Η δεύτερη είναι μια διόρθωση που πρέπει να γίνει στους υπομνηματισμούς (λεζάντες) των εικόνων στο κείμενο της περασμένης Τετάρτης 25 Μαΐου. Ο δαίμων του τυπογραφείου, όπως ονομάτιζαν παλαιότερα τα λάθη στις εφημερίδες, αντέστρεψε τις λεζάντες. Ο παρατηρητικός αναγνώστης ανακάλυπτε αμέσως το λάθος. Όμως το σωστό είναι να το αναφέρουμε, για να γίνει κατανοητό απ’ όλους.
Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο δημοσίευμα ο Δημήτριος Λογιωτάτου απέκτησε τρία τέκνα, τον Αχιλλέα, τον Χαρίλαο και την Ελένη. Ο Αχιλλεύς Δημητρίου Λογιωτάτου, εγγονός του Ιωάννου Οικονόμου, γεννήθηκε στη Λάρισα κατά την επικρατέστερη εκδοχή το 1847[1]. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε στο μοναδικό σχολείο που υπήρχε τότε στην τουρκοκρατούμενη Λάρισα, το οποίο στεγαζόταν στον λόφο της Ακρόπολης, πίσω από την εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου (Βασιλική του Καλλιάρχη). Τις γυμνασιακές του σπουδές τις συνέχισε στην Αθήνα και κατόπιν γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου παρακολούθησε μόνον το πρώτο έτος, γιατί προτίμησε να συνεχίσει τις σπουδές του στο Wurzburg της Βαυαρίας. Μετά την αποφοίτησή του μετεκπαιδεύθηκε στις μεγαλύτερες κλινικές του Μονάχου και της Βιέννης και το 1870 επέστρεψε στη Λάρισα για να ασκήσει το λειτούργημά του[2]. Έπειτα από μερικά χρόνια από την επιστροφή του στην πατρίδα προσχώρησε στην ομάδα των επιστημόνων και άλλων αγωνιστών που προετοίμαζαν τη Θεσσαλική Επανάσταση του 1878, στην οποία έλαβε ενεργό μέρος.
Το 1881, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το ελληνικό κράτος θέλησε να ελέγξει την επιστημονική ικανότητα όλων των υγειονομικών στις νέες χώρες που προσαρτήθηκαν. Σύμφωνα με τη διαδικασία αυτή, το Ιατροσυνέδριο[3] κατά τη συνεδρίαση της 14ης Οκτωβρίου 1882, χορήγησε στον «Αχιλλέα Λογιώτατο ή Λογιωτάτου του Δημητρίου απόλυτον άδειαν του μετέρχεσθαι την ιατρικήν εντός της ελληνικής επικρατείας κατά τους νόμους αυτής»[4].
Την εποχή εκείνη πολλοί ιατροί, επειδή με το επάγγελμά τους αποκτούσαν μεγάλη κοινωνική αναγνώριση, κατέρχονταν με αξιώσεις και στον πολιτικό στίβο, είτε τον τοπικό είτε τον εθνικό. Αρκετοί δήμαρχοι και βουλευτές των πρώτων μεταπελευθερωτικών δεκαετιών στη Λάρισα υπήρξαν ιατροί. Και ο Αχιλλέας Λογιωτάτου δεν ξέφυγε από τον κανόνα αυτόν. Έτσι στις 14 Μαΐου 1884, με την ιδιότητα του πολιτευτή, συνόδευσε τον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη κατά την επίσκεψή του στον Τύρναβο. Όπως διαβάζουμε από εφημερίδα της εποχής «άπαντες οι κάτοικοι συνήχθησαν λαμπαδηφορούντες και υπεδέχθησαν εν ζητωκραυγαίς τον κ. πρόεδρον. Ο ιατρός κ. Αχιλλεύς Λογιώτατος, εν μέσω των ζητωκραυγών του πλήθους, απήγγειλε καταλληλότατον και ενθουσιωδέστατον λόγον. Ο κ. πρόεδρος απήντησεν ευχαριστήσας δια μακρών δια την υποδοχήν»[5].
Μας είναι ακόμα γνωστό ότι πήρε μέρος στις εθνικές εκλογές που έγιναν στις 4/16 Ιανουαρίου 1887 με το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη και μάλιστα κατατάχθηκε πρώτος επιλαχών. Δύο περίπου χρόνια μετά, την 1η Νοεμβρίου 1888 κατέλαβε την κενή θέση του αποθανόντα Αν. Στεριάδη[6] και έτσι θήτευσε για ένα μικρό χρονικό διάστημα ως βουλευτής στο εθνικό κοινοβούλιο.
