Ο θρίαμβος και η νίκη της

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο και θεολόγο

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας είναι η πρώτη Κυριακή των Νηστειών και από τον 9ο αιώνα η Εκκλησία γιορτάζει την ημέρα αυτήν την «Αναστήλωση των εικόνων», ύστερα από έναν αιώνα διωγμών από το κράτος και εκκλησιαστική έριδα.
Εξάλλου, την ημέρα αυτή στη γειτονική μας Τσαριτσάνη τελείται Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και επιμνημόσυνη δέηση, για τον φωτισμένο διδάσκαλο του γένους, Κ. Οικονόμου εξ Οικονόμων. Από το 733 μ.Χ. που ανέβηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο της Νέας Ρώμης ο Λέων Γ’ ο Ίσαυρος, άρχισε η μεγάλη δοκιμασία για την Εκκλησία, που αποκαλέστηκε «Εικονομαχία».
Όσοι συλλαμβάνονταν να τιμούν κρυφά τις εικόνες, υποβάλλονταν σε διωγμούς και αναδείχθηκαν έτσι αρκετοί «Ομολογητές» της πίστεως. Το κύριο επιχείρημα των «Εικονομάχων» ήταν ότι οι «εικονολάτρες λάτρευαν δήθεν τις εικόνες και τα υλικά, από τα οποία είχαν κατασκευασθεί. Το 789 μ.Χ., συγκαλείται η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, που διατύπωσε το ορθό δόγμα. Η πρωτοβουλία ανήκε στην αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία και τον Πατριάρχη Ταράσιο. Οι διωγμοί έπαυσαν προσωρινά, για να συνεχισθούν εντονότερα μέχρι τον θάνατο του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεοφίλου. Το 843 μ.Χ. η Αυγούστα (σύζυγός του) Αγία Θεοδώρα, μαζί με τον Πατριάρχη Μεθόδιο, πραγματοποίησαν την «αναστήλωση» των Ιερών Εικόνων. Με λιτανεία και επίσημη τελετή επανέφεραν τις εικόνες στους ναούς και επετράπη ξανά η χρήση τους στη δημόσια λατρεία.
Η νίκη της Εκκλησίας ήταν περιφανής και λαμπρύνθηκε με Ομολογητές και Μάρτυρες. Μετά το σκοτάδι των διωγμών, η αυγή της Αλήθειας φάνηκε λαμπρότερη και νίκησε την πλάνη. Η Αλήθεια αυτή για τις εικόνες συνοψίζεται στη φράση: «Η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον αποβαίνει». Προσκυνάμε δηλαδή την εικόνα, όχι τιμώντας το ξύλο και τα χρώματα, αλλά το εικονιζόμενο πρόσωπο.
Οι Πατέρες όρισαν να εορτάζεται ο θρίαμβος του ορθοδόξου δόγματος την πρώτη Κυριακή των Νηστειών για να δείξει στους πιστούς πως ο πνευματικός μας αγώνας θα πρέπει να συνδυάζεται με την ορθή πίστη για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός, για να σωθούν και να ενωθούν με τον Θεό. Η προσκύνηση των εικόνων είναι η ζωντανή παρουσία του Θεού στη ζωή μας.
Ετυμολογικά η λέξη εικόνα είναι αρχαιοελληνική και σημαίνει ομοίωμα, δηλαδή αποτύπωση μορφών ή πραγμάτων, μέσα από την τέχνη και κυρίως μέσα από τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Στα Βυζαντινά χρόνια η λέξη απέκτησε μια ειδική σημασία και σήμαινε την απεικόνιση ιερών για τους Χριστιανούς πρόσωπων ή σκηνών. Οι εικόνες παίζουν για την Ορθόδοξη Εκκλησία σημαντικό ρολό, τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική λατρεία. Από τον πρώτο αιώνα της διδασκαλίας του Χριστιανισμού, οι Χριστιανοί συνήθιζαν να ζωγραφίζουν στις κατακόμβες τους διάφορα σύμβολα, τα όποια τις περισσότερες φορές είχαν παιδαγωγικό χαρακτήρα. Η άνθιση των εικόνων παρατηρείται μετά τη λήξη της εικονομαχίας και την επικράτηση της εικονολατρίας.
Οι εικόνες έχουν μεγάλη σημασία, γιατί εκφράζουν τη λατρεία των πιστών προς τον Θεό και κατέχουν την κυρίαρχη θέση ανάμεσα στα αντικείμενα λατρείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Με την απεικόνιση του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων, ο πιστός έρχεται πιο κοντά στις Θείες μορφές τους και ζητά τη μεσολάβησή τους, για την εκπλήρωση κάποιας επιθυμίας του, για να βρει παρηγοριά στις δύσκολες στιγμές της ζωής του και για να πετύχει τη λύτρωση. Η εικόνα είναι η υπόμνηση των πρωτότυπων και αναγωγή σε αυτά. Έτσι, έχουμε μπροστά μας μία εικόνα, που ανεβάζει στο πρωτότυπο και κατεβάζει το πρωτότυπο σε εμάς. Φέρνει στον νου και στην κάρδια μας τον Χριστό και τους Αγίους, που παριστάνει και μας ανεβάζει προς αυτούς. Οι εικόνες μας κηρύττουν, μας διδάσκουν, μας φωτίζουν και μας βοηθούν να μιμηθούμε τους Αγίους και τον Θεό.
Οι ιερές εικόνες είναι η δόξα των πιστών και της Εκκλησίας μας, διότι προσκυνώντας τις εικόνες, τιμούμε τα εικονιζόμενα πρόσωπα και στεκόμενοι ενώπιων του Θεού οδηγούμαστε στην αγάπη του. Για τον λόγο αυτόν καθημερινά γίνονται πολλά και ποικίλα θαύματα.
Όταν προσκυνούμε τις εικόνες των Αγίων, δεν υποκλινόμαστε στο ξύλο και στο χρώμα του ξύλου, αλλά σε Αγίους, οι οποίοι λάμπουν ως ο ήλιος στη Βασιλεία του Θεού. Όταν ασπαζόμαστε τις εικόνες των Μαρτύρων του Χριστού, ασπαζόμαστε τις πληγές και τα παθήματά τους για χάρη του Χριστού.
Όταν συστελλόμαστε μπροστά στα πρόσωπα των Αγίων Αρχαγγέλων, δεν το κάνουμε μπροστά σε νεκρά αντικείμενα, αλλά μπροστά στα πνεύματα του Αγαθού και του Φωτός, στους ασωμάτους και ισχυρούς στρατιώτες και υπηρέτες του Θεού. Όταν ασπαζόμαστε τον Τίμιο Σταυρό του Χριστού, δεν το κάνουμε σαν να είναι ένα αντικείμενο, αλλά ασπαζόμαστε την αγάπη τού Κυρίου, η οποία φανερώθηκε στα παθήματά Του πάνω στον Σταυρό. Ασπαζόμαστε το ισχυρότερο σύμβολο νίκης, από το οποίο οι δαίμονες τρέμουν και φεύγουν, αυτό που δίνει θάρρος στην πληγωμένη καρδιά και παρηγοριά στην ταλαίπωρη ψυχή μας.