Η γλωσσική μας ταυτότητα

Από τον Δημήτρη Τσικούρα, λογοτέχνη

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα, που ταλανίζει τον λαό μας και τον εμποδίζει να προχωρήσει με βήματα γρηγορότερα, προς τα μπρος τη ζωή, και να δώσει χρονίζουσες λύσεις στα καθημερινά ποικιλόμορφα και βαλτωμένα προβλήματα που αντιμετωπίζει, είναι το γλωσσικό ζήτημα. Το γλωσσικό ζήτημα απασχόλησε στο παρελθόν πολλές γενιές, τα τελευταία διακόσια χρόνια τουλάχιστον τώρα, από τότε που είμαστε κράτος με σύνορα και σύνταγμα. Οι Νεοέλληνες δεν έδειξαν και δεν δείχνουν την πρέπουσα φιλομάθεια, για τη νεοελληνική γλώσσα. Και παρότι ο τόπος αυτός και η ιστορία του -όπως γνωρίζουμε- γέννησε μεγάλους και σπουδαίους γλωσσολόγους, λογοτέχνες, ποιητές και καταξιωμένους δασκάλους του γένους μας, όπως: τον Γιάννη Ψυχάρη, τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη, τον Αλέξανδρο Δελμούζο, τον Κωστή Παλαμά, τον Δ. Γληνό, τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Κώστα Βάρναλη, για να αναφέρουμε ενδεικτικά μονάχα κάποιους, από τους πάρα πολλούς πρωτοπόρους που ξεπέρασαν τους ελληνικούς ορίζοντες με τα έργα τους. Και παρότι κατορθώσαμε σαν λαός (με μπροστάρηδες τους δασκάλους μας αυτούς) να κατακτήσουμε, με πολλούς σκληρούς αγώνες και συγκρουσιακές γλωσσικές μάχες, τη μητρική μας λαλιά, την καθομιλουμένη δημοτική γλώσσα, να την κάνουμε επίσημη γραπτή και προφορική γλώσσα του λαού μας και της χώρας μας, μόλις το 1976, εντούτοις η άγνοια, η αμάθεια και ο σκοταδισμός, καλά κρατούν σ’ αυτόν τον τόπο, σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και της πολιτικής μας ζωής. Όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης επισφραγίζουν του λόγου το αληθές, κυρίως η τηλεόραση, άλλα και η διαλογική επικοινωνία μεταξύ μας, επιβεβαιώνουν τις απόψεις μας, όμως, πρώτα και πάνω απ’ όλα, η καθυστέρηση και η μιζέρια που έχει η ράτσα μας είναι συνώνυμα της γλωσσικής μας ένδειας.
Μήγαρις έχω άλλο στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα, μας λέει ο εθνικός μας ποιητής, Δ. Σολωμός. Ποιος καλόπιστος, καλοπροαίρετος, καλλιεργημένος σκεπτόμενος άνθρωπος θα μπορούσε να διαφωνήσει με τον συλλογισμό αυτόν…; Κανείς. Η σημερινή γλώσσα του ελληνικού λαού, προφορική και γραπτή, σταθμός στην ιστορία χιλιετηρίδων, άλλα και αφετηρία για μια μελλοντική διαμόρφωση, είναι δεμένη με τις πολιτικές του τύχες, την προκοπή του, την ψυχική και πνευματική του καλλιέργεια, τον πολιτισμό που θα διαμορφώσει, και που θα καθρεφτιστεί στο γλωσσικό του όργανο – με τις αλληλοεπιδράσεις που βγαίνουν από την μιλημένη και τη γραπτή γλώσσα και την τελική μορφή που θα πάρουν, μας λέει ο Μ. Τριανταφυλλίδης.
