Εθνική συνείδηση

Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.

Στο πλαίσιο του εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, δυστυχώς, σπάνια γίνεται λόγος για την εθνική συνείδηση, παρά το γεγονός ότι η συζήτηση αυτή θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να έχει κεντρική θέση στον αναστοχασμό. Σαν να μη θέλουν οι πολλοί ή ακόμη και να φοβούνται, να αποφύγουν κάθε αναφορά στον όρο και τις συνδηλώσεις του.
Ωστόσο, τώρα παρά ποτέ, φαντάζει επίκαιρο και ίσως αποδειχτεί σημαντικό για τη συνέχεια, να επαναπροσδιορίσουμε τον όρο «εθνική συνείδηση» και να εξετάσουμε ποια στοιχεία τον συνέχουν, εάν υπάρχουν. Η συζήτηση αυτή επιβάλλεται να γίνει πέρα από κομματικές αντιπαραθέσεις και παρωπίδες, καθώς και πρόσκαιρους διαχωρισμούς, που πάντοτε διέκριναν ιδιοσυγκρασιακά το ελληνικό γένος από τα άλλα.
Προφανώς κληρονομιά και συνεκτικό στοιχείο και ημών των τωρινών, αλλά και των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, είναι η παρακαταθήκη των αρχαίων προγόνων, που θέλοντας και μη, μας θυμίζει καθημερινά η επαφή με το ελληνικό τοπίο, όπου ενυπάρχουν μνημεία ή ερείπια του ένδοξου παρελθόντος υποδεικνύοντάς μας τη συνέχεια.
Στα εδάφη που απελευθέρωσαν οι αγωνιστές του 1821 και οι επίγονοί τους κατοικούμε. Εκεί όπου άνθησε ένας από τους σημαντικότερους και παλαιότερους πολιτισμούς του πλανήτη. Βέβαια, χάρη στη δράση των αγωνιστών του 1821 και των συνεχιστών του εθνικού οράματος, σήμερα ζούμε σε μια αρκετά εκτεταμένη γεωγραφική επικράτεια, τουλάχιστον σε σύγκριση με το ασφυκτικό γεωγραφικό πλαίσιο του «πρότυπου ελληνικού βασιλείου», και συνομιλούμε σχεδόν ως ισότιμοι εταίροι με τα άλλα πολιτισμένα κράτη της Εσπερίας.
Αντίθετα, οι πρόγονοί μας, του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, θυσίασαν πολλές ζωές για να καταστήσουν φανερά τα επαναστατικά τους δίκαια στα ισχυρά κράτη της Δύσης, που αρχικά είχαν ταχθεί αναφανδόν εναντίον τους, και να κερδίσουν σταδιακά τη συμπάθεια και την εύνοια πολιτών και πολιτικών ηγεσιών.
Εκτός από τον τόπο και τα κατάλοιπα της αρχαιότητας, σημαντικό στοιχείο εθνικής συνείδησης αποτελεί η ελληνική γλώσσα, με έμφαση στη συνέχειά της εδώ και 2.500 χρόνια, την οποία συχνά υποτιμούμε και με μια αίσθηση ψεύτικης νεοτερικότητας και κίβδηλου μοντερνισμού, βιαστικά απορρίπτουμε.
Επίσης, ο ελληνικός λαός, στην πλειονότητά του, παραμένει προσηλωμένος στις θρησκευτικές και πολιτισμικές παραδόσεις του (ήθη και έθιμα), που παραμένουν ριζωμένες στον λαϊκό βίο ως στοιχεία ελληνικότητας και εθνικής συνείδησης.
Προφανώς, με τις προκλήσεις που παρουσιάζονται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι κομβικής σημασίας να στοχαζόμαστε πάνω σε αυτά που μας ενώνουν κι όχι σε αυτά που πρόσκαιρα μας χωρίζουν. Ο ελληνικός λαός στην πολυκύμαντη διαδρομή των διακοσίων χρόνων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έχει διατηρήσει αναλλοίωτη την ιδιοσυστασία του ως έθνος ξεγλιστρώντας μέσα από τις συμπληγάδες της παγκοσμιοποίησης και των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων και κινούμενος σε ένα διεθνιστικό περιβάλλον.
Η πρόσφατη εμπειρία της οικονομικής κρίσης απέδειξε ότι η ελληνική κοινωνία αντέχει και στηρίζεται σε αρκετά γερά θεμέλια. Οι πρόσκαιροι, πιστεύουμε, τριγμοί, στο ζήτημα της αντιμετώπισης της πανδημίας μέσω των εμβολιασμών δεν φαίνονται ικανοί να υψώσουν τείχη εντός της ελληνικής κοινωνίας.
Ο «ελληνικός θυμός», με βάση την εμπειρία διακοσίων και παραπάνω χρόνων, ξεσπά και καταλαγιάζει, χωρίς όμως να αλλοιώσει και αμαυρώσει τη γενική εικόνα, αλλά και την κοινή πορεία μας προς το μέλλον.