όσοι τη χρησιμοποιούν, βλέπουν μονίμως γύρω τους θεωρίες συνωμοσίας, ανύπαρκτους κινδύνους και μόνιμα μία σκληρή ελίτ, που θέλει να ανατρέψει τα πάντα προς όφελος των λίγων. Είναι η σύγχρονη μορφή πολιτικής ιδεολογίας, που εξαπλώνεται σε πολλούς τομείς.
Λαϊκισμός στην πολιτική, λαϊκισμός στα εθνικά θέματα, λαϊκισμός ακόμα και σε συνθήκες πανδημίας. Άνθρωποι πεθαίνουν στα νοσοκομεία και κάποιοι λαϊκίζουν πάνω από τα κρεβάτια των Μ.Ε.Θ. αδυνατώντας ακόμη να πιστέψουν το κακό που έχει χτυπήσει έναν ολόκληρο πλανήτη, βλέποντας γύρω τους φαντάσματα και παραμύθια με δράκους. Νομίζω ότι η φράση ‘’ατομική ευθύνη’’ κούρασε πια. Πλέον μιλάμε για προσωπική συνείδηση και ανθρωπιά.
Ο λαϊκισμός συνυπάρχει με τη δημοκρατία εδώ και δεκαετίες, κάνοντας πολύ μεγάλο κακό στους θεσμούς. Είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το πολίτευμά μας, καθώς έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτό. Η δημοκρατία χαρακτηρίζεται από την ισότιμη γνώμη των πολλών, την ελευθερία έκφρασης και ορθού λόγου, την πρόοδο και την ανάπτυξη, ενώ ο λαϊκισμός έχει ταυτιστεί με το μίσος, την οργή, τον φόβο, την ύφεση.
Έχουν μείνει στην ιστορία φράσεις υπερβολής και δημαγωγίας όπως: ‘’Go back Madame Merkel’’ - ‘’Θα καταργήσουμε τα μνημόνια με ένα άρθρο’’ - ‘’Όσο υπάρχει ΣΥΡΙΖΑ δε θα γίνει ούτε ένας πλειστηριασμός’’ - ‘’Θα χτυπάμε τα νταούλια και θα χορεύουν οι αγορές’’, ‘’Έλληνας γεννιέσαι, δε γίνεσαι’’ - ‘’Η Γαλλία δε σηκώνει αλλόθρησκους’’ - ‘’Ο κορονοϊός είναι ένα δημιούργημα της Κίνας. Μην τον φοβάστε’’ - ‘’Η οικονομία της Ισπανίας δεν έχει ανάγκη κανέναν’’ - Το Brexit ήταν το πρώτο τούβλο που έπεσε από τον τοίχο του κατεστημένου’’, και άλλες πολλές.
Πολιτικοί ανά τον πλανήτη, που προέρχονται από διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες, αλλά έχουν ένα κοινό σημείο έκφρασης και πολιτικού λόγου. Έχουν κάνει τον λαϊκισμό και τις ανεδαφικές τοποθετήσεις, δεύτερη φύση. Ο λαϊκισμός στις Η.Π.Α., στην Ευρώπη, στην Ελλάδα, είτε προέρχεται από τα δεξιά, είτε από τα αριστερά, είτε κατοικοεδρεύει στο κέντρο, είναι το ίδιο επικίνδυνος για τους πολίτες και τα συμφέροντα κάθε χώρας. Πάντα επίκαιρη η φράση του Σαρλ Ντε Γκωλ: ‘’Η τραγωδία της εποχής μας είναι ότι κάτω από την ομπρέλα του λαϊκισμού, η αριστερά στρέφεται κατά του Έθνους και η δεξιά κατά του κράτους’’.
