ο χώρος αυτός αποτελεί έναν οδικό κόμβο, δίνει την εικόνα μικρής πλατείας, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια ονομασία που να την προσδιορίζει. Οι παλαιότεροι τη θυμούνται σαν πλατεία Σιάουλο και έχουμε αναφερθεί ήδη προ καιρού σ’ αυτή. Με την ευκαιρία όμως των νέων έργων στην περιοχή κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε εν συντομία στην ιστορία της.
Η πλατεία Σιάουλο ήταν από τα χρόνια της τουρκοκρατίας ένας κεντρικός χώρος της Λάρισας. Μεταπολεμικά η ονομασία της αυτή ατόνησε και σήμερα πλέον είναι ανώνυμη. Αμφιβάλλω αν υπάρχουν Λαρισαίοι οι οποίοι να γνωρίζουν πού βρίσκεται. Μάταια θα ψάξουν να την ανακαλύψουν στον χάρτη της Λάρισας. Εν τούτοις είναι κεντρικότατη. Βρίσκεται στην αρχή της οδού Κύπρου, στο σημείο όπου συμβάλλουν οι αναφερθέντες πέντε δρόμοι: Όγλ, Νικηταρά, 23ης Οκτωβρίου, 28ης Οκτωβρίου και Κύπρου. Στην πραγματικότητα δεν έχει το εύρος μεγάλης πλατείας, αλλά πρόκειται για μια συνάντηση πέντε πολυσύχναστων δρόμων, χωρίς θέσεις πρασίνου και χώρους αναψυχής, όπως οι άλλες πλατείες της πόλης. Γι’ αυτό και δεν έχει μέχρι σήμερα ονοματοθετηθεί.
Όμως ποιος και πότε βάπτισε την πλατεία αυτή με το παράξενο όνομα «Σιάουλο» και πώς προήλθε η ονομασία της; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι έχει τουρκική προέλευση, αλλά οι ερμηνείες της είναι διαφορετικές. Στις ιστορικές πηγές τη συναντάμε με διάφορες παραλλαγές της ίδιας ρίζας (Σιάουλο, Σιάουλου, Σιάουγλου, Σιάχογλου, Σάουλου). Στη συνέχεια θα αναφερθούν μερικές εκδοχές προέλευσης της ονομασίας της, όπως τις διέσωσε κυρίως η προφορική παράδοση.
— Λέγεται ότι στα χρόνια της τουρκοκρατίας κάποιος Εβραίος ονόματι Σαούλ διατηρούσε στο σημείο αυτό ένα παπλωματάδικο και από την παραφθορά του ονόματος προήλθε η λέξη Σιάουλο. Η εκδοχή αυτή δεν φαίνεται πειστική, γιατί όπως αναφέρθηκε, η λέξη πιστεύεται ότι είναι τουρκικής προέλευσης.
— Η πλατεία πήρε το όνομα από ένα παντοπωλείο, ο ιδιοκτήτης του οποίου ονόματι Πράττος είχε γίνει γνωστός με το όνομα Σιάουλος, επειδή βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και 28ης Οκτωβρίου. Ο κόσμος σιγά-σιγά είχε αγνοήσει το όνομα του παντοπώλη και το κατάστημά του το ταύτισε με την τοποθεσία Σιάουλο που είχε η περιοχή[1]. Όμως και αυτή η εκδοχή δεν στέκει, γιατί εδώ η ονομασία Σιάουλο προϋπήρχε του παντοπωλείου. Μάλιστα αργότερα (1932-33) το παντοπωλείο Νικ. Πράττου το βρίσκουμε στη γωνία της οδού Πανός με την Κύπρου[2].
