Ήδη από τον Οκτώβρη του 1941 συγκροτήθηκε στην Αθήνα το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης (ΣΚΑ) με επικεφαλής τους Νίκο Παπασταματιάδη και Θ. Μακρίδη, το πρώτο στρατιωτικό όργανο που ανέλαβε να μελετήσει τα προβλήματα της οργάνωσης του ένοπλου λαϊκού αγώνα και να επεξεργαστεί τον σχεδιασμό του αντάρτικου. Εν τω μεταξύ, με πρωτοβουλία κομμουνιστών σε πολλές περιοχές της Ελλάδας συγκροτούνταν, ήδη, ένοπλες οργανώσεις ενάντια στον κατακτητή που όμως δρούσαν ασυντόνιστα.
Στις 14 Μάη 1942, σε σύσκεψη στελεχών της Κομματικής Οργάνωσης Φθιώτιδας - Φωκίδας - Ευρυτανίας με συμμετοχή του Άρη Βελουχιώτη αποφασίστηκε η συγκρότηση ένοπλων ομάδων του ΕΛΑΣ και δημιουργήθηκε ομάδα με επικεφαλής τον Θανάση Κλάρα ως ταγματάρχη Άρη Βελουχιώτη πλέον, στη Δ. Φθιώτιδα - Ευρυτανία και, λίγο αργότερα με την ανάπτυξη και μαζικοποίηση του ΕΛΑΣ, ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο, ο Άρης Βελουχιώτης ανέλαβε Πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, στρατιωτικός διοικητής ο Στέφανος Σαράφης που είχε προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ και πολιτικός αντιπρόσωπος του ΕΑΝ ο Ανδρέας Τζήμας.
Στην πορεία, στον ΕΛΑΣ, προσχώρησε πλήθος μόνιμων αξιωματικών του αστικού στρατού. Η συνολική δύναμή του ΕΛΑΣ έφθασε του 140.000 μαχητές και μαχήτριες. Το ΕΛΑΝ (Ναυτικό) διέθετε 100 σκάφη με περισσότερους από 1.200 ναύτες και αξιωματικούς.
Η δημιουργία του ΕΛΑΣ, ήταν η πιο σημαντική κατάκτηση του εργατικού λαϊκού κινήματος στα χρόνια της Κατοχής. Ο ΕΛΑΣ υπήρξε στρατός στην υπηρεσία ενός κινήματος που η καθοδηγητική του δύναμη ήταν το ΚΚΕ. Συγκέντρωνε βασικές προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε όργανο της εργατικής εξουσίας.
Ο ΕΛΑΣ στη διάρκεια της Κατοχής καθήλωσε εχθρικές Μεραρχίες, προξένησε στους κατακτητές νεκρούς, συνέλαβε αιχμαλώτους, κατέστρεψε μεγάλες γέφυρες, ατμομηχανές, αυτοκίνητα, δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στα σχέδια των κατακτητών. Το σύνολο του οπλισμού του προερχόταν από τις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών και Ιταλών. Την άνοιξη του 1944 ο ΕΛΑΣ είχε στον έλεγχό του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης το 90% του εδάφους της.
Η ένοπλη δράση του ΕΛΑΣ, τόνωσε το αίσθημα του λαού που ανταποκρίθηκε μαζικά στο κάλεσμα για τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα, από την άλλη ανησύχησε σφοδρά την άρχουσα τάξη και τους πολιτικούς εκπροσώπους της στην Ελλάδα και στους «συμμάχους» τους τούς Άγγλους. Ο αστικός πολιτικός κόσμος είχε χρεοκοπήσει στη συνείδηση του λαού μας, δεν είχε κανένα έρεισμα.
Για να υπερασπίσουν την τάξη τους, οι πολιτικοί εκπρόσωποι των αστικών κομμάτων και οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές σύμμαχοί τους χρηματοδότησαν, όπλισαν και οργάνωσαν αντιδραστικές - αντικομμουνιστικές οργανώσεις (ΕΔΕΣ - ΕΚΚΑ κ.λπ.) που συνεργάζονταν με του Εγγλέζους, ενώ στήριξαν και άλλες εγκληματικές και δωσίλογες οργανώσεις όπως οι Χίτες, αλλά και τα τάγματα ασφαλείας για να τις χρησιμοποιήσουν ενάντια στο λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα.
Με στόχο την εγκαθίδρυση αστικής εξουσίας δεν δίστασαν να αιματοκυλίσουν τον λαό μας στην πρώτη ταξική αναμέτρηση τον Δεκέμβρη του 1944 και στη συνέχεια στον εμφύλιο πόλεμο. Όμως το ΚΚΕ καθοδηγητικός νους των ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν αντιμετώπισε τον απελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, μετά την απελευθέρωση. Αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας, στο όνομα του κοινού αντιφασιστικού αγώνα και της «εθνικής ενότητας» που είναι ουτοπία στον καπιταλισμό. Αντίθετα, η αστική τάξη, το πολιτικό της προσωπικό και οι σύμμαχοί της Άγγλοι ιμπεριαλιστές, είχαν στόχο την εγκαθίδρυση της αστικής εξουσίας και για να το πετύχουν δεν δίστασαν να αιματοκυλίσουν τον λαό μας, στην ταξική αναμέτρηση τον Δεκέμβρη του 1944. Ανεξάρτητα από όλα αυτά, η προσφορά και η δράση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν παραγράφεται ούτε αλλοιώνεται.
Το ΚΚΕ, οι κομμουνιστές, οι αγωνιστές και αγωνίστριες της Εθνικής μας Αντίστασης είμαστε περήφανοι για τους ηρωικούς αγώνες του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ στη συνέχεια, που ο ΚΚΕ ήταν ο εμπνευστής, οργανωτής, καθοδηγητής και έδωσε χιλιάδες από τα καλύτερα παιδιά του στον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας από τον φασίστα κατακτητή, αλλά και στην πάλη για μια Ελλάδα του λαού μας χωρίς εκμεταλλευτές. Από τους μεγαλειώδες αγώνες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ -ακριβή παρακαταθήκη για τον λαό και τη νεολαία μας-, σήμερα εμπνεόμαστε και αντλούμε δύναμη και πείρα για την οργάνωση των ημερινών και αυριανών αγώνων του λαού μας ενάντια στις βάρβαρες αντιλαϊκές πολιτικές και τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Με τα διδάγματα εκείνων των αγώνων συνεχίζουμε με το εργατικό - λαϊκό κίνημα μέχρι την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού όπου μπορεί να ικανοποιήσει και θα ικανοποιηθούν όλα τα λαϊκά κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα των εργαζομένων και της νεολαίας μας.
Από τη Δήμητρα Σίσκου,
πρόεδρο του παραρτήματος Λάρισας ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ
