ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Γάλλοι νοσταλγοί

Η εικόνα που οι άνθρωποι έχουμε για μια ξένη χώρα είναι σύνθετο πράγμα. Είναι μείγμα ιδεών και αντιλήψεων που προϋπάρχουν στον δικό μας πολιτισμό – άρα και στο μυαλό μας, αφού μέρος του πολιτισμού αυτού είμαστε κι εμείς. Η εικόνα είναι ακόμα μείγμα προκαταλήψεων, στερεοτύπων και άλλων επί μέρους εικόνων που έχουν σχηματιστεί μέσα μας και τις έχουμε αποδεχθεί ως αληθινές. Και φυσικά η εικόνα μεταβάλλεται άρδην ανάλογα με τις ιστορικές και όχι μόνο συνθήκες. Άλλη εικόνα είχαμε π.χ. για τους Ρώσους πριν την εισβολή στην Ουκρανία, άλλη σήμερα.

Στην περίπτωση της Γαλλίας, η εικόνα που έχει ο Έλληνας είναι θετική και όχι μόνο λόγω της θετικής στάσης των Γάλλων στα ελληνοτουρκικά. Για τον περισσότερο κόσμο, η Γαλλία ήταν πάντα η χώρα του πολιτισμού, των γραμμάτων, της μόδας, του λεπτού γούστου, της επανάστασης. Τα στερεότυπα αυτά έχουν δουλευτεί μέσα μας εδώ και χρόνια. Για πάρα πολλούς Λαρισαίους, ας πούμε, η εικόνα αυτή σμιλεύτηκε στις αίθουσες του Γαλλικού Ινστιτούτου Λάρισας ακόμα, όπου μαθαίναμε γλώσσα και γαλλικό πολιτισμό, τον οποίο θεωρούσαμε εκ προοιμίου ανώτερο. Το ίδιο στα παλιά μοδιστράδικα της πόλης, όπου οι διάφορες «μαντάμ Πελαζί» ξεπατίκωναν γαλλικά φιγουρίνια από παριζιάνικα περιοδικά μόδας για τις Λαρισαίες πελάτισσές τους, αλλά και στα γκαράζ της πόλης, όπου τα γαλλικά αυτοκίνητα θαυμάζονταν για την τεχνική και την άνεσή τους. Για να μην πάμε στο 1979 που ο Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εσταίνγκ ήλθε και υπέγραψε στο Ζάππειο την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Εκεί, μιλώντας ελληνικά, προκάλεσε παραλήρημα γαλλοφιλίας που εκφράστηκε με το γνωστό σύνθημα «Ελλάς – Γαλλία – Συμμαχία», ενώ το όλο κλίμα πλαισιώθηκε και από κάμποσες εμφανίσεις Γάλλων καλλιτεχνών στην ελληνική τηλεόραση -προεξάρχοντος του περιλάλητου Τζο Ντασέν. Για τον Έλληνα η Γαλλία ήταν αυτό που λέμε η «Ευρώπη». Στο Παρίσι -λέγαμε- κυκλοφορούν μόνο πολιτισμένοι άνθρωποι, που μιλούν όμορφα, ντύνονται κομψά και έχουν λεπτούς τρόπους.
-Ε, Ευρωπαίος παιδί μου, τι να λέμε; (Ακούς συχνά να λέγεται σε παλιές ελληνικές ταινίες).
Ακριβώς το αντίθετο δηλαδή από τη δική μας «βαλκανίλα» και επαρχιωτισμό. Κι όταν ταξίδευε ο Έλληνας στη γαλλική πρωτεύουσα, αυτό το Παρίσι έψαχνε, το λαμπερό, το ανώτερο, την κοιτίδα του παγκόσμιου (κοσμο)πολιτισμού, των νέων ρευμάτων και των νέων τάσεων.
