«Θ.Θ.»: Οι πρωτεργάτες του και τα διλήμματα για Καλλιτεχνική Επιτροπή

Γράφει ο Θαν. Μπακάλης*

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2020 στην «Καθημερινή» δημοσιεύτηκε άρθρο της δημοσιογράφου Γιώτας Συκκά με τον τίτλο «ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. εν αναμονή νέας αρχής» στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει πως: «Στην περιφέρεια τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. βιώνουν τις δικές τους αγωνίες. Θα τα

καταφέρουν στο δεύτερο κύμα του κορονοϊού, όταν στην πλάτη τους κουβαλούν παθογένειες δεκαετιών; Τα περισσότερα ιδρύθηκαν με πολλές ελπίδες τη δεκαετία του ’80 και στην πορεία απαξιώθηκαν από τις επεμβάσεις των δημάρχων και, έπειτα των προέδρων που είχαν (όχι όλοι) άποψη για την καλλιτεχνική διεύθυνση, την επιλογή των συντελεστών, ακόμα και των έργων».
Ανάλογη προσπάθεια για όμοια παρέμβαση στα καλλιτεχνικά του θεάτρου αντιμετώπισε το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου «Θεσσαλική πνευματική πορεία-Θεσσαλικό θέατρο», σκοπός του οποίου ήταν η ίδρυση και λειτουργία εδώ στη Λάρισα μόνιμου θεάτρου με κύριο τομέα παρουσίασης θεατρικών έργων στη Θεσσαλία και όχι μόνο. Το καταστατικό και το πρακτικό ίδρυσης του Συλλόγου καταρτίστηκαν, εγκρίθηκαν και ψηφίστηκαν ομόφωνα την 20ή Οκτωβρίου1975 από 25-30 περίπου Λαρισαίες και Λαρισαίους, μεταξύ των οποίων οι Αννα Βαγενά, Σπύρος Κολοκοτρώνης, Δημήτρης Σαμψαρέλος, Νίκος Χρυσικός, Ειρήνη Κατσίγρα, Ιρις Σκυλλάκου, Γιάννης Φασούλας, Κώστας Τσαντίλης, Κώστας Συντζιάκης, Μαριάννα Κόρακα, Γιούλης Κόρακας, Πέτρος Παπαθανασίου, Μίνως Πουλτσάκης, Γιάννης Διαμαντής, Νίκος Παπαϊωάννου, Θανάσης Παναγιωτακόπουλος, Χατζησωτήρης Μίλτος, Μιχάλης Λαγαρίας, Θανάσης Μπακάλης κ.ά. Ταυτόχρονα, με το πρακτικό ίδρυσης του Συλλόγου εκλέχτηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο, δηλαδή πριν αναγνωρισθεί ο σύλλογος από το πρωτοδικείο. Το τριετούς θητείας επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο αποτέλεσαν: Άννα Βαγενά του Γεωργίου, Κων/νος Τσιάνος του Ιωάννη, Αλίκη Αλεξανδράκη του Όθωνα, Γιώργος Ζιάκας του Αθανασίου, Νικόλαος Ταξιλτάρης του Χρήστου, Δημήτριος Σαμσαρέλος του Παναγιώτη και Ειρήνη Κατσίγρα του Γεωργίου. Αναπληρωματικοί οι: Βήτα συζ. Χριστ. Σωτηρίου, Γιάννης