Με δεδομένο ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Θεσσαλία για την ώρα περιορίζεται κυρίως στην παραγομένη από τον Υ/ΗΣ Ν. Πλαστήρα (και κάποιες άλλες μονάδες μικρότερης κλίμακας), η Θεσσαλία καθίσταται εξόχως ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ (και) στον ενεργειακό τομέα. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν αξιοποιούνται οι μεγάλες δυνατότητες που προσφέρονται από την αξιοποίηση του υδατικού της δυναμικού.
Και αυτό έχει να κάνει πρώτα και κύρια με το δυτικό ορεινό της τμήμα και τα νερά του π. Άνω Αχελώου, επί του οποίου τα σχετικά έργα (Μεσοχώρα, Συκιά) παραμένουν ημιτελή και αναξιοποίητα.
Αυτό υποστηρίζει η ΕΘΥΔΕ, απαντώντας σε σχετική ερώτηση για την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας και το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας, προτείνοντας ,ταυτόχρονα, συγκεκριμένα αντλησοταμιευτικά υδροηλεκτρικά έργα για την αντιμετώπιση τους. Πιο συγκεκριμένα:
ΕΡΩΤΗΣΗ «ΕτΔ»: Οι εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα είναι ραγδαίες και συγκλονιστικές, προκαλούν δε σημαντική αβεβαιότητα στην ΕΕ, όπως φυσικά (λόγω της ενεργειακής εξάρτησης) και στην ευάλωτη χώρα μας. Πώς συνδέεται το ζήτημα αυτό με τη Θεσσαλία και τις διεκδικήσεις που προβάλλει η Επιτροπή για το υδατικό πρόβλημα (Ε.Δ.Υ.ΘΕ.);
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΔΥΘΕ: Το τρίπτυχο «ΝΕΡΟ-ΤΡΟΦΗ-ΕΝΕΡΓΕΙΑ», με τα τρία αυτά κοινωνικά αγαθά άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, αποτελεί θέμα εξαιρετικής σημασίας για τη Θεσσαλία, εφόσον καθορίζει αποφασιστικά τις προοπτικές αειφόρου ανάπτυξης και ευημερίας των πολιτών της και ειδικά των πιο ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά στρωμάτων του πληθυσμού της περιοχής (μικρομεσαίους αγρότες-κτηνοτρόφους, μισθωτούς κ.λπ.).
Και τα τρία αυτά στοιχεία, την περίοδο που διανύουμε, βρίσκονται στο επίκεντρο έντονου προβληματισμού, δεδομένου ότι επηρεάζονται άμεσα από την κλιματική κρίση, αλλά και τις μεγάλες γεωπολιτικές αναταραχές.
Στο σημερινό μας σημείωμα θα επικεντρωθούμε στο ενεργειακό ζήτημα και ειδικότερα στο πώς αυτό αποτυπώνεται στη Θεσσαλία.
Θα παραθέσουμε παρατηρήσεις, στοιχεία και θέσεις, αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, και την εξαιρετική παρουσίαση (δες εδώ {1} τον σχετικό σύνδεσμο) του καθηγητή του Ε.Μ. Πολυτεχνείου κ. Νίκου Μαμάση (εφεξής Ν.Μ.) κατά την πρόσφατη ημερίδα (17/6/22) της Ε.Δ.Υ.ΘΕ. στην αίθουσα του ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ (περισσότερα εδώ {2}).1. Σύμφωνα με στοιχεία του Ν.Μ., στη Θεσσαλία καταγράφεται «η μεγαλύτερη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας για γεωργική χρήση από τις δεκατρείς περιφέρειες» της χώρας και η οποία ανέρχεται στο 22% της συνολικής (αντίστοιχης) ζήτησης! (Σημ.: είναι εξάλλου γνωστό ότι μόνο οι 33.000 αρδευτικές γεωτρήσεις καταναλώνουν ετησίως ηλεκτρική ενέργεια ύψους 700 GWh, ισοδύναμης περίπου με τη διετή παράγωγη ενός Υ/Η Σταθμού όπως αυτός της Μεσοχώρας).
