Είναι γνωστό άλλωστε ότι, στις ημέρες μας, δοκιμάζεται σκληρά η φέρουσα ικανότητα της Γης να καλύπτει επί μακρόν τις διευρυνόμενες ανάγκες μας για ενέργεια, τροφή, νερό, φάρμακα, στέγη και εκπαίδευση και συνεπώς -με δεδομένο ότι ο πληθυσμός μας προσεγγίζει τα 8 δισ.- τα περιθώρια στενεύουν. Τα πράγματα μάλιστα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο όταν σπαταλούμε ασύστολα ενεργειακούς και φυσικούς πόρους σε πολέμους όπως π.χ. συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία.
Επιπλέον, ο επηρμένος καταναλωτισμός μας συνεχίζει να προκαλεί τεράστια ζημιά στο περιβάλλον με τις εκπομπές αερίων ρύπων (CO2 κ.λπ., Πίνακας 2) και τη διαρκή ρύπανση του εδάφους, του υπεδάφους και των υδάτων που καταστρέφει τη βιοποικιλότητα απειλώντας ευθέως την αλυσίδα της ζωής. Φυσικά κι όπως προκύπτει από τους Πίνακες (1, 2) τα «σκήπτρα» της καταστροφής τα είχαν και εξακολουθούν να τα κρατούν οι πιο αναπτυγμένες χώρες (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Αυστραλία...) χωρίς να έχουν και μεγάλη διάθεση για αλλαγή ρότας.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
ποσοστού εισοδήματος διαφόρων περιοχών της Γης το οποίο περιήλθε στο πλουσιότερο 10% των κατοίκων των περιοχών αυτών το έτος 2018 (Πικετί, Κεφάλαιο και Ιδεολογία)
Σημείωση: από τον Πίνακα 1 προκύπτουν: α) περιοχές με αυταρχικά καθεστώτα (Ινδία, Βραζιλία, Μέση Ανατολή) έχουν αυξημένες ανισότητες, β) περιοχές με μεγαλύτερη θεσμική δημοκρατική ολοκλήρωση (π.χ. Ευρώπη) είναι περισσότερο ισορροπημένες στην κατανομή εισοδήματος γ) εντύπωση προκαλεί το ότι πρώην κομμουνιστικές χώρες (Κίνα, Ρωσία) έφθασαν, λόγω αυταρχισμού και αδιαφάνειας, μέσα σε μερικές δεκαετίες, περίπου στο επίπεδο ανισοτήτων των ΗΠΑ. δ) γίνεται, επίσης, φανερό πως στις ΗΠΑ η υπερ-πλούσια ελίτ, μέσω του lobbying των μεγάλων εταιριών, ελέγχει τις πολιτικές αποφάσεις.
Εν τω μεταξύ μετά από την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ γινόμαστε μάρτυρες της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης αφενός και -με τη συνδρομή των νέων τεχνολογιών- της μετάλλαξης του καπιταλισμού στη Δύση όπως ακριβώς τα είχε προβλέψει ο Κ. Μαρξ: α) η τάξη των καπιταλιστών θα συγκροτείται ολοένα και περισσότερο από τους προσοδοθήρες (ραντιέρηδες) και λιγότερο από τους δημιουργούς πλούτου, β) ο καπιταλισμός θα γίνεται ολοένα και πιο συγκεντρωτικός καθώς θα δημιουργούνται εταιρείες-κολοσσοί (π.χ. Google, Amazon...) που θα εκμεταλλεύονται τη «δεσπόζουσα θέση» τους για τη δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων, γ) ο καπιταλισμός, βαθμιαίως, θα κυριαρχείται από την οικονομία του χρήματος που χαρακτηρίζεται από ανευθυνότητα και η οποία θα οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες κρίσεις και δ) ο καπιταλισμός θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην εξαθλίωση μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού. Τι, λοιπόν, από αυτά που «προφήτεψε» ο Μέγας Κάρολος δεν συμβαίνει σήμερα; Απλώς δεν ανέφερε πως οι ποικιλώνυμες κρίσεις (οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή) θα «αξιοποιούνται» καταλλήλως για την αποκόμιση υπερκερδών από τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες και από τις εταιρείες-παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας.
Επίσης, ως παρεπόμενο στοιχείο της καπιταλιστικής μετάλλαξης, αλλά εξίσου ουσιώδες με τη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης και τη διεύρυνση των ανισοτήτων αποτελεί η αποδυνάμωση και ο εκφυλισμός των δημοκρατικών θεσμών. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση μεγάλη είναι η «συμβολή» των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας οι οποίες «εξορύσσουν» δεδομένα για εμπορικές και άλλες χρήσεις με τρόπο που έκαναν την ειδική επί των θεμάτων αυτών Καθηγήτρια του Χάρβαρντ Σοζάννα Ζουμπόφ να πει για τις συνέπειες της δράσης των Big Tech εταιρειών όπως η Google και η Facebook: «Στον 21ο αιώνα, μια παγκόσμια αρχιτεκτονική συμπεριφορικής μας τροποποίησης απειλεί να αλλοιώσει την ανθρώπινη φύση με τον ίδιο τρόπο που τον προηγούμενο αιώνα ο βιομηχανικός καπιταλισμός αλλοίωσε το φυσικό περιβάλλον».