Μαρούδας, Μαριάννα Κόρακα. Μέχρι να υποβληθεί η σχετική αίτηση στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Λάρισας για αναγνώριση του Συλλόγου, το πρακτικό ίδρυσης και το καταστατικό αποδέχθηκαν και υπέγραψαν ως ιδρυτικά μέλη συνολικά 152 πρόσωπα, όχι απαραίτητα κάτοικοι Λάρισας, με περιφορά τους εδώ στη Λάρισα από τα πρώτα 25-30 ιδρυτικά μέλη και στην Αθήνα ανάμεσα στον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο, από ποιον άλλον; από την Άννα Βαγενά. Αντιγράφονται εδώ τα ονοματεπώνυμα των 152 ιδρυτικών μελών από το καταστατικό του Συλλόγου, που υποβλήθηκε στο Πρωτοδικείο για έγκριση και αναγνώριση, με τη σειρά που το υπέγραψαν αφού πρώτα έγραφαν ιδιοχείρως στην οικεία στήλη το ονοματεπώνυμό τους. Είναι οι εξής: Χρύσανθος Μποσταντζόγλου, Ιάκωβος Καμπανέλης, Νίκος Γκάτσος, Δήμητρα Γαλάνη, Δημήτριος Κεχαίδης, Γιώργος Τσέας, Γιώργος Τσιπλάκος, Λουκιανός Κηλαηδόης, Αννα Βαγενά, Γιάννης Νεγρεπόντης, Βασίλης Τενίδης, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Γιώργος Ζιάκας, Κώστας Τσιάνος, Αλίκη Αλεξανδράκη, Χρήστος Καρανίκας, Διαγόρας Χρονόπουλος, Αννα Κολτσιδοπούλου, Γιωργος Καλογερόπουλος, Δημήτριος Μπούτσικας, Κων/νος Παπαποστόλου, Εύα Φλώρου, Νικόλαος Χρυσικός, Μάνος Χατζηδάκις, Κώστας Τσαντίλης, Σπύρος Κολοκοτρώνης, Κώστας Συντζιάκης, Γιώργος Λαζόγκας, Δημήτριος Σαμψαρέλος, Χρήστος Τσόγκας, Μενέλαος Ζώης, Σάκης Νασίκας, Γιάννης Σταθάκης, Αγαμ. Μπλάνας, Αναστ. Σουφλιάς, Πέτρος Παπαθανασίου, Διονύσιος Λιβέρης, Γιάννης Διαμαντής, Αθαν. Μπακάλης, Κων. Μπούτης, Χρίστος Χριστώνης, Λιαπής Βασίλειος, Θεοδωρόπουλος Κων/νος, Καραθανάσης Στέφ., Ρουσμένης Κων., Καραβάνας Παναγ., Σωτηρίου Χριστόφορος, Ζαρογκίκα Μελπομένη, Χριστοδουλοπούλου Ζωή, Τζίκας Θανάσης, Σωτηρίου Αφροδίτη, Κακάτσιου Ιωάννα, Νικόλαος Ταξιλτάρης, Πασχάλης Αργυρούδης, Κουκουτάρας Στέφανος, Σοφιάδου Ευαγγελία, Κ.Δ. Μακρής, Τασία Κουκίδου, Γ. Σταγάκη-Σπυροπούλου, Ιρις Σκυλλάκου, Θωμάς Λαχανάς, Ακριτίδης Γεώργιος, Τουτούζης Αντώνιος, Δημήτριος Αναστασίου, Παναγιώτης Δικτόπουλος, Αλκιβιάδης Αγραφιώτης, Θεόδωρος Ματίκας, Νικολέττα Πουλτσάκη, Ιωάννα Καρανίκα, Γεώργιος Αντωνόπουλος, Γλυκερία Γκουρμπαλή, Αλέξανδρος Χονδρονάσιος, Βασίλης Ζέγγος, Ελσα Μίχου, Αλεξάνδρου Δημ., Βασιλική Παπαγιάννη, Νασίκας