Έναν χρόνο αργότερα (1909), ένας άλλος Κεφαλλονίτης, ο Νικόλαος (Νίκος) Βαλλιανάτος (ή Βαλιανάτος), αναχωρεί (με τον μικρότερο αδελφό του) για τον Θεσσαλικό κάμπο για να εργαστεί ως «θεριστής» στα κτήματα των γαιοκτημόνων της εποχής. «Φορούσε σκούτινα ρούχα. Με το χοντρό μπαστούνι του και με το αγνό γεμάτο καλοσύνη πρόσωπό του φάνταζε φυσιογνωμία ιεραποστολική. Ενέπνεε σεβασμό και εμπιστοσύνη» [2]. Η πλειονότητα των εργατών της γης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στις πεδιάδες της Λάρισας την περίοδο 1899-1912, προέρχονταν κυρίως από τη Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά, αφού υπήρχαν ειδικές συμφωνίες με τότε εκλεγμένους δημάρχους της Λάρισας, Αναστάσιο Ζαρμάνη (1899-1903) και Αχιλλέα Αστεριάδη (1903-1914). Πληρωμένα τα έξοδα μετακίνησης, εξασφάλιση στέγης και τροφής και μεγαλύτερο ημερομίσθιο από τα ισχύοντα [3]. Ο Νικόλαος Βαλλιανάτος είχε έρθει «ώριμος στη Λάρισα, σαράντα περίπου χρόνων, με αποκρυσταλλωμένες τις σοσιαλιστικές ιδέες και αμέσως εντάχτηκε στον τοπικό σοσιαλιστικό όμιλο, που στη συνέχεια μετονομάστηκε σε κομμουνιστικό και περιλάμβανε στους κόλπους του εκείνη την εποχή, στα πρώτα βήματα του κομμουνιστικού κινήματος, αρκετούς επιστήμονες Λαρισαίους» [4]. Στα τέλη του 1909 εγγράφθηκε ως μέλος στο «Σωματείο Αλληλοβοηθείας Λαρίσης» που είχε ιδρυθεί επίσημα στις 14 Μαρτίου 1909 (ΦΕΚ 65/Α/18-3-1909). Πρώτος πρόεδρος του Σωματείου (Απρίλιος 1909) είχε αναδειχθεί από εκλογές ο Δημήτριος Μαλαβίτας και αντιπρόεδρος ο Α. Μπουτέκας [5].
Από την επόμενη όμως χρονιά (1910), ο Νικόλαος Βαλλιανάτος άρχισε να νοικιάζει μερικά κτήματα στον οικισμό Κιόσκι (μεταξύ της Λάρισας και της Γιάννουλης) που ανήκαν στην κυριότητα της οικογένειας Χαροκόπου. Το Κιόσκι παλαιότερα ανήκε στην κυριότητα του Οθωμανού κτηματία και πρώην βουλευτή Λαρίσης Δερβίς βέη Χαλήλ (1826-1902), αργότερα πέρασε στην κυριότητα του επιμελητή των ανακτόρων Νικολάου Θων (1848-1902) και μετά από τον θάνατο του τελευταίου στην οικογένεια Χαροκόπου. Την ίδια χρονιά (Σεπτέμβριος 1910) εντάχθηκε ως απλό μέλος στο «Εργατικό Κέντρο Λάρισας», ενώ το 1911 στον «Τεχνοεργατικό Σύνδεσμο Λαρίσης». Πρώτος πρόεδρος και στα δύο προαναφερθέντα σωματεία διετέλεσε ο δικαστικός κλητήρας Παναγιώτης Καθεκλάς, ο οποίος αργότερα διαφώνησε με τις μεθόδους δράσης και αποχώρησε.
«Με τις ικανότητες και προπαντός με την ακούραστη δραστηριότητά του αναδείχτηκε πολύ σύντομα στις υψηλότερες βαθμίδες της κομματικής ιεραρχίας: Προσωπικότητα προικισμένη με ευφυία και οργανωτικές ικανότητες, που τις συμπλήρωνε με ευρύτερη κοινωνιολογική μόρφωση» [6]. «Ο Βαλιανάτος είχε ένα μεγάλο χάρισμα. Ήξερε να μιλά στον λαό, να βρίσκει τον δρόμο της καρδιάς του. Ήταν ένας συζητητής, που ήξερε όχι μονάχα να μιλάει, μα και ν’ ακούει τον άλλο. Ο λόγος του είχε μια σπάνια πειστικότητα. Δεν έβγαζε «δεκάρικους» ο Βαλιανάτος. Συζήτηση άρχιζε με τους χωριάτες. Απλή, φιλική, γκαρδιακή κουβέντα» [7].
Το 1918 εντάχθηκε στο ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας) που το 1924 μετονομάσθηκε σε ΚΚΕ, ενώ το 1922 τον συναντούμε ως γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης Λάρισας και ως γραμματέα του Εργατικού Κέντρου της πόλης. Μετά από το 1924 διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της «Εργατικής Βοήθειας Ελλάδας» (ΕΒΕ).
