Μια αξιοσημείωτη Σοβιετική παρέμβαση στα χρόνια της Κατοχής

Ιστορικές αναφορές

Από τον Άγγελο Ζαχαρόπουλο*

Με έμμεση πλην σαφή σοβιετική παρέμβαση, ο ΕΛΑΣ σταμάτησε την επίθεση εναντίον του ΕΔΕΣ που είχε αρχίσει το φθινόπωρο του 1943.

Είχαν προηγηθεί μερικά γεγονότα.
Τον Ιούλιο του 1943, με μεσολάβηση της συμμαχικής αποστολής στο βουνό, δημιουργήθηκε το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών (ΚΓΣΑ) το οποίο περιελάμβανε τον ΕΛΑΣ, τον ΕΕΣ και το 5/42 Σύνταγμα του Συνταγματάρχη Ψαρρού. Το ΚΓΣΑ είχε υπαχθεί στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής που έδρευε στο Κάιρο. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943, η Ιταλική Μεραρχία Πινερόλο που έδρευε στη Λάρισα, προσχώρησε στις συμμαχικές δυνάμεις τις οποίες εκπροσωπούσαν η συμμαχική αποστολή και το ΚΓΣΑ.
Η προσχώρηση έγινε με βάση ένα πρωτόκολλο το οποίο καθόριζε τους όρους συνεργασίας του ΕΛΑΣ που κυριαρχούσε στη Θεσσαλία με τη Μεραρχία Πινερόλο στον αγώνα κατά των Γερμανών. Σημειωτέον ότι η Μεραρχία Πινερόλο ήταν η μόνη, μεταξύ των 12 Ιταλικών Μεραρχιών που έδρευαν στην Ελλάδα, η οποία προσχώρησε στις συμμαχικές δυνάμεις. Η Μεραρχία της Κεφαλονιάς, η οποία θέλησε να αντισταθεί στους Γερμανούς, εξοντώθηκε. Οι άλλες 10 παραδόθηκαν στους Γερμανούς χωρίς αντίσταση.
Έναν μήνα μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου συνεργασίας, ο ΕΛΑΣ με αιφνιδιαστική επιχείρηση αφόπλισε τους Ιταλούς. Και ναι μεν εξόργισε τους συμμάχους, απέκτησε όμως, εκτός από τα χιλιάδες ατομικά όπλα, βαρύ οπλισμό με κανόνια, όλμους, πολυβόλα, κ.λπ.
Αισθανόμενος, μετά από αυτό πολύ ισχυρός, επετέθη κατά του ΕΔΕΣ, σπάζοντας τη συμφωνία με την οποία είχε δημιουργηθεί το ΚΓΣΑ. Και ενώ εμαίνετο ο πόλεμος μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, ο υπουργός Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Μολότοφ επέδωσε στον Έλληνα πρεσβευτή της Κυβέρνησης του Κάιρου μία δήλωση της Σοβιετικής Κυβέρνησης, η οποία ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο της Μόσχας. Αυτά αναφέρει ο Σόλων Γρηγοριάδης στο βιβλίο του «Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Αντίστασης». Ο Σόλων Γρηγοριάδης υπηρετούσε τότε στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και παρακολουθούσε από κοντά τα γεγονότα τα οποία κατέγραψε με αξιοσημείωτη αντικειμενικότητα. Σύμφωνα με την ανωτέρω δήλωση: «Η Σοβιετική Κυβέρνηση θεωρεί σκόπιμο να υποστηρίξει τη συγκρότηση ενιαίου μετώπου όλων των Ελλήνων ανταρτών, για να δυναμώσει η πάλη κατά των κατακτητών». Και σχεδόν ταυτόχρονα ο ίδιος ο ραδιοφωνικός σταθμός έκανε έκκληση προς τους Έλληνες πατριώτες: «Ενώσατε τα χτυπήματά σας εναντίον του εχθρού που σας υποδούλωσε… Παρτιζάνοι και πολίτες, ενωθείτε για τον τελικό αγώνα εναντίον των Γερμανών και για την ελευθερία του ελληνικού λαού».
Αυτά τα καινούργια στοιχεία ερμηνεύτηκαν από την Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ ως εξής: «Η Σοβιετική Ένωση αναγνωρίζει πάντα – την κυβέρνηση του Κάιρου σαν την επίσημη εκπροσώπηση της Ελλάδος. Η δήλωση του Μολότοφ προς τον Έλληνα πρεσβευτή αποτελούσε μία προειδοποίηση της Μόσχας. Η Μόσχα υποδεικνύει την κατάπαυση της ένοπλης σύγκρουσης του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ και την από κοινού δράση κατά των Γερμανών. Αυτή η διαπίστωση -που δεν ήταν εσφαλμένη- έκανε την Ολομέλεια να κρίνει πως δεν μπορούσε να μη λάβει υπόψη αποφασιστικά την υπόδειξη της Μόσχας».
Αποτέλεσμα αυτής της παρέμβασης Μολότοφ ήταν να σπεύσει ο Γ. Σιάντος στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και να ζητήσει να σταματήσει η σύγκρουση με τον ΕΔΕΣ, που είχε αρχίσει τον Οκτώβριο του 1943.
*Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρ. γενικός διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας. Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.