Παρότι το Διοικητικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (ΔΔΘ) καταλαμβάνει το 10,7% της έκτασης της χώρας και κατοικείται από το 6,8% του πληθυσμού της, η ζήτηση ενέργειας ανέρχεται αντίστοιχα στο 8% της συνολικής (στοιχεία Ν.Μ.).
Με δεδομένο ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Θεσσαλία για την ώρα περιορίζεται κυρίως στην παραγομένη από τον Υ/ΗΣ Ν. Πλαστήρα (και κάποιες άλλες μονάδες μικρότερης κλίμακας), η Θεσσαλία καθίσταται εξόχως ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ (και) στον ενεργειακό τομέα.
Αυτό συμβαίνει επειδή δεν αξιοποιούνται οι μεγάλες δυνατότητες που προσφέρονται από την αξιοποίηση του υδατικού της δυναμικού.
Και αυτό έχει να κάνει πρώτα και κύρια με το δυτικό ορεινό της τμήμα και τα νερά του π. Άνω Αχελώου, επί του οποίου τα σχετικά έργα (Μεσοχώρα, Συκιά) παραμένουν ημιτελή και αναξιοποίητα.
Όμως για την Υ/Η Ενέργεια στη Θεσσαλία υπάρχει ένα πλήθος μελετών (ΕLLECTROWATT και άλλων μεταγενέστερων), οι οποίες δείχνουν πως, πλην του Ν. Πλαστήρα και των δύο προαναφερθέντων ΥΗ/Ε στον Αχελώο, πολλά άλλα Υ/Η έργα θα μπορούσαν να αποδώσουν μεγάλες ποσότητες «πράσινης» ενέργειας, όπως το Μουζάκι/Πευκόφυτο (με μεταφορά), αλλά και οι περιφερειακοί ταμιευτήρες (πέραν εκείνου του Σμοκόβου) μέσα στη λεκάνη απορροής του Πηνειού (δηλαδή ανεξάρτητα από την εκτροπή), όπως Πύλη, Νεοχώρι Παλαιοδερλί κ.λπ., συνεισφέροντας παραγωγή της τάξεως των 55 GWh ετησίως (στοιχεία Ν.Μ.).
Ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι το ΔΔΘ, παρά τις μεγάλες αρδευτικές καταναλώσεις, ΔΕΝ είναι εξ ορισμού ελλειμματικό σε νερό, είναι όμως ελλειμματικό το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (Υ.Δ.Θ.), δεδομένου ότι το ορεινό δυτικό τμήμα της Θεσσαλίας, με βάση τον υδατικό διαχωρισμό, «ανήκει» στο ΥΔ Δυτικής Στερεάς.
Και ενώ θεωρείται αυτονόητη η «διασύνδεση» των δύο αυτών ΥΔ μέσα στην ίδια περιφέρεια (!), με την μεταφορά υδάτων από τον Αχελώο προς τον θεσσαλικό κάμπο, κάτι τέτοιο έχει «απαγορευτεί» από τον ΣΥΡΙΖΑ και τον κ. Τσίπρα, με τις «ευλογίες» (όπως στη συνέχεια προέκυψε) της ΝΔ και του μεγάλου ανταγωνιστή τους στην εξουσία, του κ. Μητσοτάκη, υπό τη «σιωπηρή» ανοχή και πρακτικά την έμμεση στήριξη των ηγετικών στελεχών της αυτοδιοίκησης της περιοχής μας...
Με άλλα λόγια, σε αυτές τις συνθήκες, οι τραυματικές επιλογές του πολιτικού συστήματος και η στρεβλή κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον υδατικό τομέα (ανεπαρκής ταμίευση χειμερινών υδάτων και εγκατάλειψη έργων μεταφοράς από Αχελώο, ταυτόχρονα με τις ανεξέλεγκτες τις αρδευτικές καταναλώσεις), αφενός οδηγούν σε αδιέξοδα την οικονομία (υψηλό κόστος, ανεπαρκείς αρδεύσεις κ.λπ.) και το περιβάλλον στη Θεσσαλία, αφετέρου επιφέρουν αντίστοιχες αρνητικές συνέπειες και στον ενεργειακό τομέα, καθιστώντας τη Θεσσαλία ελλειμματική και ιδιαίτερα ευάλωτη.
ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ
2. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα δύο τελευταία σχέδια για την ενέργεια (ΕΣΕΚ) που εγκρίθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ (2018) και επί ΝΔ (2020), η ΥΗΕ βρίσκεται κυριολεκτικά υπό διωγμό, με τη Μεσοχώρα να αποτελεί το μόνο νέο έργο που αποφασίστηκε να αδειοδοτηθεί, ενώ αντίθετα το ημιτελές έργο της Συκιάς απλώς ...αγνοείται!
Η επίσημη θέση των ΕΣΕΚ για το ενεργειακό μείγμα της χώρας στοχεύει στη γνωστή σε όλους «απανθρακοποίηση», στο πλαίσιο της παγκόσμιας (υποτίθεται) προσπάθειας για την εξάλειψη των εκπομπών CO2 έως το 2050.
Ας σημειωθεί όμως πως η συμμετοχή της Ελλάδας στις βλαπτικές για την ατμόσφαιρα εκπομπές αερίων, εκτός του ότι είναι κυριολεκτικά απειροελάχιστη, είναι παράλληλα αναντίστοιχη των άλλων χωρών.
Ενδεικτικά, με βάση στοιχεία του έτους 2020 (δες Ν.Μ.), στη χώρα μας αντιστοιχούσαν ετησίως εκπομπές 5 τόνων CO2 ανά κάτοικο, την ίδια ώρα που στις ΗΠΑ οι αντίστοιχες εκπομπές ήταν περίπου τριπλάσιες (!), στην ΕΕ αυξημένες κατά 20% (μ.ο.), στην Κίνα κατά 50-60% κοκ.
Παρόλα αυτά οι επιλογές του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα ήταν η όσο γίνεται πιο γρήγορη απολιγνιτοποίηση, με ταυτόχρονη υποκατάσταση της λιγνιτικής παραγωγής από εισαγόμενο ορυκτό (φυσικό υποτίθεται) αέριο.
Έτσι, αντί για την αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πηγών και την ανάπτυξη της χώρας, οδηγηθήκαμε στην εκτόξευση της ενεργειακής εξάρτησης και η χώρα μας ανακηρύχθηκε «πρωταθλήτρια» στις ενεργειακές τιμές και την αντίστοιχη ενεργειακή φτώχεια....
Είναι προφανές πως η ηθικά επιβαλλόμενη κοινωνική στόχευση της ενεργειακής πολιτικής έπαψε να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του σχεδιασμού των κυβερνήσεων και κυρίως των δυο τελευταίων, αλλοιώθηκε και παρεξέκλινε του στόχου της, στρεβλώθηκε και προσαρμόστηκε ώστε να υπηρετεί άλλες σκοπιμότητες, είτε πολιτικές είτε επιχειρηματικές.
Και οι εξελίξεις αυτές, με τη σφοδρή πλέον γεωπολιτική αναταραχή (πόλεμος στην Ουκρανία, μέτρα κατά της Ρωσίας από τις ΗΠΑ, ΕΕ κ.λπ.), επιβεβαιώνουν όλο και περισσότερο τους διανοητές και τους πολιτικούς αναλυτές που ισχυρίζονται πως η ευαισθησία για την κλιματική αλλαγή είναι μάλλον υποκριτική και πολύ συχνά αποτελεί άλλοθι για εξυπηρέτηση μεγάλων επιχειρηματικών στόχων και συμφερόντων.
Εξάλλου κάποιες επιλογές δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν διαφορετικά.