Στις δημοτικές εκλογές του Ιουλίου του 1887, εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο του δημάρχου Διονυσίου Γαλάτη και διορίσθηκε Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Τον Φεβρουάριο του 1889, όταν έγινε η επίσημη τελετή θεμελίωσης του Νοσοκομείου από τον μητροπολίτη Λαρίσης Νεόφυτο Γ΄ (1875-1896), ενώπιον των επισήμων, του δωρητή Ιωάννη Κουτλιμπανά και πλήθος κόσμου, «... εξεφώνησε τον πανηγυρικόν ο ευφραδής και εξαιρετικώς μορφωμένος ιατρός Αχιλλεύς Λογιωτάτου, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, αναπτύξας την μεγάλην αποστολήν του έργου και τας εξαιρετικάς υπηρεσίας τας οποίας προώρισται να προσφέρη», αναφέρει ο Μιχαήλ Σάπκας στις χειρόγραφες και ανέκδοτες μέχρι σήμερα «Αναμνήσεις» του.
Από τα πρακτικά των συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης της 22ας Νοεμβρίου 1890 μαθαίνουμε ότι ενώ υπηρετούσε ως δημοτικός ιατρός, αποφασίσθηκε να αποσταλεί «όπου δει προς εκμάθησιν της θεραπευτικής μεθόδου του φαρμάκου εναντίον της φυματιώσεως, με ποσόν 3.000 δρχ.»[7]. Η φυματίωση την περίοδο εκείνη θέριζε κυριολεκτικά τον κόσμο και ιδίως τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα.
Κατά τη διάρκεια της ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος, το ιατρείο του Αχιλλέα Λογιωτάτου ήταν στο φαρμακείο του Παναγιώτη (Γιώτα) Τσόκανου[8]. Βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Ασκληπιού και λειτουργεί μέχρι και σήμερα, με ιδιοκτήτη τον δισέγγονο του Τσόκανου φαρμακοποιό Δημήτρη Κυλικά και τα τέκνα του τελευταίου Βασίλειο και Μαρέβα.
Στις δημοτικές εκλογές που έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1895 έλαβε μέρος επικεφαλής συνδυασμού και εκλέχθηκε δήμαρχος της πόλης. Η μοίρα όμως το έφερε η θητεία του να είναι ολιγόμηνη. Στις 4 Φεβρουαρίου 1896 αναγγέλθηκε από την Αθήνα, όπου είχε μεταβεί για θεραπεία, ο θάνατός του από καρδιακό επεισόδιο όπως γράφηκε.
Με τη γυναίκα του Ελένη το γένος Διαμαντοπούλου από την Αθήνα, απέκτησε τρία τέκνα. Πρώτη ήταν η Ιουλία, η οποία παντρεύτηκε το 1906 τον ιατρό και μετέπειτα δήμαρχο Μιχαήλ Σάπκα με τον οποίο απέκτησαν δύο τέκνα, την Αλκμήνη (Μίνα) και τον Αλέκο ο οποίος υπήρξε για χρόνια διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού στην Αθήνα. Δεύτερη ήταν η Πιπίτσα, η οποία παντρεύτηκε τον δικηγόρο και πολιτευτή Βασίλειο Ζησιάδη από τη Ραψάνη, ο οποίος επανειλημμένως εκλέχθηκε βουλευτής Τυρνάβου. Τρίτος ήταν ο Δημήτριος (Μίμης) Λογιωτάτου, ο οποίος νυμφεύθηκε την Αθηνά Πλάκα από τον Τύρναβο. Ο τελευταίος αναδείχθηκε επαγγελματικά σε υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος. Πιπίτσα και Μίμης δεν άφησαν απογόνους.
