Στην περιοχή αυτήν ο Πλάτων το 387 π.Χ. ίδρυσε την περίφημη σχολή του, η οποία εκ τούτου ονομάστηκε Ακαδημία. Η ακτινοβολία της ως πνευματικού κέντρου επί 10 αιώνες ήταν αρκετά έντονη, γι’ αυτό και μετά τον Διαφωτισμό, κατά τον 17ο αιώνα, σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις ιδρύθηκαν πνευματικά κέντρα καθ’ ομοίωση της πλατωνικής Ακαδημίας, τα οποία ονομάστηκαν Ακαδημίες.
Πριν ακόμη τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, το 1824, τέθηκε το θέμα της ίδρυσης Ακαδημίας στην Ελλάδα, κατά τα πρότυπα των Ακαδημιών άλλων χωρών. Οι σχετικές προσπάθειες τελεσφόρησαν μετά από έναν αιώνα, όταν το 1926 ιδρύθηκε η Ακαδημία Αθηνών, με την επωνυμία να απηχεί την Ακαδημία του Πλάτωνος και την πνευματική αίγλη της αρχαίας Αθήνας. Το 1824 είχε ιδρυθεί στα Επτάνησα υπό αγγλική διοίκηση η «Ιόνιος Ακαδημία», η οποία λειτούργησε μέχρι το 1864 και τη διαδέχτηκε πρόσφατα το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Μετά την ίδρυση της Ακαδημίας των Αθηνών, στην Ελλάδα άρχισαν να εμφανίζονται κάθε είδους «Ακαδημίες», σε διάφορους γνωστικούς, επαγγελματικούς, ακόμη και αθλητικούς τομείς, προσδοκώντας να προσδώσουν σοβαρότητα στον ρόλο τους με την προσθήκη του όρου «Ακαδημία» στον τίτλο τους, λόγω του σημειολογικού φορτίου του όρου. Έτσι σήμερα η χώρα διαθέτει 10 «Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού», 4 «Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες» πλέον της «Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου», την «Πυροσβεστική Ακαδημία», την «Αστυνομική Ακαδημία», την «Διπλωματική Ακαδημία» του Υπουργείου Εξωτερικών, την «Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου», τη «Φορολογική Ακαδημία» και άλλες, οι οποίες έστω ότι ανταποκρίνονται σε πνευματικές, εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ανάγκες, δικαιολογώντας συγκαταβατικά τον όρο «Ακαδημία» στον τίτλο τους. Όμως κανένα Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα δεν φέρει στον τίτλο του τον όρο «Ακαδημία», αν και τα έτη φοίτησης ονομάζονται «ακαδημαϊκά», οι σπουδές «ακαδημαϊκές» και οι φοιτητές «ακαδημαϊκοί πολίτες».
Στη δεκαετία του 1930 είχαν ιδρυθεί η «Ζαρίφειος Ακαδημία Αλεξανδρούπολης» και άλλες 5 «Παιδαγωγικές Ακαδημίες» για την εκπαίδευση διδασκάλων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, οι οποίες το 1989 εντάχθηκαν ως σχολές σε ΑΕΙ και έπαυσαν να υπάρχουν ως «Ακαδημίες». Αντίστοιχα υπήρχε και η «Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής» για την εκπαίδευση γυμναστών, την οποία διαδέχτηκαν τα ΤΕΦΑΑ σε ΑΕΙ. Στους τίτλους των παραπάνω ιδρυμάτων μπορεί να είναι ανεκτή και αποδεκτή, έστω και καθ’ υπερβολή, η χρήση του όρου «Ακαδημία», πέραν της καθαυτό Ακαδημίας, εκείνης των Αθηνών. Συμπεριλαμβάνεται όμως ο όρος «Ακαδημία» στους