Φυσικά και δεν ήταν έτσι. Γιατί κάτω από αυτήν την ευμάρεια, κάτω από το «λούστρο» και την εικόνα, υπήρχε και μια άλλη Γαλλία που την έκρυβαν ... «κάτω απ’ το χαλί». Ήταν η αποικιοκρατική – καπιταλιστική Γαλλία των μεγάλων βιομηχανιών που «κατάπιναν» κάμποσα εκατομμύρια φτωχών μεταναστών από το Μαγκρέμπ (Βόρεια Αφρική). Κι όταν άρχισαν να γίνονται πολλοί και να ανηφορίζουν στο Παρίσι κουβαλώντας μαζί τους τη φτώχεια και την παραβατικότητα, άρχισαν τα «ντράβαλα». Το 1961, η (πολιτισμένη) Αστυνομία του Ντε Γκολ έπνιξε ...για πλάκα καμιά 200αριά μετανάστες πετώντας τους στον Σηκουάνα... Τι να κάνεις; Η διατήρηση της ευημερίας απαιτεί «θυσίες». Έπρεπε οι Δυτικοί τουρίστες να βλέπουν ένα Παρίσι λαμπερό κι όχι αυτό που είναι σήμερα, ένα συνονθύλευμα από κάθε λογής «μαύρους» του πλανήτη. Γιατί, όποιος επισκεφθεί σήμερα το Παρίσι στο κέντρο του -όπως και άλλες μεγάλες δυτικές μεγαλουπόλεις- θα ...τρομάξει από την εικόνα. Σχεδόν θα φοβηθεί. Τα βράδια η κυκλοφορία δεν είναι εύκολη και οι ξεναγοί θα συστήσουν στους τουρίστες να αποφεύγουν πολυσύχναστους κεντρικούς δρόμους που ελέγχονται από συμμορίες Αφρικανών. Η κατάσταση φαίνεται να έχει κιόλας ξεφύγει, καθώς, μεταξύ άλλων, η φτώχεια αφορά και τα λευκά στρώματα των Γάλλων. Τα ενοίκια έχουν γίνει τόσο ακριβά, ώστε αρκετοί έχουν μετατρέψει σε σπίτι τα ... αυτοκίνητά τους.
Πρωτοπήγα στο Παρίσι αρχές της δεκαετίας του ‘80 και κάτι κατάφερα να δω από κείνη τη λαμπερή πόλη του Philippe και της Catherine, που ήταν τα βασικά πρόσωπα στο «Vers la France», στο σχολικό δηλαδή βιβλίο Γαλλικών. Μπορούσες ακόμη να δεις κάτι από το Παρίσι της Edith Piaf και του Yves Montand και να την πέσεις στο Café De Flore στο Saint Germain. Το καφέ, που ήταν το στέκι του Jean Paul Sartres, της Simone de Beauvoir και άλλων υπαρξιστών, δεν είχε καταντήσει ακόμη μια απλή τουριστική ατραξιόν. Στις επόμενες επισκέψεις η μετάπτωση της πόλης σε κάτι που δεν απείχε και πολύ από το τριτοκοσμικό ήταν φανερή. Το Παρίσι ήταν άλλη πόλη. Μια πόλη που είχε καταλειφθεί από ξένους, κυρίως έγχρωμους, που παίζουν μια οργισμένη ραπ «μουσική». Τους παλιούς Παριζιάνους μην τους ψάχνεις πια, είναι μάταιο. Οι φραγκάτοι την έκαναν για τα πλούσια προάστια. Οι παλιοί ξεπεσμένοι μεγαλοαστοί έχουν κλειστεί στα παλιά τους διαμερίσματα, έτοιμοι να πεθάνουν από κατάθλιψη.