—Ο Κώστας Περραιβός[3], αναφέρει ότι το Σιάουλο είναι παραφθορά σύνθετης λέξης, η οποία προέρχεται από το Σαχ και Ογλού. Το Σαχ είναι αραβικής προέλευσης και σημαίνει βασιλιάς και το ογλού σημαίνει παιδί. Οι Τούρκοι τον Σουλτάνο τους τον αποκαλούσαν Πατισάχ, δηλαδή υπερβασιλέα, αυτοκράτορα. Επομένως δεν αποκλείεται στην περιοχή αυτή κάποια περίοδο να κατοίκησε ένα από τα πολλά βασιλόπαιδα που αποκτούσαν οι Σουλτάνοι με τις παλλακίδες τους. Είναι γνωστό ότι οι παλιοί Τούρκοι είχαν το δικαίωμα να διατηρούν χαρέμι με πολλές γυναίκες. Ο Σουλτάνος απ’ όλες ξεχώριζε μία ως επίσημη βασίλισσα, τη Βαλιντέ χανούμ. Ο γιος τους ανακηρυσσόταν διάδοχός του. Όλα τα άλλα παιδιά που γεννιούνταν με τις άλλες γυναίκες του βασιλικού χαρεμιού είχαν τον τίτλο των πριγκίπων και αποκαλούνταν Σαχ-Ογλού. Τα παιδιά αυτά όταν μεγάλωναν έπαιρναν διάφορα αξιώματα (στρατιωτικοί και πολιτικοί διοικητές, στρατηγοί και ανώτεροι θρησκευτικοί λειτουργοί του Κορανίου). Ίσως λοιπόν κάποιος τέτοιος να ήλθε στη Λάρισα, άγνωστο πότε, να έμεινε εκεί γύρω στην πλατεία. Οι Τούρκοι όταν αναφέρονταν σ’ αυτή την έλεγαν Σαχ-Ογλού, ενώ οι Έλληνες κατά παραφθορά «Σιάουλο».
— Η επικρατέστερη όμως εξήγηση του όρου «Σιάουλο» ανήκει στον Θεόδωρο Παλιούγκα, ιστορικό ερευνητή της περιόδου της τουρκοκρατίας στη Λάρισα, ο οποίος δέχεται μεν την προηγηθείσα εκδοχή, η οποία όμως στηρίζεται στην παρουσία του «Τζαμί Sahoglou» (Τέμενος του γιου του βασιλιά) που υπήρχε επί τουρκοκρατίας κοντά στην ανατολική πλευρά της πλατείας Ανακτόρων (Πλατεία Νέας Αγοράς)[4].
Εν συνεχεία θα περιγράψουμε, όσο αυτό είναι δυνατό, τα κτίρια της γύρω περιοχής της πλατείας Σιάουλο. Στη γωνία των σημερινών οδών Νικηταρά και 23ης Οκτωβρίου βρισκόταν από την περίοδο της τουρκοκρατίας ένα τούρκικο «σαράι» ιδιοκτησίας του πασίγνωστου στους παλιούς Λαρισαίους Μεχμέτ Εφέντη Χατζημέτο[5]. Ο τελευταίος ήταν ένας από τους πλουσιότερους μπέηδες της πόλης μας. Έμεινε στη Λάρισα μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. Στα 1951 επισκέφθηκε την πόλη μας ο γιος του, Ομέρ Χατζημέτο, και μαζί με τον τότε δήμαρχο Δημήτριο Καραθάνο με τον οποίο είχαν συνυπάρξει παιδικοί φίλοι, επισκέφθηκαν το σπίτι όπου γεννήθηκε και βρισκόταν πιο κάτω, στη γωνία των οδών 23ης Οκτωβρίου και Λάμπρου Κατσώνη. Ας μην ξεχνάμε ότι στην περιοχή αυτή είχαν τα κονάκια τους όλοι οι πλούσιοι Οθωμανοί που αποτελούσαν την τουρκική αριστοκρατία.
Στο ισόγειο του γωνιακού τούρκικου σαράι, υπήρχε το μαγαζάκι του Χρηστάκη, ο οποίος αρχικά πουλούσε βότανα και φαρμακευτικά φυτά και αργότερα έγινε ψιλικατζίδικο. Όταν το κτίριο αυτό το αγόρασε ο Κώστας Σίμος, το κατεδάφισε και στη θέση του κατασκεύασε διώροφο οίκημα. Στο ισόγειο εγκαταστάθηκε το κατάστημα τροφίμων του Χρήστου Καραμπίλια, όπως διακρίνεται και στην δημοσιευόμενη φωτογραφία. Σήμερα στη θέση του υπάρχει πολυώροφη οικοδομή.
