Τα αρχαία Ασκληπιεία

Από τον Δημήτρη Τσικούρα, λογοτέχνη

Χρήσιμο, ωφέλιμο και επίκαιρο θεωρούμε πως είναι για όλους (ενόψει της κορονοεποχής που ζούμε και βιώνουμε θανατερά – ενάμιση χρόνο περίπου τώρα) να αναφερθούμε κομβικά και σημειολογικά στα περιβόητα εκείνα Ασκληπιεία, τα οποία γνωρίσαμε και μελετήσαμε, λόγω επαγγελματικής δραστηριότητας, διά ζώσης. Τα αρχαία αυτά Υγειονομικά Θεραπευτικά και Θρησκευτικά Κέντρα -αν μπορούμε να τα πούμε έτσι- που είχαν εξαπλωθεί σχεδόν σε όλη τη Μεσόγειο, κατά την αρχαιότητα, από τον 13ο αιώνα π.Χ., και για περισσότερα από χίλια χρόνια, ήταν λειτουργικά. Όπου, τα αναστηλωμένα ερείπιά τους σήμερα, σε ορισμένα που αποκαλύφτηκαν, σε διάφορες αρχαίες πολιτείες και νησιά, σώζονται και καταμαρτυρούν ως τις μέρες μας την ύπαρξή τους, στον κόσμο ολόκληρο.
Σύμφωνα πάντοτε με τις Ομηρικές αναφορές, που έχουμε, μέσα στο έργο της Ιλιάδας, ο Όμηρος πρώτος αναφέρεται στη «θεόπνευστη» αυτήν επιστήμη της Ιατρικής, του Ασκληπιού και τα περισπούδαστα για την εποχή εκείνη Ασκληπιεία. Και αργότερα ο μεγάλος περιηγητής, ο Παυσανίας, έδωσε το δικό του σημαντικό στίγμα. Στη συνέχεια πολλοί άλλοι ιστορικοί συγγραφείς της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, κατέγραψαν πάμπολλα έργα, τα οποία οφείλουν το όνομά τους στον περίφημο γιατρό και θεμελιωτή της ιατρικής επιστήμης, τον Ασκληπιό, ο οποίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κορωνίδας.
Ο μέγιστος αυτός γιατρός, ο Ασκληπιός που γεννήθηκε στην αρχαία Τρίκκη (Τρίκαλα) της Θεσσαλίας, με τις επιστημονικές ικανότητες και ιδιότητες, το τεράστιο επιστημονικό του έργο, τις ανθρωπιστικές του δυνατότητες, έγινε πασίγνωστος και πολύφημος στην εποχή του. Λατρεύτηκε και θεοποιήθηκε από τους συνανθρώπους του. Η φήμη του δε, ήταν τόσο μεγάλη που ξεπέρασε ακόμη και τους Ολύμπιους θεούς και τα σύνορα της αρχαίας Ελλάδας. Και στο όνομά του κατασκευάστηκαν Ναοί (Τεμένη) και ιδρύθηκαν τα περίφημα Ασκληπιεία, λατρευτικά, θεραπευτικά κέντρα για τους πάσχοντες και αρρώστους, από πάσης φύσεως αρρώστια ιάσιμη.
Έχουμε λοιπόν, τον θεό της Ιατρικής, τον Ασκληπιό, και τον πατέρα της Ιατρικής, τον Ιπποκράτη, όπου ο δεύτερος, γεννήθηκε στην Κω και πέθανε στην πόλη μας, τη Λάρισα, όπου και το μνημείο του, απέναντι από το Αλκαζάρ, όπως γνωρίζουμε.
Για να δούμε όμως τώρα, με μια πρώτη ματιά αναλυτικότερα, πώς ήταν αυτά τα περιβόητα Ασκληπιεία, αφού πούμε πρώτα πως στην τότε Ελλάδα αριθμούσαν τα 380, σύμφωνα με αρχαιολογικές πηγές και την αρχαιολογική σκαπάνη… Εμείς επισκεφτήκαμε και γνωρίσαμε μέσα από τη δουλειά του τουρισμού, τρία από τα σημαντικότερα που είναι αναστηλωμένα και επισκέψιμα, το Ασκληπιείο της Επιδαύρου, το Ασκληπιείο της Κω και το Ασκληπιείο της Περγάμου, της Μικρασίας, στο οποίο θα κάνουμε μια μικρή αναφορά.
