι. Αργότερα, κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, αναφέρονται και του Τυρνάβου και των Φαρσάλων 4.
Η σύγχυση μάλλον ξεκινάει από τη λέξη «παζάρι» που προέρχεται από την τούρκικη λέξη pazar, περσικής προέλευσης, που θα πει αγορά. Ο όρος αυτός έχει δημιουργήσει διάφορες στρεβλώσεις επειδή αναφέρεται σ’ όλες τις μορφές αγορών.
Ποιο συγκεκριμένα, στη δυναμική οικονομία της Λάρισας υπήρχαν τρεις 5 μορφές αγορών-παζαριών. Η καθημερινή αγορά συμπεριλάμβανε: α) τα μόνιμα καταστήματα και το μπεζεστένι 6, β) την κεντρική μεγάλη διαρκή αγορά (çarsi), που τη σχημάτιζαν μικρές διακεκριμένες αγορές (τα λεγόμενα «τσαρσιά») που το όνομά τους το έπαιρναν από το είδος των εμπορευμάτων που πωλούνταν σ’ αυτά (αμπατζίδικα, αραμπατζίδικα, καζαντίδικα, ξυλοπάζαρο κ.ά.) και γ) τις εβδομαδιαίες αγορές 7.
Σ’ αυτήν την αιτία αποδίδει ο Θ. Παλιούγκας, πως: «στην πόλη δε λειτούργησε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας κάποια μεγάλη ετήσια εμποροπανήγυρη...» 8.
Η ετήσια εμποροπανήγυρη
-(οχταήμερο Παζάρι) της Λάρισας 9.
Μετά την ένταξη της Θεσσαλίας στο Ελλαδικό κράτος το 1881, διαμορφώνονται νέες συνθήκες στο οικονομικό, πολιτικό και γενικότερα κοινωνικό πεδίο στη Λάρισα... Έτσι στις 13 Οκτώβρη 1888, ο δήμαρχος Διονύσης Σ. Γαλάτης, στην εισήγησή του προς το Δημοτικό Συμβούλιο, στο τέταρτο θέμα της ημερήσιας διάταξης, επισημαίνει την αναγκαιότητα και την ωρίμανση των συνθηκών λειτουργίας της «Ετήσιας Εμποροπανηγύρεως» στη Λάρισα.
Το περίφημο Παζάρι της Λάρισας αποφασίζεται να λειτουργήσει για πρώτη φορά τον Σεπτέμβρη του 1889.
Τον ορισμό ημερομηνίας του παζαριού καθόρισαν οι θρησκευτικές εκδηλώσεις της γιορτής του Αγίου Βησσαρίωνα (15 Σεπτέμβρη), όπως αναφέρεται στην εισήγηση της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου 10. Η ημερομηνία έναρξης της εμποροπανήγυρης, με άλλη απόφαση 11, μεταφέρθηκε για εννιά μέρες αργότερα και από τότε καθιερώθηκε η 24η Σεπτέμβρη ως εναρκτήρια ημερομηνία, που κρατάει ως σήμερα με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Κατά την παραπάνω συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου 12 καθορίστηκε εκτός από την ημερομηνία έναρξης, ο χρόνος διάρκειας λειτουργίας σε οκτώ μέρες και ο τόπος διεξαγωγής που ήταν η πεδινή θέση Μεργιάς της Λάρισας που συμπεριλαμβάνεται «μεταξύ του Πηνειού ποταμού, του δρόμου που πάει προς τον Τύρναβο, του κτήματος Σωκράτη Ποδάρα και του Δημοτικού Κήπου Αλκαζάρ, που κατά την περίοδο διεξαγωγής των ιππικών αγώνων έφθανε σχεδόν μέχρι τη δεύτερη κοίτη του Πηνειού».
Αυτή είναι η πραγματική ληξιαρχική πράξη γέννησης της «ετήσιας εμποροπανήγυρης» της Λάρισας που καθιερώθηκε με την αίγλη της να φέρει και το όνομα «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΖΑΡΙ».
ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Takis-mp@hotmail.com
---------------------------------------------------
1 https://www.pazarilarissa.gr.
2 Evliya Çelebi (1668), o Edward Brawn (1669), ο πρόξενος Ζιρώ (1673), J. J. Björnstaahl (1779), Edward Dodwell (1806), ο Henry Holland, ο Ιωάννης Οικονόμου - Λαρισαίος ή Λογιώτατος (1817), François Pouqueville (1820), ο Ιωάννης Αναστ. Λεονάρδος (1836), ο Leon Heuzey (1858), Bernard Ornstein (1881) και ο Νικόλαος Γεωργιάδης (1894) κ.ά.
3 Ο Evliya Çelebi (1668) ο πρόξενος Ζιρώ (1673), ο Ιωάννης Οικονόμου - Λογιώτατος ή Λαρισαίος (1817), κ.ά.
4 Αναφέρονται σ’ αυτό ο Ιωάννης Οικονόμου - Λογιώτατος ή Λαρισαίος (1817), ο Ιωάννης Αναστ. Λεονάρδος (1836), ο Leon Heuzey (1858), o Αδάμ Κ. Ανακατωμένος-Μακεδών (1877) και ο Νικόλαος Γεωργιάδης (1894).
5 Τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη της τεχνολογίας προστέθηκε και η αγορά, δηλ. το εμπόριο μέσω του διαδικτύου, των οπτικοακουστικών μέσων, κ.λπ.
6 Evliya Çelebi (1668), ό.π., σ. 44. «Στην καρδιά της πολιτείας, μέσα στην αγορά και στο παζάρι, βρίσκεται ένα μπεζεστένι, ίδιο φρούριο, με πετρόχτιστο θόλο και τέσσερις σιδερένιες πόρτες, που λες κι είναι το καταφύγιο της πόλης και τ’ άπαρτο κάστρο της. Μέσα υπάρχουνε πλούσιοι έμποροι, που πουλάνε πολύτιμα πράγματα».
7 Ιω. Οικονόμου – Λαρισσαίου Λογιωτάτου, Ι) Αληθινή ιστορία του Λουκιανού Σαμοσατέως (μετάφραση στη δημοτική – 1817) ΙΙ) Ιστορική τοπογραφία ενός μέρους της Θεσσαλίας – 1817, εκδ. Δήμου Λάρισας, Αθήνα 1989, σ.171.
8 Θεόδωρος Παλιούγκας, Η Λάρισα κατά την τουρκοκρατία (1423-1881), τόμος Β’, εκδ. Μάτι, σ. 615.
9 Εισήγηση του Μπάρμπα Δημήτρη που παρουσιάστηκε στο 8ο Συνέδριο Λαρισαϊκών Σπουδών, που έγινε στη Λάρισα 6-7 Δεκέμβρη 2014 με θέμα: «Ετήσια εμπορική πανήγυρις της Λαρίσσης ή το παζάρι της Λάρισας» και δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά του, σ. 213-212.
10 Απόφαση Δημοτικού Συμβούλιου (Α.Δ.Σ.) της 53ης συνεδρίασης της 13.10.1888.
11 Α.Δ.Σ. 140/14.9.1889.
12 Απόφαση 204/13.10.1888 του Δ.Σ.
