Γυμναστικές επιδείξεις

Από τον Γιάννη Γούδα

«Νους υγιής εν σώματι υγιή!». Το ρητό που εξέφραζε το εκπαιδευτικό σύστημα για πολλά χρόνια. Κάποτε η απόδειξη του υγιούς νου, ήταν το «Απολυτήριο», ενώ του υγιούς σώματος, οι «Γυμναστικές Επιδείξεις». Ήταν η μεγαλύτερη εκδήλωση του κάθε σχολείου και της κάθε περιοχής της χώρας μας. Πρωταγωνιστές οι μαθητές...
Ας γνωρίσουμε όμως λίγο καλύτερα τον θεσμό, που μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 70 ήταν σε ισχύ και ας ταξιδέψουμε μαζί παρέα στο παρελθόν.
Το καλοκαίρι και λίγο πριν το τέλος της σχολικής χρονιάς, οι μαθητές του Γυμνασίου, έπρεπε να την τελειώσουν με τις γυμναστικές τους επιδείξεις και μπροστά στο κοινό του χωριού, της κωμόπολης ή της πόλης που φοιτούσαν.
Οι συγγενείς και οι θεατές, οι καθηγητές, ο διευθυντής του σχολείου, ο επιθεωρητής εκπαίδευσης, ο δήμαρχος, ο Μητροπολίτης, οι Αστυνομικές και Στρατιωτικές Αρχές, κ.ά., ερχόταν να παρακολουθήσουν αυτό το σημαντικό γεγονός της χρονιάς, γι’ αυτό τα ντροπαλά παιδάκια είχαν πρόβλημα. Δεν ήταν απλό πράγμα εκείνη την εποχή, να είναι τα παιδιά «εκτεθειμένα» σε τόσα πολλά μάτια.
Οι γυμναστικές επιδείξεις θεωρούνταν έθιμο εκείνη την περίοδο και επειδή η κοινωνία ήταν μικρή, τόσο πιο μεγάλο ήταν το γεγονός. Είχε προηγηθεί κόπος, πολλές πρόβες (πρωί και απόγευμα), μεγάλη προσπάθεια και πολύμηνη προετοιμασία από τον καθηγητή γυμναστικής, ώστε την ημέρα αυτήν το σχολείο να εντυπωσιάσει και να παρουσιάσει ένα καλό αποτέλεσμα, δηλαδή ένα συντονισμένο, πειθαρχημένο και καλά εκπαιδευμένο σύνολο μαθητών και μαθητριών. Όλα τα παιδιά προσπαθούσαν να είναι ντυμένα όσο το δυνατόν καλύτερα και ομοιόμορφα. Τα αγόρια φορούσαν συνήθως μπλε ή λευκό κοντό παντελονάκι με λευκή μπλούζα και τα κορίτσια μπλε ή λευκή φούστα και λευκό μπλουζάκι. Τα χρώματα της σημαίας δηλαδή. Απαραίτητα τα λευκά πάνινα παπούτσια.
Ξεκινούσαν με την Προσευχή, την έπαρση της Σημαίας (τραγουδώντας ζωηρά τον Εθνικό Ύμνο οι μαθητές). Ακολουθούσε η παρέλαση των μαθητών/-τριών (με μουσική από τα μεγάφωνα), μπροστά από τις Τοπικές Αρχές, τους γονείς και όλους τους συγχωριανούς και γνωστούς και στη συνέχεια άρχιζε η παρουσίαση εκτέλεσης των ασκήσεων και τα αγωνίσματα, με όσο το δυνατόν καλύτερη ακρίβεια. Και τι δεν είχε το μενού! Μια «Υπερπαραγωγή!». Τα παραγγέλματα τα έδινε προσωπικά ο καθηγητής γυμναστικής και σας πω μερικά από αυτά που θυμάμαι: Τάξη, προσοχή! Αραιώσατε! Στοιχηθείτε! Διάσταση, έκταση των χειρών, πρόταση των χειρών, ανάταση, στροφή της κεφαλής αριστερά, δεξιά, επί τόπου αναπηδήσεις, μεσολαβή, ατενώς, βαθιά εισπνοή και εκπνοή, σύμπτυξη, τους ζυγούς λύσατε και πολλά άλλα. Εξαιρετικές ασκήσεις και συνδυασμοί, αθλητικοί αγώνες στίβου, όπως η «σκυταλοδρομία», τα «εκατό μέτρα», το «άλμα εις μήκος», κ.