Η Τουρκία στις «γεωπολιτικοστρατηγικές» αλλαγές

Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο

Καθώς η Τουρκία είναι μια σημαντική περιφερειακή δύναμη, η ένταξή της στην Ε.Ε. σηματοδοτεί ένα μεγάλο γεωπολιτικό γεγονός που μπορεί να επηρεάσει, ακόμα και να αλλάξει τις διεθνείς σχέσεις ευρύτερα σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ο ρεαλισμός κυριαρχεί σαν θεώρηση

στις Διεθνείς Σχέσεις.
Οι πρόσφατες εμπειρίες έχουν δείξει ότι ο μοναδικός διεθνής Οργανισμός με παγκόσμια εμβέλεια, τα Ηνωμένα Έθνη (Ο.Η.Ε.), δεν διαθέτουν ξεχωριστή, αυτόνομη και παγκόσμια δικαιοδοσία σαν Οργανισμός και συνεπώς δεν είναι τίποτα άλλο από μια ομάδα κρατών που λαμβάνουν αποφάσεις συντονίζοντας τα συμφέροντά τους σε ποικίλα θέματα.
Οι αποφάσεις αυτές συνήθως εξωραΐζονται κάτω από το πρίσμα του Διεθνούς Δικαίου που ο Οργανισμός υποτίθεται ότι προστατεύει και διαφυλάττει και όταν αυτό δεν είναι δυνατό, ο Ο.Η.Ε. παρακάμπτεται. Στο παρόν λοιπόν Διεθνές Σύστημα τα κράτη και τα συμφέροντά τους είναι οι βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης πολιτικής. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο ένα παράξενο μόρφωμα εμφανίζεται. Η Ε.Ε. δεν είναι ακριβώς Οργανισμός, αλλά ούτε και κράτος, ίσως τείνει σταδιακά με πολλά πισωγυρίσματα να γίνει ένα ομόσπονδο κράτος, αλλά προς το παρόν μοιάζει περισσότερο με ένα ιδιόμορφο σύστημα. Σαν σύστημα είναι μια υπερδύναμη όσον αφορά τους τομείς της Low Ρolitics και της οικονομίας. Βέβαια η Ε.Ε. αποδεικνύει συνεχώς ότι δεν μπορεί να διαμορφώσει μια συνεκτική εξωτερική πολιτική, τουλάχιστον μέχρι σήμερα και καθώς οι εθνικές πολιτικές και τα συμφέροντα προσπερνούν αυτά της Ε.Ε. σε πολλούς τομείς και ειδικά σε αυτούς της εξωτερικής πολιτικής, οι θεωρίες του Νεολειτουργισμού αρχίζουν και πάλι να οπισθοχωρούν μπροστά σ’ αυτές του Ενδοκυβερνητισμού. Ωστόσο και οι δύο θεωρίες αυτές επαληθεύονται σε διαφορετικό ποσοστό από τη δράση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής. Έτσι ο γεωπολιτικός αντίκτυπος της τουρκικής ένταξης επηρεάζει τις πολιτικές της Ε.Ε. σαν υπερεθνικού οργανισμού, καθώς επίσης και τη διπλωματία του κάθε κράτους - μέλους ξεχωριστά. Το παρόν διεθνές σύστημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «μονοπολυπολικό». Αυτό το ιδιαίτερο επίθετο χρησιμοποιείται γιατί οι επικρατούσες συνθήκες είναι πρωτότυπες: υπάρχει μόνο μια μεγάλη υπερδύναμη (Η.Π.Α.), ωστόσο δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνη της στο Διεθνές Σύστημα, κάτι που διαφάνηκε (πριν κάμποσα χρόνια) στο Λίβανο. Υπάρχουν τέσσερις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ε.Ε., Ιαπωνία), αν θεωρήσουμε την Ε.Ε. ως σύστημα ή άλλες πέντε Μεγάλες Δυνάμεις (συν της Γαλλίας και της Γερμανίας) αν λάβουμε κάθε χώρα ξεχωριστά. Επιπλέον υπάρχουν επίσης πολλές άλλες περιφερειακές δυνάμεις.
Η Τουρκία προφανώς είναι μία από αυτές, καθώς δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη δυναμική της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η διαφορά μεταξύ μιας Μεγάλης Δύναμης και μιας περιφερειακής έγκειται κυρίως στην εμβέλεια δράσης της εξωτερικής πολιτικής τους. Μία Μεγάλη Δύναμη αναπτύσσει συνήθως δίκτυα σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ η περιφερειακή περιορίζει τη δικαιοδοσία της στην περιοχή της.
Οι Η.Π.Α. κατέχουν φυσικά την πρώτη θέση σε κάθε έκφανση της ισχύος. Οι κύριοι παίκτες του παιχνιδιού στη Μέση Ανατολή είναι αυτοί που έχουν ήδη εκδηλώσει ή πρόκειται να εκδηλώσουν πολιτικές σ’ αυτόν τον χώρο οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Γαλλία.
Η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. θα επηρεάσει κυρίως αυτές τις δυνάμεις. Έτσι αρχικά θα εξεταστούν πολύ σύντομα τα θεμελιώδη συμφέροντα των χωρών αυτών στην περιοχή. Ένας από τους πιο κατάλληλους ορισμούς του όρου Γεωπολιτική, είναι αυτή του Geoffrey Parker: «Γεωπολιτική είναι η μελέτη των Διεθνών Σχέσεων από μια χωροταξική και γεωγραφική προοπτική». Έτσι κάτω από αυτό το πρίσμα, θα πρέπει να εκτιμήσουμε τη σπουδαιότητα της περιοχής της Μέσης Ανατολής σαν σύνολο και τη γεωπολιτική αξία της Τουρκίας. Έπειτα θα γίνει έμμεσα μια σύντομη αναφορά της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής κατάστασης της Τουρκίας.
Στο τέλος, θα σταθούμε στην άποψη σύμφωνα με την οποία η Ε.Ε. είναι σύστημα που θα μπορέσει αργά ή γρήγορα -καθώς η διαδικασία της ολοκλήρωσής της προχωρά- να διαμορφώσει τη δική της αυτόνομη εξωτερική πολιτική σαν ανεξάρτητο κράτος. Τα μηνύματα των γεωπολιτικών αλλαγών είναι σαφή: η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. ικανοποιεί πολλά ευρωπαϊκά συμφέροντα και προωθεί τη γεωπολιτική επιρροή της Ε.Ε. και του συμμάχου της, των Η.Π.Α. στην περιοχή. Έτσι αλλάζει μοιραία τις Διεθνείς Σχέσεις. Τέλος, γίνεται μια σύντομη αναφορά στα σοβαρά πολιτικά ζητήματα που προκύπτουν μετά την ένταξη αυτή. Επομένως, ο «κυρίαρχος» ρόλος της Τουρκίας, διαφαίνεται πλέον ορατός! Όχι μόνο στις τάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μελλοντικά) -κι αυτό θα συμβεί πολύ σύντομα- αλλά, και στις «Γεωπολιτικές» και «Γεωστρατηγικές» αλλαγές που θα επέλθουν παγκοσμίως.