Έγραφε, ενδεικτικά, στις 13/7/22 ο Γ. Κολλάτος σε άρθρο του στη Θεσσαλία Τηλεόραση πως «Δεν μπορεί η Ευρώπη να κατασκευάζει με 9 δισ. ευρώ το υψηλότερο φράγμα του κόσμου στο Τατζικιστάν για την απεξάρτηση της Ασίας από το ρωσικό φυσικό αέριο και στην Ελλάδα να τα περιμένουμε όλα από το πανάκριβο LNG που μεταφέρουν τα τάνκερ των Ελλήνων εφοπλιστών ή από την εισαγωγή ρεύματος από το πυρηνικό εργοστάσιο στη Βουλγαρία και να το παίζουμε οικολόγοι του Twitter».
(Και να μην κατασκευάζουμε Υ/Η έργα, θα συμπληρώναμε εμείς).
Επίσης δεν μπορούμε εύκολα να εξηγήσουμε την είδηση (δες Capital.gr,6/7/22) πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με βάση την ταξινόμηση της Ε.Ε., αποδέχθηκε την «ένταξη της πυρηνικής ενέργειας (!) και του φυσικού αερίου (!) στον κατάλογο των περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων» και πώς «η Επιτροπή πιστεύει ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις σε δραστηριότητες φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας μπορούν να συμβάλλουν στην πράσινη μετάβαση». Είναι δυνατόν;
Προτάσεις για αναγκαία έργα που μειώνουν την ενεργειακή εξάρτηση
3.Τι προτείνουμε:
α) Εφόσον θέλουμε να εγκαταλείψουμε τον λιγνίτη, αλλά και να μην εξαρτόμαστε από το εισαγόμενο φυσικό αέριο, να δημιουργηθούν το ταχύτερο, υδροηλεκτρικοί ταμιευτήρες για παραγωγή ενέργειας βάσης.
β) Εφόσον ούτως ή άλλως, προγραμματίζουμε έναν αριθμό αιολικών πάρκων (ανεμογεννήτριες) στη χώρα, να τα συνδυάσουμε με τη δημιουργία αντλησοταμιευτικών υδροηλεκτρικών έργων, ώστε να αξιοποιούμε την παραγόμενη αιολική ενέργεια, που για διάφορους λόγους (π.χ. ώρες χαμηλής ζήτησης) δεν είναι δυνατόν να απορροφήσει από το δίκτυο (πρακτικά αχρηστεύεται), εγκαθιστώντας με τον τρόπο αυτόν καινοτόμα «υβριδικά» συστήματα αποθήκευσης αυτής της πράσινης και υψηλής αξίας ηλεκτρικής ενέργειας.
Και οι δύο παραπάνω προτάσεις ταιριάζουν απόλυτα με την ολοκλήρωση και την ενεργειακή αξιοποίηση των έργων Άνω Αχελώου.
Δυστυχώς όμως, παρότι το έχουμε επανειλημμένα προτείνει, παρά τα αδιαμφισβήτητα θετικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα της ΥΗΕ, παρά τον ευεργετικό συνδυασμό των έργων Αχελώου με την ασφάλεια της Θεσσαλίας έναντι της ξηρασίας και την δημιουργία αποθεμάτων απόλυτα αναγκαίων για την οικολογική αποκατάσταση των υδροφορέων της περιοχής μας που βρίσκονται υπό κατάρρευση, μέχρι σήμερα κυριαρχεί η στασιμότητα και η εγκατάλειψη.
Πάντως, ενόψει των εκλογών, για τα κόμματα εξουσίας θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κρύβονται πίσω από την απραξία τους χωρίς εξηγήσεις. Ίδωμεν...
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
{1} Παρουσίαση Νίκου Μαμάση:
https://www.ypethe.gr/sites/default/files/archivefiles/2022_06_17_imerida_-_paroysiasi_n_mamasi.pdf
{2} ΗΜΕΡΙΔΑ Παγκόσμια Ημέρα καταπολέμησης της Ερημοποίησης & Ξηρασίας 2022:
https://www.ypethe.gr/archive/imerida-pagkosmia-imera-katapolemisis-tis-erimopoiisis-xirasias-2022