Στην άλλη γωνία, μεταξύ των οδών 23ης και 28ης Οκτωβρίου υπήρχε ένα ισόγειο κατάστημα, το οποίο λειτουργούσε ως καφενείο-εντευκτήριο των προσφύγων που προέρχονταν από την Ανατολική Θράκη, γι’ αυτό και είχε το όνομα «Καφενείον η Θράκη». Αργότερα στη θέση του λειτούργησε το ζαχαροπλαστείο «Ατλαντίς». Πλάι από το καφενείο, επί της 23ης Οκτωβρίου, υπήρχε ένα όμορφο ημιδιώροφο κτίριο που χρησίμευε ως κατοικία του Σαρμουσάκη. Ήταν ο άνθρωπος που είχε δημιουργήσει μία από τις σπουδαιότερες καπνοβιομηχανίες που υπήρχαν στην παλιά Λάρισα.
Στην απέναντι γωνία των οδών Κύπρου και Όγλ υπήρχε από τα προπολεμικά χρόνια μια όμορφη διώροφη οικοδομή ιδιοκτησίας Ντούλα. Στο ισόγειο ο ιδιοκτήτης του είχε ανοίξει αρτοποιείο. Όμως ο Ντούλας πέθανε σε νεαρή ηλικία και τη λειτουργία του καταστήματος συνέχισε η γυναίκα του, η οποία εν συνεχεία παντρεύτηκε τον γείτονά της Στέφανο Χάψα. Ο τελευταίος διατηρούσε ακριβώς στην απέναντι γωνία αποθήκη εγχωρίων προϊόντων και μαζί συνέχισαν και τη λειτουργία του αρτοποιείου. Εδώ και χρόνια στη θέση αυτού του όμορφου κτηρίου υψώνεται πολυώροφη απρόσωπη οικοδομή.
[1]. Ολύμπιος (Κώστας Περραιβός). Μια πλατεία άγνωστη στους Νεολαρισινούς, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 12ης Μαρτίου 1973.
[2]. Όταν μετακόμισε το παντοπωλείο, στο σημείο αυτό στεγάστηκε το φαρμακείο του Βασιλείου Χρ. Κυλικά, εξαδέλφου του επίσης φαρμακοποιού Βάσου Στεφ. Κυλικά. Με τον καταστρεπτικό σεισμό του 1941 το κατάστημα αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς και ο Βασ. Κυλικάς μετακόμισε στην Αθήνα, όπου δημιούργησε δική του φαρμακευτική εταιρεία.
[3]. Ολύμπιος (Κώστας Περραιβός), Ό,τι δεν ξεχνούν οι παλιοί Λαρισινοί, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 2ας Απριλίου 1973.
[4]. Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Α’, Λάρισα (1996) σελ. 209-210.
[5]. Ήταν για πολλά χρόνια μουφτής των Τούρκων της Λάρισας και πρόεδρος της Μουσουλμανικής Κοινότητας. Δικής του ιδιοκτησίας ήταν στη Λάρισα πολλά κτίσματα, όπως η Λέσχη Ασλάνη στο σημείο όπου σήμερα στεγάζεται η Στρατιωτική Λέσχη, ένα τεράστιο σε μέγεθος κονάκι επί της σημερινής 23ης Οκτωβρίου, απέναντι από το φωτογραφείο της Βάνιας Τλούπα, όπου ήταν η κατοικία του και μεταπολεμικά στεγάσθηκε για κάποιο διάστημα το Ορφανοτροφείο Θηλέων Λαρίσης, πιο κάτω η αποθήκη Αρσενίδη, η οποία βρισκόταν επί της οδού Λάμπρου Κατσώνη, όπου στεγάσθηκε αργότερα το πρακτορείο αυτοκινήτων Αγιάς, και πολλά άλλα. Εκτός από τα αστικά αυτά ακίνητα, κατείχε και έκταση 25.000 στρεμμάτων (τσιφλίκι) στο Νεμπεγλέρ (Νίκαια).