Στις δημοτικές εκλογές της 25ης Οκτωβρίου 1925 (τις πρώτες μετά από το 1914) έλαβε μέρος ως υποψήφιος δήμαρχος της Λάρισας. Δήμαρχος με μόλις 40 ψήφους διαφορά αναδείχθηκε ο ιατρός Μιχαήλ Σάπκας (1873-1956). Ο Νικόλαος Βαλλιάνατος έλαβε μέρος επίσης και στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934 πάλι ως υποψήφιος δήμαρχος. Στις εκλογές εκείνες, έντονη υπήρξε η αντιπαράθεση του μέχρι τότε δημάρχου Μιχάηλ Σάπκα με τον υποψήφιο Στυλιανό Αστεριάδη (ή Πατώφλα) που τελικά υπήρξε ο μεγάλος νικητής των εκλογών, και ως εκ τούτου η υποψηφιότητα Βαλλιανάτου δεν είχε την αναμενόμενη ανταπόκριση του κόσμου. Παρόλα αυτά ο Βαλλιανάτος έλαβε 606 ψήφους, ο νικητής Αστεριάδης 2.505, ο Σάπκας 1.617 και οι δύο άλλοι υποψήφιοι Στέφανος Χάψας και Κωνσταντίνος Τσαντζάλης από 7 και 3 ψήφους αντίστοιχα [8].
Μετά από τις εκλογές του 1934, ο Βαλλιανάτος εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. «Τον ξέρουν όλα τα σπίτια των φυλακισμένων, των εξόριστων αγωνιστών. Τον ξέρουν όλες οι φυλακές και τα κρατητήρια και τα τμήματα μεταγωγών και τα καράβια της αγόνου γραμμής». Συνελήφθη τον Ιούλιο του 1938 από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και οδηγήθηκε στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών. Αρνήθηκε πεισματικά να καταδώσει τους συνεργάτες και τα μέλη της Εργατικής Βοήθειας. Το βράδυ της 9ης Αυγούστου 1938, το άψυχο σώμα του βρέθηκε στο πεζοδρόμιο του κτιρίου. Ο Τύπος της εποχής έκανε λόγο για αυτοκτονία, αλλά σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γιώργη Τρικαλινού, ο Βαλλιανάτος δολοφονήθηκε από τον διοικητή της Ειδικής Ασφάλειας Κομποχόλη που τέθηκε σε διαθεσιμότητα [9].
«Ο Νίκος Βαλιανάτος, υπήρξε μια ηρωική μορφή του ΚΚΕ, που την πλούσια αγωνιστική του δράση τη σφράγισε με το αίμα του» [10]. Ως «ακούραστο λαϊκό αγωνιστή» τον χαρακτήρισε η γραμματέας της ΚΟΒ Αγ. Κωνσταντίνου – Σουφλαρίων, Δήμητρα Σίσκου σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στη Λάρισα τον Μάιο του 2018, στο πλαίσιο εορτασμού των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Μικρά (Λάρισα), φ. 23/375 (23 Μαΐου 1908).
[2]. Νίκος Καραντηνός, «Ο Γέρος της Εργατικής Βοήθειας», Ριζοσπάστης (Αθήνα), 17 Σεπτεμβρίου 2006.
[3]. Το καλοκαίρι του 1900, στον άδειο χώρο του πρώην καφενείου Γαρδίκη στο ισόγειο του δημοτικού ξενοδοχείου «Το Στέμμα», στεγάστηκαν οι Ζακύνθιοι θεριστές που εργάστηκαν στα κτήματα των Θεσσαλών γαιοκτημόνων. Βλ. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 111 (2 Ιουνίου 1900). Θεριστές εγκαταστάθηκαν επίσης σε όλα τα άδεια κτίρια που ανήκαν στην κυριότητα του Δήμου Λαρίσης.
[4]. Επιστολή του Χριστόφορου Δαμάνη (1915-1998) στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» (30 Αυγούστου 1998).
[5]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 990 (26 Απριλίου 1909).
[6]. Ριζοσπάστης (Αθήνα), 30 Αυγούστου 1998.
[7]. Αλέξης Βρανάς, «Μορφές ηρώων και μαρτύρων: Ο γέρο-Βαλιανάτος ένας από τους πρωτομάρτυρες», Ριζοσπάστης (Αθήνα), φ. 1862 (23 Νοεμβρίου 1980), σ. 8.
[8]. Ελευθερία (Λάρισα), φ. 4044 (15 Φεβρουαρίου 1934).
[9]. Γιώργης Τρικαλινός, Πιστοί στις ιδέες του επιστημονικού σοσιαλισμού – Προσωπική κατάθεση. Αθήνα: Σύγχρονη εποχή, 1990.
[10]. Νίκος Καραντηνός, «Ο Γέρος της Εργατικής Βοήθειας», Ριζοσπάστης (Αθήνα), 10 Σεπτεμβρίου 2006.
