χειμάρρων και τη βελτίωση των ορεινών βοσκοτόπων.
Κλιματικά στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των βροχών πέφτει στο χρονικό διάστημα Μαΐου - Οκτωβρίου. Οι περισσότερες είναι αιφνιδιαστικές, ραγδαίες και μικρής διάρκειας. Όταν όμως λαμβάνουν χώρα σε αποψιλωθείσες και γυμνές - συνεπεία πυρκαγιών, λαθροϋλοτομιών, υπερβόσκησης, εκχερσώσεων - πλαγιές των βουνών μας διαβρώνουν, παρασύρουν και μεταφέρουν προς τα «κατάντη» στερεά υλικά, όπως πέτρες, χαλίκια, παραγωγικό χώμα, λάσπη, κορμούς δέντρων, και τα εναποθέτουν στις εύφορες πεδιάδες μετατρέποντάς τες σε λίμνες και χαλικώνες. Ακόμα στο πέρασμά τους καταστρέφουν τα έργα υποδομής της πατρίδας, όπως το οδικό δίκτυο, τις γέφυρες, τις σιδηροδρομικές γραμμές, τα λιμάνια, τα δίκτυα της ΔΕΗ και ΟΤΕ, τα ποιμνιοστάσια, τις κατοικίες, ακόμα δε έχουμε και πνιγμούς ποιμνίων, αλλά και συνανθρώπων μας. Παρόμοια και σε μεγαλύτερη ένταση και έκταση δολοφονικά και καταστροφικά φαινόμενα, προκάλεσε και ο πρόσφατος μεσογειακός κυκλώνας «Ιανός».
Τα δυσμενή αυτά αποτελέσματα είναι ηπιότερα σε περιοχές που καλύπτονται με βλάστηση η οποία εμποδίζει τη διάβρωση των εδαφών διότι το σύνολο της χλωρίδας «σπάει» τη δύναμη της βροχής και κατακρατεί μέρος του νερού. Ένα άλλο μέρος των ομβρίων υδάτων διεισδύει στα βαθύτερα στρώματα της γης και δημιουργεί τις υπόγειες λίμνες και πηγές, ενώ τα πλεονάζοντα νερά ρέουν ήρεμα χωρίς καταστρεπτικές «βλέψεις».
Σε ό,τι αφορά την πρόληψη των φυσικών καταστροφών εξαιτίας πλημμυρικών φαινομένων η Υ.Δ.Ε. Θεσσαλίας - στην οποία υπηρέτησα για οκτώ χρόνια - έχει να επιδείξει ένα πλουσιότατο έργο διευθέτησης χειμάρρων όπως του Τιταρησίου (περιοχή Ελασσόνας), Πορτάικού (περιοχή Πύλης), Παμίσου (περιοχή Μουζακίου) και Ανάβρου (περιοχή Κατηχωρίου).
Συγκεκριμένα κατασκευάστηκαν στους συμβάλλοντες κλάδους των αναφερθέντων χειμάρρων εγκάρσια φράγματα, λιθόδμητα και ξερολίθινα, δίκην σκαλοπατιών, προς μείωση των ισχυρών κλίσεων, τοίχοι αντιστήριξης, πρόβολοι, συρματολιθοδομές, κλαδοπλέγματα και φακελλώματα σε διαβροσιγενείς επιφάνειες και εκτεταμένες αναδασώσεις σε γυμνές εκτάσεις χιλιάδων στρεμμάτων με κατάλληλα δασοπονικά είδη που παρήχθησαν στα δασικά φυτώρια της Υπηρεσίας. Ακόμα στην πεδινή περιοχή, όπου επέτρεπε το έδαφος, φυτεύθηκαν ταχυαυξή είδη, όπως καναδικές λεύκες που μετά από 12-15 έτη υλοτομήθηκαν και επέφεραν έσοδα στο Δημόσιο. Να σημειώσουμε ακόμη και τη δημιουργία «προστατευτικών δασών», υπεράνω οικισμών - χωριών που λειτούργησαν αποτρεπτικά από πιθανές καταστροφές.
Ακόμα στους βοσκοτόπους του Ολύμπου και σε άλλες περιοχές κατασκευάστηκαν δεξαμενές συγκέντρωσης ομβρίων υδάτων, καθώς και ποτίστρες προς ύδρευση μικρών και μεγάλων ζώων, όπως και δίκτυο μονοπατιών στον Όλυμπο. Πρέπει να αναφερθεί και η παροχή εργασίας στον δασόβιο και παραδασόβιο πληθυσμό.