ά., και όπου ο καθένας και η καθεμιά ζητούσε οπωσδήποτε να νικήσει. Ήθελε να είναι πρώτος/-η για να φανεί η υπεροχή του/της «έναντι των άλλων», που αυτοί/ές δεν ήταν άλλοι/ες από τους/-τις ίδιους/-ες τους/τις συμμαθητές/τριές τους. Και βέβαια αυτό, όχι με την έννοια της ζήλιας, ή μιας κακώς εννοούμενης υπερηφάνειας ή μιας κακίας. Όχι! Όλα αυτά τότε ήταν άγνωστα σε μας. Οι αγώνες γίνονταν καθαρά μέσα στο πλαίσιο της «ευγενούς άμιλλας», η οποία δυστυχώς δεν υπάρχει στις μέρες μας και οι χοροί ήταν τα βασικά μέρη των γυμναστικών επιδείξεων. Η ανταμοιβή για την προσπάθεια ήταν ή ένα δάφνινο στεφάνι που έμπαινε στο κεφάλι του νικητή αντανακλώντας μνήμες από το ένδοξο παρελθόν, ενώ οι υπόλοιποι νικητές έπαιρναν έντυπη βράβευση που απονέμονταν είτε από τον διευθυντή του σχολείου, είτε από τους άλλους επισήμους. Κυρίως, όμως, ήταν το χειροκρότημα του κόσμου, ο θαυμασμός και η αναγνώριση. Η εκδήλωση έκλεινε με τον Εθνικό ύμνο και την υποστολή της σημαίας.
Ακολουθούσαν συνεχή επιφωνήματα θαυμασμού των παρευρισκομένων, που μας παρακολουθούσαν και τους άρεσε το θέαμα και εμείς ήμασταν ικανοποιημένοι για την επιβράβευση των κόπων μας. Φεύγοντας, όλοι τους είχαν να πουν έναν καλό λόγο για μας τους «πρωταγωνιστές». Γι' αυτό και όλοι τους μας χαιρετούσαν και μας εύχονταν υγεία και πρόοδο στις σπουδές μας. Στο σημείο αυτό να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τη συνεχή παρουσία του φωτογράφου. Δεχόταν παραγγελίες από τους φτωχούς, αλλά περήφανους συγγενείς των μαθητών κι έβγαζε φωτογραφίες στη διάρκεια των επιδείξεων, αλλά και στην απονομή των επάθλων, καθώς και στη λήξη, αλλά μόνο ορισμένοι μαθητές είχαν το προνόμιο να αγοράζουν φωτογραφίες.
Μπορεί οι γυμναστικές επιδείξεις να αποτελούν παρελθόν, οι μνήμες τους όμως είναι ακόμη ζωντανές. Με αγάπη και νοσταλγία θυμούνται σήμερα οι μαθητές/-τριες εκείνης της εποχής, τις γυμναστικές επιδείξεις. Κάνοντας τώρα τον απολογισμό μας, θα λέγαμε πως βγήκαμε κερδισμένοι απ’ όλα όσα αυτές μας δίδαξαν. Κάποιοι όμως δεν θέλουν ούτε να τις θυμούνται. Έτσι γίνεται πάντα. Όλοι και όλες δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένοι/-ες. Ο καθένας και η καθεμιά όμως που πήρε μέρος στις γυμναστικές επιδείξεις, κράτησε τις αναμνήσεις του/της γι' αυτές, μέσα στην ψυχή του/της. Και αυτό ήταν το κέρδος του/της. Να μην τις ξεχάσει ποτέ και κάθε τέτοια εποχή να τις φέρνει στο μυαλό του/της, επειδή μας γυρίζουν σε πιο αθώες ηλικίες κι εποχές, μαζί βέβαια και με τα υπόλοιπα γεγονότα των σχολικών του χρόνων, που δεν μπόρεσε ο «καιρός» να τα ξεθωριάσει. Μετά τις γυμναστικές επιδείξεις και τα ενδεικτικά, έκλεινε το σχολείο και άρχιζε επίσημα το καλοκαίρι.
Όλα αυτά, για να θυμούνται και να συγκινούνται οι μεγάλοι και όσοι/-ες τα πρόλαβαν, αλλά και να μαθαίνουν οι νεότεροι, γιατί απ’ ό,τι βλέπω σήμερα την τελευταία μέρα τα παιδιά παίρνουν μαζί τους μια δεύτερη αλλαξιά και μπόλικες σακούλες για μπουγέλωμα!