Αθανάσιος, Κων. Χατζής, Λουίζα Σταθακοπούλου, Νίκος Παπαϊωάννου, Βασίλης Βουτσιλάς, Αθανάσιος Παναγιωτακόπουλος, Κων/νος Μπασδέκης, Μαριάννα Κόρακα, Γεώργιος Κόρακας, Ευθυμία Αντωνοπούλου, Ευαγγελία ΝασίκαΑντώνιος Γανοχωρίτης, Τσιούρβας Ιωάννης, Γαβριήλ Παπαδάκος, Χαρίλαος Γκανούρης, Νικόλαος Ποντικόπουλος, Ζήσης Κιτηλής, Ζέικου Αίγλη, Παπαζήση Νίνα, Μπαλάφα Πιπίτσα, Χασιώτης Ζήσης, Κελεσίδης Ηλίας, Τσακαλίδης Προκόπιος, Ελευθερία Κουτσιούλη-Τσιομήτα, Παπαηλιοπούλου Αγγελική, Ανδρέας Κωνσταντίνου, Χριστιανός Βαγ., Κούρτης Χαρίλαος, Μπαρμπούτης Σπύρος, Παπαδημητρίου Αλέκος, Κούνας Ανδρέας, Λιάκος Γεώργιος, Στεφανίδης Ιωάννης, Παπαγεωργίου Αθανάσιος, Αγοράστης Βασίλειος, Μπατσίλας Αντώνιος, Σάπκας Κλέαρχος, Τέσσας Ανδρέας του Χαρ., Παναγιώτης Δημητρακόπουλος, Γεώργιος Γκαράνης, Ζητωνούλη Θέλμα, Μαίρη Βότση, Μαρούδας Ιωάννης, Λαγαρίσς Μιχαήλ, Σακελλίων Γιάννης, Καρδάρας Δημ., Κουτσιαρής Γεώργ. Παμπέρης Ν. Λάζαρος, Φαληρέας Δ. Θεμιστ., Γαρουφαλιάς Βασίλειος, Μαυρατζά Ζωή, Καλαϊτζής Κων., Παπαδόπουλος, Γεώργιος, Οικονόμου Θάνος, Μιχαλόπουλος Νίκος, Λέγος Βασίλ., Παπαβασιλείου Γεώργιος, Χατζησωτήρης Μίλτος, Δαμάνης Χριστόφορος, Σκυλλάκος Αντώνιος, Τσιβερτάρα Μαρία, Ζαχαρακοπούλου Βάντα, Χαλκιάς Χρίστος, Γκαρέλη Δήμητρα, Χατζηκρανιώτης Ιάσων, Στουγιάνης Θεόδωρος, Φασούλας Ιωάννης, Τσιρούκης Κων/νος, Κατσίγρα Ειρήνη, Καρκάλας Ιωάννης, Τασόπουλος Στέφανος, Συρόπουλος Κων/νος, Καραγιάννη Φωτεινή, Πιτήλης Σωτήρης, Γούσιος Νικόλαος και Καραΐσκος Χαράλαμπος. Μετά την αναγνώριση του Συλλόγου ακολούθησε εγγραφή μεγάλου αριθμού μελών.
Οι πρώτοι ηθοποιοί τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Θεσσαλικού Θεάτρου ήταν οι Νένα Μεντή, Κατερίνα Καραβία, Γιώργος Ακριτίδης, Κώστας Τσιάνος, Αλίκη Αλεξανδράκη, Δήμητρα Σταμπουλίδου, Μαρία Μίχα, Γιώργος Ζωγράφος, Μιχάλης Μπογιαρίδης, Αννα Βαγενά, Νίκος Χαραλάμπους, Μάνος Μπαλής, Σεραφείμ Ντίνας, Βαγγέλης Πετανίτης όπως τους έχει καταγράψει η Άννα Βαγενά στο βιβλίο της «Το Θεσσαλικό μου Θέατρο».
Πρώτος σκηνοθέτης ο Διαγόρας Χρονόπουλος, σκηνικά ο Γιώργος Ζιάκας και πρώτο θεατρικό έργο «Η αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλη, που η πρώτη παράστασή του δόθηκε στην αίθουσα του δημοτικού ωδείου τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων του 1975.