Όλα τα παραπάνω έργα και εργασίες έγιναν σε εφαρμογή - εκτέλεση εγκεκριμένων άρτιων μελετών που συνέταξαν οι δασολόγοι της Υ.Δ.Ε. δημόσιοι υπάλληλοι. Δεν είναι καθόλου υπερβολή να τονίσουμε ότι αν δεν γίνονταν κάποια από τα προαναφερθέντα έργα αρκετοί οικισμοί δεν θα υπήρχαν. Ήταν δε τόσο εμφανές και χρήσιμο το έργο αυτό στον ορεινό όγκο της χώρας μας, ώστε να έχουμε δεκάδες αιτήματα κατοίκων αιτούντων, καθώς και κοινοτήτων για την κατασκευή ορεινών έργων και αναδασώσεων.
Δυστυχώς η προληπτική αυτή δραστηριότητα σταμάτησε διότι η τότε ηγεσία της Δασικής Υπηρεσίας μαζί με στελέχη της, που ασκούσαν επιρροή στη Διοίκηση, «κατόρθωσαν» να καταργήσουν τις Δασικές Υπηρεσίες Δασοτεχνικών Έργων και οι αρμοδιότητες αυτών να περάσουν στα κατά τόπους Δασαρχεία με αποτέλεσμα τη βαθμιαία εγκατάλειψη του έργου της διευθέτησης χειμάρρων.
Σήμερα από τα Δασαρχεία δεν κατασκευάζονται δασοτεχνικά έργα - φράγματα - στις ορεινές κοίτες των χειμάρρων, ούτε βεβαίως και αναδασώσεις, τα δε δασικά φυτώρια σχεδόν καταργήθηκαν και όσα έμειναν μείωσαν αισθητά την παραγωγή τους. Έχουν διασωθεί μόνο οι Διευθύνσεις Αναδασώσεων Αθηνών και Θεσσαλονίκης που διενεργούν αναδασώσεις, όμως το έργο τους μπορεί να χαρακτηριστεί ως «σταγόνα στον ωκεανό».
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο πραγματικός «εχθρός» των χειμάρρων είναι το δάσος γι’ αυτό η πολιτεία πρέπει να επανασυστήσει τις καταργηθείσες Υ.Δ.Ε., ή να δημιουργήσει άλλον φορέα πλασιούμενο από έμπειρους δασολόγους και ειδικό καθεστώς λειτουργίας κατ εξαίρεση της ισχύουσας νομοθεσίας που διέπει τα δημόσια έργα, δι’ αυτεπιστασίας προς αποφυγήν καθυστερήσεων και άλλων εμποδίων, αλλά με ασφαλιστικές δικλείδες προς αποφυγή σκανδάλων και σπατάλης δημοσίου χρήματος. Άλλη πρόταση είναι να δοθούν οι απαραίτητες πιστώσεις στα Δασαρχεία για τη σύνταξη μελετών και εκτέλεση έργων όπου συμβαίνουν πλημμυρικά φαινόμενα εναρμονιζόμενα με τις πλημμυρικές πεδινές κατασκευές. Προς τούτο θα απαιτηθεί και ο διορισμός τουλάχιστον χιλίων δασικών όλων των βαθμίδων.
Επίσης θα πρέπει να προστατευθούν οι αναδασωθείσες εκτάσεις από πυρκαγιές, λαθροϋλοτομίες, υπερβόσκηση, καταπάτηση... καθώς επίσης να γίνεται και η συντήρηση των φραγμάτων από την αρμόδια Υπηρεσία. Σε αντίθετη περίπτωση η κατάρρευση ενός μεγάλου φράγματος υπεράνω οικισμού είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει υλικές ζημίες και ανθρώπινα θύματα.
Υπόψη όλων αυτών και λόγω της ορατής πια κλιματικής αλλαγής που επηρεάζει δυσμενώς και την πατρίδα μας, η πολιτεία επιβάλλεται άμεσα να πάρει μέτρα για τη θέσπιση αυστηρού νομικού πλαισίου πρόληψης και αποτροπής των χειμάρρων - πλημμυρικών φαινομένων ικανών να προκαλέσουν υλικές καταστροφές και ανθρώπινα θύματα, καλλιεργώντας παράλληλα με διδακτικό τρόπο την αξία της προσωπικής ευθύνης, κάνοντας πράξη το δημώδες σύνθημα: «Φύτεψε κι εσύ ένα δέντρο στο βουνό για να σωθεί ο κάμπος».
Από τον Γιάννη Μπελιά, δασοπόνο