Ερχόμαστε τώρα στον αδελφό του Αχιλλέα Λογιωτάτου, τον Χαρίλαο Δημητρίου Λογιωτάτου. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και ορκίσθηκε δικηγόρος «παρά τοις εν Λαρίσση δικαστηρίοις» το 1883. Υπήρξε μάχιμος δικηγόρος επί σειρά ετών. Έμεινε άγαμος και κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρουσίασε κάποια ψυχολογικά προβλήματα. Πέθανε το 1930 σε ηλικία 74 ετών. Υπήρξε ο κληρονόμος της πλούσιας βιβλιοθήκης του παππού του Ιωάννη Οικονόμου-Λογιωτάτου και άλλων ιστορικών εγγράφων και τεκμηρίων. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του (1933), τα βιβλία αυτά περιήλθαν κληρονομικά στις ανεψιές του Ιουλία Σάπκα και Πιπίτσα Ζησιάδου. Με τη μεσολάβηση του Μιχαήλ Σάπκα, που εκείνη την εποχή ήταν δήμαρχος και του δικηγόρου Βασιλείου Ζησιάδη, δωρίθηκαν στον Δήμο της Λάρισας και αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα της νεοσύστατης τότε Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Το 1972 το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνεδρίαση της 13ης Μαρτίου αποφάσισε να παραχωρήσει τη Δημοτική Βιβλιοθήκη στο Υπουργείο Πολιτισμού και κατόπιν αυτού μετονομάσθηκε σε Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη, η οποία λειτουργεί μέχρι και σήμερα σε ευπρεπές κτίριο επί της οδού 28ης Οκτωβρίου. Πολλά από τα βιβλία της δωρεάς του Λογιωτάτου δυστυχώς λείπουν, ειδικά μετά τη λεηλασία τους από τις δυνάμεις κατοχής το 1941-44 και άλλων επιτήδειων.
Η Ελένη Δημητρίου Λογιωτάτου-Γεωργιάδου, αδελφή του Αχιλλέα και του Χαρίλαου Λογιωτάτου, απέκτησε από τον γάμο της μία κόρη, αλλά επειδή δεν έζησε στη Λάρισα δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες. Έτσι σήμερα εν ζωή γνωστή απόγονος της οικογένειας Λογιωτάτου στη Λάρισα είναι μόνον η εγγονή της Ιουλίας Λογιωτάτου-Σάπκα, η Ιουλία (Λίλα) Ρίζου με τα τρία τέκνα της.
[1]. περ. Θεσσαλικά Χρονικά, έκτακτος έκδοσις, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία των Θεσσαλών, Αθήναι, (1935), σ. 288γ. Ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός, σε κείμενό του για τους Λογιωτάτους αναφέρει ως έτος γέννησης του Αχιλλέα Λογιωτάτου το 1851, βασιζόμενος στην πληροφορία ότι πέθανε σε ηλικία 45 ετών. Βλέπε: Περραιβός Κώστας. Η Λάρισα που χάθηκε. Λογιώτατοι, μια αρχαία Λαρισινή οικογένεια, εφ Ελευθερία, φύλλο της 25ης Απριλίου 1982. Η χρονολογία αυτή όμως έρχεται σε αντίθεση με το εξακριβωμένο γεγονός ότι έφθασε στη Λάρισα, μετά το τέλος των σπουδών του, το 1870. Σύμφωνα με την εκδοχή του Περραιβού θα έπρεπε να είχε ηλικία 19 ετών όταν επέστρεψε στη Λάρισα και μάλιστα μετεκπαιδευμένος στην Ευρώπη.
[2]. Γουργιώτη Λένα, Ιατροί στη Λάρισα τον 19ο αιώνα, εκδ. Σπαρμός και Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας, Λάρισα (1993) σ. 32.
[3]. Ήταν για την εποχή του το αντίστοιχο του σημερινού Ανωτάτου Υγειονομικού Συμβουλίου.
[4]. Σγάντζος Μάρκος, Οι ιατροί, φαρμακοποιοί και μαίες της Θεσσαλίας κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 51, Λάρισα (2001) σ. 268.
[5]. εφ. «Καρδίτσα», φ. 61 (1884) σ. 2. Επίσης και Σγάντζος Μάρκος, ό.π., σ. 268.
[6]. Καζάκης Φοίβος, Δημήτριος Αστερ. Καζάκης. Βουλευτής και Γερουσιαστής και οι Θεσσαλοί Βουλευταί και Γερουσιασταί (1881-1946), Λάρισα (2006) σ. 13.
[7]. Πράξις 112 των Συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσσης, και Καλογιάννης Βάσος, Η Χρυσή Βίβλος του Δήμου Λαρίσης. Από τη μακραίωνη ιστορία της Θεσσαλικής πρωτευούσης, Λάρισα (1963), σ. 144.
[8]. Την περίοδο εκείνη οι γιατροί δεν διατηρούσαν ιδιωτικά ιατρεία και εξέταζαν τους ασθενείς σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους στα ενδότερα των φαρμακείων. Σε βαρύτερα περιστατικά ασθενών έκαναν κατ’ οίκον επισκέψεις με μόνιππα, που ήταν τα αγοραία της εποχής.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