Ο ενθουσιασμός από τη λειτουργία του μόνιμου θεάτρου στην πόλη μας γέννησε φιλοδοξίες πολλών ντόπιων μελών του Συλλόγου για ανάμειξή τους στα καλλιτεχνικά δρώμενα του θεάτρου (επιλογή έργου, σκηνοθέτη, ηθοποιών κ.λπ.) από ολιγομελή καλλιτεχνική επιτροπή μελών του Συλλόγου τη σύσταση της οποίας ζήτησαν επίμονα. Το ζήτημα προκάλεσε ευρεία συζήτηση μεταξύ των μελών του Συλλόγου και η λύση δόθηκε από τη Γενική Συνέλευση που συνήλθε στη θεατρική αίθουσα του δημοτικού Ωδείου της πόλης. Πρώτα δύο εκπρόσωποι των αιτουμένων τη σύσταση καλλιτεχνικής επιτροπής ανέπτυξαν τους λόγους που επέβαλαν τη σύστασή της. Υποστήριξαν, μεταξύ άλλων, ότι η σύστασή της μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη Χώρα ήταν μορφή αυτοδιαχείρισης της λειτουργίας του Θεάτρου από την τοπική κοινωνία και ειδικότερα από τα μέλη του Συλλόγου και έκφραση και ικανοποίηση των δημοκρατικών φρονημάτων του λαού. Τους διαδέχτηκαν στο βήμα δύο εκπρόσωποι των εναντιωμένων στη σύσταση καλλιτεχνικής επιτροπής, η Άννα Βαγενά και ένας δικηγόρος. Η Άννα Βαγενά, μεταξύ πολλών άλλων, είπε « ότι βασικός συντελεστής της επιτυχίας ενός θεάτρου είναι ο εκάστοτε σκηνοθέτης, υπεύθυνος για την επιλογή του έργου και των ηθοποιών. Έτσι λειτουργούν και λειτουργούσαν παντού και πάντοτε όλα τα θέατρα. Η επιλογή του σκηνοθέτη είναι βέβαια έργο και ευθύνη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου μετά από γνώμη ειδικών τους οποίους οφείλει να συμβουλευτεί, αν στο Δ.Σ. δεν υπάρχουν ειδικοί». Μετά τη Βαγενά πήρε τον λόγο ο άλλος εκπρόσωπος των εναντιωμένων στη σύσταση καλλιτεχνικής επιτροπής και περίπου είπε: «Στο γνήσιο δημοκρατικό καθεστώς γνώμη και δικαίωμα να την εκφράσουν ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς έχουν όλοι αδιακρίτως οι πολίτες. Αλλά αξίωση να αναγνωρισθεί ως ορθή και να τεθεί σε εφαρμογή γνώμη επί ειδικών θεμάτων που απαιτούν ειδική εμπειρία και ειδικές γνώσεις, αναγνωρίζεται, όπως είναι αυτονόητο, σε ειδικούς επιστήμονες ή καλλιτέχνες ή και εμπειροτεχνίτες. Το αντίθετο θα καθιστούσε τη Δημοκρατία καθεστώς άνευρο, αχυρένιο. Επομένως στα ειδικά θέματα, όπως εδώ στη λειτουργία του Θεάτρου που απαιτεί από τον βασικό πρωταγωνιστή του, δηλαδή τον σκηνοθέτη, διακεκριμένη γενική και ειδική μόρφωση και εμπειρία στα θεατρικά δρώμενα, μοιραία ένας και μόνο ένας αποφασίζει, ο σκηνοθέτης, που τον βαρύνει και η ευθύνη για την επιτυχία των έργων. Οι πολλοί, θεατές και μη, έχουν δικαίωμα να κρίνουν, να εκφέρουν ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς όποια γνώμη σχηματίσουν για τη δουλειά του σκηνοθέτη και όχι μόνον. Η καλλιτεχνική επιτροπή που τα μέλη της θα εκλεγούν από τα μέλη του Συλλόγου χωρίς διακρίσεις, δηλαδή από μη ειδικούς, με συνέπεια διαφωνίες, αμετροεπείς συζητήσεις, ενίοτε έλλειψη απαρτίας και αναβολή στη λήψη αποφάσεως, μόνο προβλήματα και δυσχέρειες θα προκαλέσει στη λειτουργία του θεάτρου. Στα καλλιτεχνικά λοιπόν δρώμενα του θεάτρου ένας αποφασίζει και μόνον ένας». Και ενώ ο πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης κήρυττε τη λήξη των συζητήσεων, από την πλατεία της θεατρικής αίθουσας ακούστηκε δυνατή φωνή ως απάντηση στα τελευταία λόγια του τελευταίου ομιλητή: «ο κύριος είναι θιασώτης της εξουσίας του ενός ανδρός». Απέδιδε έτσι στον ομιλητή μομφή αυταρχικότητας και μειωμένο δημοκρατικό φρόνημα. Ακολούθησε ψηφοφορία που είχε ως αποτέλεσμα να απορριφθεί με μεγάλη πλειοψηφία το αίτημα για σύσταση καλλιτεχνικής επιτροπής. Η θριαμβευτική πορεία το Θεσσαλικού Θεάτρου επί οκτώ χρόνια, ώσπου να εκχωρηθεί στον Δήμο Λαρισαίων αλλά και μετά, δικαιώνει την απόφαση εκείνης της Γενικής Συνέλευσης του Συλλόγου.
* Ο Θαν. Μπακάλης είναι επίτιμος δικηγόρος