Οι λαϊκιστές πάντοτε θα ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι και μόνον οι ίδιοι, εκπροσωπούν επάξια τον λαό, τη «σιωπηλή πλειοψηφία» όπως έχει συνηθίσει να λέγεται, και τα πραγματικά του συμφέροντα. Επικαλούμενοι την αξίωσή τους για αποκλειστική ηθική αντιπροσώπευση των πολιτών, δε θα διστάσουν να στραφούν εν γνώσει τους ενάντια στο καλό της χώρας, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουν το κομματικό τους ακροατήριο. Αν και διαφορετικών ιδεολογικών κατευθύνσεων, έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι κατά της λιτότητας, κατά της παγκοσμιοποίησης, της νέας τάξης πραγμάτων, κατά της ευρωζώνης, κατά του ‘’κακού’’ συστήματος αυθαίρετα, κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ κάποιοι είναι συλλήβδην εχθρικοί απέναντι στους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
Βλέπουν παντού θεωρίες συνωμοσίας και επιδιώκουν ένα συχνό και ιδιοτελές ‘’φλερτ’’ με τους ψηφοφόρους που αποφασίζουν να απέχουν από την πολιτική. Στόχος τους είναι μέσα από μία επικίνδυνη πολιτική δημαγωγία, να καλλιεργήσουν στους ψηφοφόρους την οργή, την αγανάκτηση και το μίσος.
Ο λαϊκισμός εκμεταλλεύεται συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, είτε προέρχονται από τα δεξιά, είτε από τα αριστερά, και προσπαθεί να τους φέρει κοντά του, μέσω της ρητορικής του τρόμου και της κινδυνολογίας για την οικονομία, τη μετανάστευση, τις υγειονομικές κρίσεις.
Τα τελευταία τουλάχιστον δέκα χρόνια στην Ελλάδα, οι δηλώσεις συνωμοσίας και η καλλιέργεια του μίσους στους πολίτες, είχε ως αποτέλεσμα κόμματα να ανδρωθούν πολιτικά, προερχόμενα είτε από την αριστερά, είτε ακόμα δυστυχώς και από την άκρα δεξιά. Τον Μάρτιο του 2019 διεξήχθη μία μεγάλη δημοσκόπηση από τον «Guardian», με εξαιρετικό ενδιαφέρον και βασικό ερώτημα ‘’Ποιος είναι ο πιο λαϊκιστής πολιτικός σε παγκόσμιο επίπεδο’’. Αρχικά χώρισε τις πιο γνωστές πολιτικές φυσιογνωμίες του πλανήτη σε δεξιούς και αριστερούς, αναλύοντας κείμενα προεκλογικών τους ομιλιών. Δυστυχώς, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, βρέθηκε στην πρώτη θέση μεταξύ των αριστερών υποψηφίων.
Ευτυχώς για τη χώρα, οι εκλογές του Μαΐου και του Ιουλίου του 2019 ήταν η μεγαλύτερη νίκη κατά της εγχώριας πολιτικής υπερβολής. Κόμματα λαϊκιστών έμειναν εκτός κοινοβουλίου, ενώ πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων κάθε τσαλακωμένο χαρτί λαϊκισμού. Το ‘’εμβόλιο’’ κατά της δημαγωγίας, πρέπει να έχει ως βασικές συστατικές ουσίες την αλήθεια, τον ρεαλισμό, την πολυφωνία, τη δικαιοσύνη. Οι πολίτες έχουν αντιληφθεί ότι με εκφράσεις οργής και μίσους, τα αποτελέσματα θα είναι ακόμα χειρότερα, τόσο για εκείνους, όσο και για τις χώρες που ζουν. Με τους θεσμούς δεν έχει το δικαίωμα να παίζει κανείς. Όσο πιο γρήγορα καταλάβουμε ότι ο εθνικοσοσιαλισμός, ο αριστερός εθνομηδενισμός και ο ισλαμοφασισμός, είναι οι νέοι και βίαιοι εχθροί της φιλελεύθερης δημοκρατίας μας, τόσο πιο άμεσα θα μπορέσουμε να βρούμε λύσεις και να πατάξουμε τα ακραία φαινόμενα λαϊκισμού, από όποιον ιδεολογικό χώρο κι αν προέρχονται, σε όποια χώρα κι αν γεννιούνται. * Ο Βάσος Π. Καραμπίλιας,
είναι δικηγόρος Αθηνών, μέλος του μητρώου στελεχών της Ν.Δ., επιστημονικός συνεργάτης στη Βουλή των Ελλήνων
