«Η ασύγγνωστος αμέλεια» και το μικρότερο «κακό»

Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.

«…Πρέπει να θελήσουν να λάβουν μόνοι των τα στοιχειώδη μέτρα καθαριότητος και να μην τα περιμένουν όλα από το κράτος, καθήμενοι με εσταυρωμένας τας χείρας και εκβάλουν κραυγάς ικεσίας και απογνώσεως όταν ο κίνδυνος εμφανισθή».
Με τον τρόπο αυτόν έκλεινε η διαταγή του προϊστάμενου του Υγειονομικού Κέντρου Λαρίσης με ημερομηνία 27 Μαΐου 1943 και παραλήπτες τους προέδρους των κοινοτήτων του Νομού. Θέμα του παραπάνω εγγράφου ήταν οι τρόποι διάθεσης κινίνης για τους νοσούντες από ελονοσία κατοίκους των χωριών του κάμπου, καθώς και η αντιμετώπιση του εξανθηματικού τύφου που βρισκόταν την περίοδο εκείνη σε έξαρση (το έγγραφο απόκειται στα Αρχεία Νομού Λάρισας, Αρχείο Κοινότητας Κυψελοχωρίου, στον φάκελο 25).
Η σημασία της ατομικής ευθύνης αλλά και των συνεπειών της αμέλειας καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα της εγκυκλίου. Ο συντάκτης του εγγράφου παρατηρούσε με εμφανή αγανάκτηση ότι κάτοικοι της πόλης της Λάρισας αλλά και των γύρω χωριών ενώ οι ίδιοι ήταν «φθειριώντες», επιδείκνυαν «ασύγγνωστον (ασυγχώρητη) αμέλειαν» για την υγεία των μελών των οικογενειών τους και γενικά του κοινωνικού συνόλου, με αποτέλεσμα τη γοργή μετάδοση και τον πολλαπλασιασμό των κρουσμάτων του εξανθηματικού τύφου.
Η κατάσταση έτεινε να γίνει πολύ ανησυχητική έως αφόρητη, ώστε η διαφώτιση των κατοίκων και η αποφθειρίασή τους να αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Το έργο της πληροφόρησης θα αναλάμβαναν οι ιατροί, ιερείς και διδάσκαλοι των χωριών, άτομα με κύρος και επιρροή στις τοπικές κοινωνίες.
 Ειδικότερα για τους κατοίκους των κοινοτήτων, ως μέτρα προστασίας προτείνονταν, για να μην πούμε επιβάλλονταν, η αλλαγή εσωρούχων και ο βρασμός αυτών μετά από κάθε αλλαγή ώστε να προλαμβάνεται η εκκόλαψη των ωαρίων των φθειρών που μετέδιδαν τον τύφο, το συχνό πλύσιμο με ζεστό νερό και το χτένισμα της κόμης.
Η εφαρμογή των παραπάνω μέτρων, σύμφωνα με τον υπεύθυνο του Κέντρου, εξαρτιόταν από την άσκηση πειθούς στην οποία θα επιδίδονταν οι ιερείς καθώς και άλλοι τοπικοί παράγοντες για να συνειδητοποιήσουν πλήρως οι κάτοικοι ότι καταπολεμώντας τη φθειρίαση θα απομάκρυναν τον κίνδυνο μετάδοσης του εξανθηματικού τύφου και θα προστάτευαν τους εαυτούς τους. Συμπληρωματικά, θα έπρεπε να αποφεύγεται η συνάθροιση σε καφενεία και άλλους χώρους όπου όλοι γνώριζαν ότι υπήρχαν ψείρες.
Το έγγραφο που παρουσιάστηκε σε αδρές γραμμές παραπάνω θίγει κάποια από τα ζητήματα που απασχολούν την επικαιρότητα των τελευταίων ημερών και μηνών, «απόνερα» της πανδημίας του κορονοϊού που, δυστυχώς, φαίνεται να συνεχίζει την «επέλασή» του παγκοσμίως.
Βέβαια, στην περίπτωση που καταγράφεται με τη διαταγή του Υγειονομικού Κέντρου Λάρισας επρόκειτο για ξέσπασμα επιδημίας με περισσότερο τοπικά χαρακτηριστικά, ενώ τα μέσα και οι πρόοδοι της επιστήμης εν έτει 1943 δύσκολα θα μπορούσαν να συγκριθούν με την επιστημονική και τεχνολογική έκρηξη των αρχών του 21ου αιώνα.
Σήμερα, η εμπειρία του κορονοϊού αποδεικνύει ότι σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης δείχνει να μην εμπιστεύεται ακόμη τα επιτεύγματα της επιστήμης, Ιατρικής και Φαρμακευτικής, ενώ εμφορείται από προλήψεις και δεισιδαιμονίες που διακινούν κυρίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θέτοντας παράλληλα ζητήματα λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών.
Είναι γεγονός ότι η πανδημία στο πέρασμά της «σαρώνει» σχεδόν τα πάντα: ανθρώπινες ζωές, οικονομική ευμάρεια, κοινωνικούς δεσμούς, συναισθήματα, ανθρωπιά. Δυστυχώς τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας για να την αναχαιτίσουμε είναι πολύ περιορισμένα. Ίσως να είναι μόνον ένα: οι μαζικοί εμβολιασμοί ώστε να κατακτηθεί η περιπόθητη «ανοσία της αγέλης».
Για τον λόγο αυτόν, καθώς πλέον πολλές από τις βεβαιότητες του προηγούμενου διαστήματος έχουν χαθεί, μάλλον έφθασε η στιγμή να επιλέξουμε το μικρότερο ρίσκο («κακό»), την προστασία των εαυτών μας, των οικείων μας και γενικότερα του κοινωνικού συνόλου απέναντι σε έναν ανθεκτικό ιό που μεταλλάσσεται διαρκώς, έναντι του ενδεχόμενου της εμφάνισης παρενεργειών από τη χρήση του εμβολίου στο μέλλον.
Οι απόψεις που εκφράζει κάθε πολίτης περί ατομικών δικαιωμάτων είναι σεβαστές, με την προϋπόθεση ο ίδιος να κατανοεί ότι δρα εντός κοινωνικού πλαισίου και να ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος, Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση μαζί, με γενναιότητα και ανυστεροβουλία, οφείλει να επισημαίνει τους κινδύνους, να παροτρύνει στην εξεύρεση λύσεων που τους απομακρύνουν από το κοινωνικό σύνολο, αλλά και να επιδεικνύει πυγμή όταν διαπιστώσει ότι οι καταστάσεις είναι οριακές και το σκάφος της πολιτείας βυθίζεται αύτανδρο.
Για να βγούμε σύντομα σε ξέφωτο και να μην πλανιόμαστε διαρκώς σε λιβάδια μαγικά…