Όπως αντιλαμβάνεστε αγαπητοί φίλοι, στο σημείωμά μας το σημερινό, προσπαθούμε να περισυλλέξουμε και να περιγράψουμε ενδεικτικά και αποφθεγματικά, ορισμένα γλωσσικά διαμάντια από σπουδαίους και καταξιωμένους ντόπιους γλωσσολόγους, γλωσσοπλάστες, που γνωρίζουμε μέσα από τα περισπούδαστα και αληθινά τους έργα, σχετικά με την κακοποιημένη, κατακερματισμένη και προδομένη γλώσσα μας, που δεν αποτελεί απλώς ένα μέσον επικοινωνίας μόνον -όπως νομίζουν κάποιοι- άλλα αποτελεί ένα μαγικό εργαλείο και έναν φορέα που για είκοσι πέντε και πλέον αιώνες κράτησε όρθια και ζωντανή τη φυλή μας, με όλα τα ιστορικά χαρακτηρίστηκα γνωρίσματα που έχουμε μέχρι σήμερα. Όποιον δρόμο κι αν πάρουμε, προς όποια κατεύθυνση κι αν βαδίσουμε, οδηγητής μας είναι πάντα η γλώσσα μας, η γλώσσα που μας ανοίγει ή μας κλείνει τους πνευματικούς μας ορίζοντες, χωρίς καμιά αμφιβολία.
Η γλώσσα ενός λαού, κάθε ανθρώπου, είναι η ταυτότητα, είναι η υπαρξιακή του στάση και η πορεία στο κοινωνικό γίγνεσθαι, είναι η όποια αντίληψη που έχουμε, για τον κόσμο αυτό που μας περιβάλλει στον πλανήτη μας, για να καταλάβουμε, για να νιώσουμε, για να αισθανθούμε και να βιώσουμε συνειδητά το κάθε τι έχει να κάνει με την πολύπλευρη και σωστή γνώση της γλώσσας. Αν καλοσκεφτούμε και βαθυστοχαστούμε, θα διαπιστώσουμε πως τίποτα δεν είναι έξω από τη γνώση του λόγου και της γλώσσας. Και αφού η αρχή των πάντων είναι ο λόγος, πώς μπορεί να μην κυριαρχεί παντού και πάντοτε η γλωσσική μας ταυτότητα.
Οι αρχαίοι Έλληνες, με τον πολιτισμό τους, ήταν βαθυστόχαστοι και φιλοσοφημένοι πρωτοποριακά στην εποχή τους, και η γλωσσική τους ταυτότητα στον κόσμο όλο αναγνωρισμένη, στις Τέχνες και στα Γράμματα. Η γλώσσα ήταν δασκάλα της γνώσης και της σοφίας -όπως γνωρίζουμε- όσοι και όσες γνωρίζουμε. Εμείς όμως οι Νεοέλληνες, στην πλειονότητα, φαίνεται να το αγνοούμε αυτό, και την ιστορία μας δεν την λογαριάζουμε αξιολογικά και ορθολογιστικά. Βέβαια, κάθε πολιτισμός κάνει τον κύκλο του και έχει πάντα αρχή και τέλος, πρέπει να το καταλάβουμε αυτό συνειδητά. Έχουμε την ακμή και την παρακμή του κάθε λαού – όπως μας διδάσκει η ιστορία. Δεν ξεχνούμε βέβαια, ότι βρισκόμαστε παγκόσμια, σε μια παρακμιακή, άνυδρη εποχή, σε μια εκφυλιστική κατηφόρα, όπου ο ξεπεσμός όλων των αξιών είναι πολύ μεγάλος. Ο πολιτισμός μας βυθίζεται συνεχώς. Έκανε τον κύκλο του και οδηγείται στο υπερπέραν… για να συναντήσει τους προαιώνιους πολιτισμούς – είναι φυσική συνέπεια της εξέλιξης. Έτσι κι η γλωσσική μας ταυτότητα πάει μαζί του φαίνεται αναπόσπαστα. Εμείς όμως, θα επιμένουμε -όπως κι αν έχουν τα πράγματα- να επισημαίνουμε και να αναδεικνύουμε τα καλώς και τα κακώς έχοντα στην εποχή μας.
Και ας μην το ξεχνούμε ποτέ, πως μιλούμε με λέξεις, σκεφτόμαστε με λέξεις, ονειρευόμαστε με λέξεις και αντιλαμβανόμαστε τα πάντα με λέξεις, που τις εκφράζουμε με τη γλώσσα μας.