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
εκπεμπόμενων ετησίως τόνων CO2 ανά κάτοικο που παράγονται από την καύση πετρελαίου,
φυσικού αερίου και άνθρακα σε κάποιες χώρες του πλανήτη μας (2018)
Σημείωση: ο Πίνακας 2 μας δείχνει ότι οι περισσότερο αναπτυγμένες (πλουσιότερες) χώρες (ΗΠΑ, Αυστραλία, Ιαπωνία...) ευθύνονται κατά κύριο λόγο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και για την κλιματική επιδείνωση καθόσον στέλνουν στην ατμόσφαιρα τις μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ανά κάτοικο.
Δηλαδή, οι εταιρείες αυτές δεν αρκούνται στα υπερκέρδη, με τη χρήση ακόμη και αθέμιτων πρακτικών, αλλά επιδιώκουν να ελέγξουν την ανθρώπινη συμπεριφορά με την αδιάκοπη «εξόρυξη» δεδομένων και με τη συνδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης (Α.Ι.). Συνεπώς, για τον πολίτη της Δύσης το εάν στην προσεχή δεκαετία -και στις επόμενες- θα καταφέρει να διατηρήσει τον κεκτημένο τρόπο ζωής, τις δημοκρατικές ελευθερίες και την ευημερία του ή θα οπισθοχωρήσει σε μια Οργουελιανή δυστοπία, με χαοτικά διευρυνόμενες ανισότητες, δεν αποτελεί συνωμοσιολογική φαντασίωση αλλά υπαρκτό και κρίσιμο ζήτημα. Αυτόν, άλλωστε, τον κίνδυνο επισήμανε ο βραβευμένος Καθηγητής του ΜΙΤ, ο Νταρον Ατζέμογλου: «Η αμερικανική οικονομική υπέρ-ελίτ που εκφράζει τον μονοπωλιακό τεχνο-καπιταλισμό αποτελεί απειλή για τη Δημοκρατία και κίνδυνο για θεσμική οπισθοδρόμηση».
Με βάση τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι υφίστανται πραγματικοί κίνδυνοι τόσο για τη Δημοκρατία όσο και για το βιοτικό επίπεδο των πολλών από την υπερ-συγκέντρωση πλούτου και ισχύος σε λίγους. Το συνεπαγόμενο ερώτημα είναι: ποιος θα σταματήσει αυτούς τους νεο-φεουδάρχες από το να επιβάλλουν τους ιδιοτελείς κανόνες τους, μέσω της παγκοσμιοποίησης, σε ολόκληρο τον πλανήτη ώστε να τον μετατρέψουν σε μια αβίωτη δυστοπία;
Υπάρχει, λοιπόν, ελπίδα; Θα λέγαμε ότι έχουμε να διαβούμε «στενό διάδρομο» λόγω των εμποδίων που ορθώνουν τα ισχυρά συμφέροντα. Όσο -όπως ξαναγράψαμε- οι εταιρείες Big Tech θα είναι παγκόσμια μονοπώλια, όσο τα μίντια θα αποτελούν τις «θεραπαινίδες» τους και οι διεθνείς τράπεζες τις διόδους των κεφαλαίων τους σε «φορολογικούς παραδείσους» τόσο τα πράγματα θα γίνονται πιο δύσκολα για τα ευρέα κοινωνικά στρώματα.
Εν τούτοις, στον αντίποδα, γεννάει ελπίδες η πιθανή συνεργασία επιστημόνων και διανοουμένων, όπως οι προαναφερθέντες (Πικετί, Ατζέμογλου, Ζουμπόφ...), με τους νέους όλης της υφηλίου. Οι πρώτοι προσφέρουν, καθώς μελετούν ενδελεχώς τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα, ισχυρή τεκμηρίωση και οι δεύτεροι συνεισφέρουν δυναμική και την απαίτηση για το στοιχειώδες «ευ ζην». Η συνεργασία αυτή μπορεί να καταστήσει περιττή εντέλει, στον καιρό μας, μια δραματική αναφώνηση όπως αυτή του Άμλετ. Άλλωστε ούτε ο Άμλετ προτιμούσε τη «φυγή» στην ανυπαρξία ούτε οι σημερινοί νέοι έχουν αντίστοιχες ροπές. Απλώς ο Δανός πρίγκιπας είχε να αντιπαλέψει μόνος το σάπιο βασίλειο της Δανιμαρκίας που αποτελούσε την ανυπέρβλητη σκοτεινή συνθήκη που τον οδήγησε στον θάνατο.
Οι σημερινοί νέοι έχουν στην ουσία, ως κύριο αντίπαλο, την απληστία των ισχυρών, αλλά οι νέοι είναι πολλοί και γίνονται συνεχώς περισσότεροι. Για να κερδίσουν το μέλλον τους, τη ζωή τους ας ενώσουν τις δυνάμεις τους. Ας ανακαλύψουν την ενότητα στον αγώνα. Ιδού η Ρόδος.
Από τον Δημήτρη Νούλα, χημικό