Πλέον, όλη η Γαλλία, κι όχι μόνο το Παρίσι, έχει ανάλογα προβλήματα. Αν η σφαγή των δημοσιογράφων του περιοδικού Charlie Hebdo είναι ένα ακραίο παράδειγμα, οι διαμάχες στα σχολεία για τις μαντίλες, στους χώρους δουλειάς και παντού, είναι στην καθημερνή ατζέντα. Σε σημείο που ο μετριοπαθής Μακρόν να μιλήσει για «ισλαμιστικό αυτονομισμό» (séparatisme islamiste) που θα παταχθεί. Αν δεν το έλεγε αυτός, θα το έλεγε η Λε Πεν. Και, καταλαβαίνεις, «τρακόσιαι χιλιάδαι δίσκοι»...
Χθες οι Γάλλοι πήγαν να ψηφίσουν. Δεν ήταν γνωστό το αποτέλεσμα όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, αλλά όλοι συμφωνούν πως, ακόμη κι αν χάσει η Μαρίν Λε Πεν, η άνοδος της ακροδεξιάς είναι δεδομένη κι όχι μόνο λόγω της ακρίβειας που έπεσε κι εκεί. Η ακρίβεια είναι προσωρινή. Η διαμάχη των πολιτισμών έχει γίνει διαρκής. Είναι η ίδια διαμάχη που οδήγησε τους Άγγλους να ψηφίσουν θορυβημένοι υπέρ του Brexit.
Θα έλεγε κανείς ότι οι ψηφοφόροι της Λε Πεν εκφράζουν μια νοσταλγία. Σαν να ζητούν από την κόρη του Ζαν Μαρί να τους ξαναδώσει πίσω την αυτοκρατορική Γαλλία που ήταν κάποτε, μια Γαλλία κατοικημένη από Γάλλους, μια Γαλλία «γαλλική» σε όλες της τις εκφάνσεις... Εύκολο; Πες το καλύτερα αδύνατο. Όπως έγραψε και η μεγάλη Γαλλίδα ηθοποιός Simone Signoret: «Η νοσταλγία δεν είναι αυτό που ήταν».
Καλή η νοσταλγία βέβαια, αλλά και οι Γάλλοι και όλοι οι υπόλοιποι εδώ στη Δύση δεν έχουμε απαντήσει σε άλλα πιο ...πρακτικά ζητήματα. Στην Πελοπόννησο π.χ. κινδυνεύουν αυτές τις μέρες με καταστροφή μεγάλες φυτείες φράουλας, επειδή δεν δόθηκε ακόμη άδεια να έρθουν ξένοι εργάτες. Ομοίως στην Αγγλία παρουσιάζονται εδώ και καιρό σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, αφού οι ροές μεταναστών διακόπηκαν. Η Δύση από τη μια δεν γεννά παιδιά, θέλει για τα παιδιά της μόνο τις καλές και καλοπληρωμένες δουλειές, κι από την άλλη δεν θέλει τα παιδιά που ο τρίτος κόσμος -και κυρίως ο μουσουλμανικός- μπορεί να προσφέρει ως φθηνό δυναμικό, αναγκαίο για να εξασφαλίσει τη δυτική ευημερία και ανάπτυξη. Αντιθέτως οι Ουκρανοί πρόσφυγες είναι ευπρόσδεκτοι, όχι μόνο από συμπάθεια, αλλά γιατί είναι λευκοί και χριστιανοί.
Δύσκολα προβλήματα για δύσκολους καιρούς... Το πώς θα ψηφίσουν τελικά οι Γάλλοι, θα δείξει οπωσδήποτε μια κατεύθυνση, διότι η Γαλλία πάντα έδινε (αν όχι καθόριζε) το ιδεολογικό στίγμα στην Ευρώπη. Στην τελική, θα δούμε αν η Δύση έχει ακόμη αντοχές για ενσωμάτωση πληθυσμών ή αν τις έχει εξαντλήσει. Αν ισχύσει το δεύτερο, οι εξελίξεις είναι βέβαιες και ίσως επέλθουν πολύ νωρίτερα του αναμενομένου.
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
[e-mail]