Η ελληνική οικονομία στη μετά-Covid-19 εποχή

Από τον Βασίλη Πλατή

Παρά το γεγονός ότι η χώρα μαστίζεται ακόμη από το τρίτο κύμα της πανδημίας του κορονοϊού και άλλα δεινά…, η επόμενη μέρα αρχίζει ήδη να αχνοφέγγει, με σηματωρό την υπέρβαση του ψυχολογικού ορίου της πραγματοποίησης πλέον

του ενός εκατομμυρίου εμβολίων.
Το ζήτημα, ωστόσο, που ανακύπτει, εκτός βέβαια από το αδιαπραγμάτευτο της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής συνοχής, είναι η διαχείριση της νέας κανονικότητας μετά την άρση των περιορισμών της πανδημίας και το «άνοιγμα της οικονομίας».
Σύμφωνα με το σχήμα που εισηγείται ο διακεκριμένος πολιτικός επιστήμονας Στάθης Καλύβας στην ομότιτλη εργασία του, η Ελλάδα στη διαχρονική της πορεία φαίνεται να ισορροπεί μεταξύ θριάμβων και καταστροφών, μεταξύ σφύρας και άκμονος. Είναι αξιοσημείωτο για μια χώρα πέντε εκατομμυρίων κατοίκων με καθημαγμένη οικονομία από τους συνεχείς πολέμους, ότι μπόρεσε να χωρέσει και να χωνέψει ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες το 1922, ενώ αντιμετώπισε με πολύ μικρότερους κραδασμούς σε σύγκριση με άλλα δυτικά κράτη και αναλογικά με το μέγεθος της οικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε, το τσουνάμι της δημοσιονομικής κρίσης του 2010, που απείλησε την εθνική κυριαρχία.
Οι Έλληνες, λοιπόν, τα καταφέρνουμε στα δύσκολα. Όταν όμως βγαίνουμε από τις κρίσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις υπερισχύει μια ιδιότυπη «συμμαχία ακινησίας» στον πολιτικό κόσμο και την κοινωνία, με αποτέλεσμα να βυθιζόμαστε ξανά γρήγορα σε αυτές. Απουσιάζει ο μακρόπνοος προγραμματισμός, το εξορθολογισμένο σχέδιο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πορεία της χώρας στον τομέα της εκβιομηχάνισης. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι στο πεδίο αυτό, το ρολόι του χρόνου έχει σχεδόν σταματήσει, με φωτεινή εξαίρεση τις δημιουργικές νεοπαγείς επιχειρήσεις που συστήθηκαν στη διάρκεια της κρίσης, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μετά την ισχυρή ώθηση των δύο προηγούμενων μεταπολεμικών δεκαετιών. Από την εποχή αυτήν άρχισε σταδιακά η παρακμή.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν κατάφεραν έκτοτε, αν εξαιρέσει κανείς κάποιες αναλαμπές που ήταν αποτέλεσμα άντλησης σημαντικών κρατικών πόρων στη δεκαετία του 1980, να αντέξουν στον διεθνή ανταγωνισμό και τα χαμηλά ημερομίσθια, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν δραματικά. Αποκορύφωμα υπήρξε η δεκαετία της οικονομικής κρίσης, από το 2010 και εξής, ίσως και νωρίτερα, που χαρακτηρίστηκε από σχεδόν πλήρη αποβιομηχάνιση.
Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζεται σε μικροκλίμακα στη βιομηχανική δραστηριότητα του νομού Λάρισας. Αναδιφώντας κανείς τη βιομηχανική ιστορία της περιοχής από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα έως σήμερα, συναντά έως επί το πλείστον παραδοσιακές οικογενειακές επιχειρήσεις που εδράζονται στη βιομηχανία των τροφίμων (αλευροβιομηχανίες-κυλινδρόμυλους, τυροκομεία, χαλβαδοποιεία, επιχειρήσεις οινοποίησης και εμφιάλωσης ποτών, αλλαντοποιεία, μονάδες ειδών ζαχαροπλαστικής και ζαχαρωδών, κ.ά.), επιχειρήσεις που συνδέονται και αξιοποιούν την αγροτική οικονομία της περιοχής (εκκοκκιστήρια, υφαντουργεία, εργοστάσια γεωργικών μηχανημάτων, κ.ά.), αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος, που αναφέρονται, μεταξύ άλλων, και στον τομέα τον κατασκευών (μαρμαροκοπεία, σιδηρουργεία, ασβεστοποιεία, υαλουργεία, κεραμοποιεία, κ.ά.).
Από τη γενική εικόνα, λοιπόν, απουσιάζει αισθητά η βαριά βιομηχανία στην περιοχή, τουλάχιστον η βασισμένη σε ντόπια κεφάλαια και επενδύσεις, όπως προκύπτει και από μια πρόχειρη σύγκριση με τη βιομηχανική δραστηριότητα στη γειτονική Μαγνησία κατά την ίδια περίοδο. Εκεί θα ανεύρει κανείς καπνοβιομηχανίες, χυτήρια, χαλυβουργεία, τσιμεντοβιομηχανίες και άλλες σημαντικές επιχειρήσεις στον τομέα των κατασκευών.
Σε κάθε περίπτωση, η βιομηχανική δραστηριότητα σε ολόκληρη τη χώρα, όποια μορφή κι αν αυτή έλαβε σε διάφορες περιοχές και γεωγραφικά διαμερίσματα, άρχισε να φθίνει από τη δεκαετία του 1980, παρά τις «ενέσεις» κρατικών κεφαλαίων που έγιναν τότε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η θλιβερή εικόνα αποβιομηχάνισης τη δεκαετία της κρίσης, η οποία, δυστυχώς, δεν έχει ακόμη αναστραφεί, «βοηθούντος» και του κορονοϊού.
Με δεδομένο ότι σε λίγους μήνες η πανδημία θα έχει περάσει και η ζωή των Ελλήνων θα έχει επανέλθει σε κάποια κανονικότητα, η ελληνική Πολιτεία οφείλει να εφαρμόσει ένα στρατηγικό παραγωγικό σχέδιο για την ελληνική οικονομία, ώστε η τελευταία να μην εξαρτάται αποκλειστικά από τις επιδόσεις του τουριστικού προϊόντος.
Στο πλαίσιο αυτό, η αναδιάταξη της ελληνικής βιομηχανίας και η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, μέσω και της ενδυνάμωσης των start-ups, εγχειρήματος που δείχνει ότι μπορεί να αποδώσει και στο μέλλον, πρέπει να αποτελέσει βασική κρατική προτεραιότητα για τη μετά-Covid-19 εποχή.