τίτλους διαφόρων ιδρυμάτων, συλλόγων, επιχειρήσεων, όπως στους παρακάτω, κατά τρόπο απαράδεκτο και καταχρηστικό: «Ακαδημία Ρομποτικής Πανεπιστημίου Μακεδονίας», «Ακαδημία αρχαίας ελληνικής και παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής», «Πολιτική Ακαδημία ΟΝΝΕΔ», «Φιλελεύθερη Ακαδημία για την ελευθερία» του (γερμανικού) ιδρύματος Φρίντριχ Νάουμαν, «Ακαδημίες αεροπλοΐας-μετάφρασης-μουσικής» του Ελληνοαμερικανικού Πανεπιστήμιου, «Ακαδημία Φαρσάλων», «Ακαδημία Πολιτών» στη Λάρισα, «Ακαδημία Νέων Μουσικών» στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, εκπαιδευτήριο «Ακαδημία προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης» στη Λάρισα», Ελληνική Γεωργική Ακαδημία», «Ακαδημία Οδήγησης» στη Λάρισα, «Ακαδημία έρευνας παραδοσιακών χορών» στην Ελασσόνα, «Διεθνής Ακαδημία Θεολογικών και Φιλοσοφικών σπουδών» στον Λαγκαδά, «Ελληνική Ολυμπιακή Ακαδημία», «Ιππική Ακαδημία Κρήτης», «Τεχνική Ακαδημία Yamaha», «Αεροπορική Ακαδημία Ελλάδος», «Ακαδημία Ποδολόγων Ελλάδος», «Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία» και άλλοι πολλοί.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η κατάχρηση του όρου «Ακαδημία» στους τίτλους αθλητικών σωματείων, κυρίως ποδοσφαιρικών. Αμέτρητες είναι οι «Ακαδημίες» εκμάθησης ποδοσφαίρου στην Ελλάδα! Κάθε επαγγελματική ή ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα διαθέτει και μία «Ακαδημία», ενώ υπάρχουν και ιδιωτικές «Ακαδημίες ποδοσφαίρου» για παιδιά. Αλλά και ο Δήμος Λαρισαίων λειτουργεί «Ακαδημίες» κολύμβησης, μπάσκετ, ποδηλασίας, ποδοσφαίρου και βόλεϊ! Αυτές οι αθλητικές μονάδες έπρεπε να ονομάζονται «σχολές», αλλά για λόγους εντυπωσιασμού και προσέλκυσης βαφτίζονται «Ακαδημίες», ευτελίζοντας την έννοια της λέξης. Υπάρχουν μάλιστα και ποδοσφαιρικές ομάδες που ονομάζονται «Ακαδημίες»: «Ακαδημία Πλαταμώνα», «Ακαδημία Τυρνάβου», ενώ υπάρχει και «Ακαδημία Διαιτητών Ποδόσφαιρου» στην ΕΠΣΛ. Επίσης στον Ν. 4186/2013 άρ. 41 προβλεπόταν η ίδρυση «Αθλητικών Ακαδημιών», οι οποίες μάλλον δεν ιδρύθηκαν.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η λέξη «Ακαδημία» στην Ελλάδα θεωρείται ότι αναβαθμίζει την οποιαδήποτε ασχολία, γι’ αυτό χρησιμοποιείται κατά κόρον για να προσδώσει αίγλη και στα συνηθισμένα, με συνέπεια τη νοηματική και αξιολογική υποβάθμιση της. Και επειδή κατά κυριολεξία «ακαδημαϊκός» πρέπει να θεωρείται το μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και μπορεί να θεωρείται ο πιτσιρικάς που κλωτσά την μπάλα σε μία «Ακαδημία ποδοσφαίρου» ή ο εκπαιδευόμενος οδηγός αυτοκινήτου στην «Ακαδημία Οδήγησης», υπάρχουν τόσο πολλοί «ακαδημαϊκοί» στην Ελλάδα, που έχουν σχέση με κάθε είδους «Ακαδημίες», ώστε το πληθυσμιακά φθίνον έθνος μας να βαυκαλίζεται ότι τουλάχιστον είναι «ακαδημαϊκόν».
Από τον Κώστα Μεζάρη