Η αρχαία και σημερινή Πέργαμος βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Μικρασίας μεταξύ Σμύρνης και Αϊβαλιού. Ήταν κέντρο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού όπου γνώρισε ημέρες μεγάλης ιστορικής δόξας, με τα βασίλειά της και τις αυτοκρατορίες της για πολλούς αιώνες.
Το Ασκληπιείο της Περγάμου χτίστηκε στην εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού (117 – 138). Ήταν κέντρο θεραπευτικής αγωγής και θρησκευτικής λατρείας, όπου οι άρρωστοι με το σύστημα της αυθυποβολής, που κατά κανόνα εφαρμόζονταν στη θεραπεία, όπως: το ιερό νερό, την ερμηνεία και την ανάλυση των ονείρων, τη θερμή και την ψυχρή λουτροθεραπεία, τη λασποθεραπία, τα φυσικά βότανα, τα παρασκευασμένα φάρμακα, τη μουσική ψυχαγωγία, τις θεατρικές καλλιτεχνικές παραστάσεις, κ.ά., ήταν προγραμματισμένα στη διάθεσή τους, από τους εντεταλμένους θεράποντες γιατρούς, που τους θεράπευαν. Για όσους και όσες μένανε στο υγειονομικό και λατρευτικό αυτό κέντρο για τη θεραπεία τους, η ζωή τους ήταν σε καθημερινό πρόγραμμα θεραπευτικής αγωγής, μουσικής και θεατρικής ψυχαγωγίας, θρησκευτικής λατρείας στον περίφημο Ναό του Ασκληπιού, που κοσμούσε και δέσποζε μέσα στον χώρο, με την αρχιτεκτονική του, τη μαρμαρογλυπτική του και τους θαυμάσιους κίονες δωρικού και κορινθιακού ρυθμού. Το θεραπευτικό λατρευτικό κέντρο του Ασκληπιείου, σε μια λειτουργική πολιτεία με τις κτιριακές εγκαταστάσεις και τα δομικά έργα, σε μια τεράστια έκταση, πολλών στρεμμάτων, ήταν εγκατεστημένοι προσωρινά ή μόνιμα, κάποιες χιλιάδες ψυχές, όπως γιατροί και ιατρικό προσωπικό, αλλά και οι ασθενείς επισκέπτες που παροδικά κατοικούσαν εκεί για τη θεραπεία τους. Εκείνο που εντυπωσίαζε τους επισκέπτες, σε κάθε Ασκληπιείο, ήταν πως, στην κεντρική πύλη, στην είσοδό του, υπήρχε μία μεγάλη επιγραφή που έγραφε: «Εν ονόματι των Θεών απαγορεύεται η είσοδος του θανάτου». Και η εξήγηση που δίνονταν σ’ αυτήν την εντολή είναι η εξής, οι ασθενείς με ανίατες αρρώστιες και οι εγκυμονούσες γυναίκες δεν επιτρέπονταν να εισέρθουν σ’ αυτό. Ο λόγος της απαγόρευσης οφειλόταν στον θάνατο. Δηλαδή στο Ασκληπιείο μέσα, απέφευγαν να έχουν θανάτους.
Πρέπει να πούμε κάπου εδώ –μεταξύ άλλων– πως τα Ασκληπιεία και ο Ασκληπιός δεν λατρεύτηκαν κυρίως για τις θεϊκές μεταφυσικές τους αξίες, αλλά για το πρωτόγνωρο, περισπούδαστο και κολοσσιαίο έργο που προσέφεραν με τις υγειονομικές υπηρεσίες της ιατρικής επιστήμης, στην ανθρώπινη ζωή, για όλες τις κοινωνικές ομάδες, της πολύ μακρινής εποχής εκείνης. Μια εποχή, που ούτε να τη φανταστούμε δεν μπορούμε σήμερα. Μπορούμε όμως να τη μελετήσουμε και να θαυμάσουμε έναν μεγάλο και μοναδικό πολιτισμό.