Πόσο σπάνιο είναι πλέον το φαινόμενο, του να δει κάποιος έναν 12χρονο προ έφηβο χωρίς κινητό τηλέφωνο και έναν 16χρονο έφηβο, χωρίς επίσημο λογαριασμό σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Σύγχρονες μελέτες κατέδειξαν ότι ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, η χρήση του κινητού τηλεφώνου γίνεται από τους εφήβους, όχι για να ενημερωθούν, αλλά για να επικοινωνήσουν με φίλους τους, να παίξουν παιχνίδια και γενικότερα να «διασκεδάσουν». Βέβαια, όταν αυτή η διασκέδαση ξεπεράσει τα όρια γίνεται εθισμός, και τότε καθίσταται επικίνδυνη.
O εθισμός στο διαδίκτυο είναι ένας ευρύς όρος, ο οποίος χρησιμοποιείται από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να καλυφτεί ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και προβλημάτων, που σχετίζονται αλλά και προκαλούνται από τη συχνή και χωρίς όρια χρήση του. Το διαδίκτυο πολλές φορές αποκτά μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα στη ζωή ενός εφήβου, από τους φίλους και την οικογένεια κυριαρχώντας στην καθημερινότητά του.
Από την άλλη, σε όλες σχεδόν τις κλίμακες ηλικιών, τα social media αν και αποτελούν ένα επίτευγμα της σύγχρονης τεχνολογίας, έχουν αφαιρέσει την πραγματική επικοινωνία από τις ανθρώπινες σχέσεις. Έχουν καταντήσει το βέλος στο κυνήγι της κοινωνικής αποδοχής αλλά και της καταξίωσης. Ζούμε στην εποχή, όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως προφίλ των social media. Εάν δεν μας αρέσει αυτό που βλέπουμε, απλά περνάμε στο επόμενο προφίλ, μέχρι να βρούμε κάτι που θα μας ενδιαφέρει. Έχουμε ξεχάσει ότι πίσω από τα προφίλ βρίσκονται άνθρωποι, με διαφορετικά όνειρα, χαρακτήρες, αδυναμίες και προτερήματα. Αναζητούμε το τέλειο, γιατί τέλειο θεωρεί ο καθένας στα μάτια του το δικό του προφίλ. Τα social media έχουν καλλιεργήσει το «φαίνεσθαι», και δυστυχώς αυτό έχει καταστεί ως το σύγχρονο κριτήριο επιλογής φίλων, ακόμη και συντρόφων. Κρίνουμε πολύ εύκολα τους άλλους, όχι με βάση την προσωπικότητά τους, τα επιτεύγματά τους, τις πράξεις τους, αλλά τον αριθμό των διαδικτυακών τους φίλων, την εμφάνιση ακόμη και την επιρροή που μπορεί να ασκούν στις μάζες, μέσω των λογαριασμών τους.
Οι άνθρωποι φοβόμαστε να νιώσουμε, να εξωτερικεύσουμε τα συναισθήματά μας, να επικοινωνήσουμε πραγματικά, ακόμη και να φλερτάρουμε, και πίσω από τις οθόνες οι περισσότεροι θεωρούμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, με μεγαλύτερη ασφάλεια και προοπτική. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μόνο με τον κατάλληλο τρόπο διαχείρισης και με το μέτρο που αρμόζει, μπορούν να αποτελέσουν σύγχρονα και χρήσιμα εργαλεία, αφού πράγματι έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν στον χρόνο επαφές, ενημέρωση και γνωριμίες. Παρόλ’αυτά επιβάλλεται να μην αφιερώνουμε όλο τον χρόνο μας σε αυτά και να μην δίνουμε το δικαίωμα στην οθόνη να μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους. Διαφορετικά, όσο εύκολα μπήκαν στη ζωή και στην καθημερινότητά μας πριν περίπου 16 χρόνια, τόσο εύκολα μπορούν να «γκρεμίσουν» ό,τι έχουμε φτιάξει.
Τελικά δεν μας εκδικείται η εποχή αλλά η οθόνη. Το διαπιστώνει κανείς εύκολα, όταν μελετήσει τις -άνευ ορίων- ανθρώπινες αντιδράσεις στα social media, και ειδικά μετά από γεγονότα, που προκαλούν την κοινή γνώμη. Πρόσφατα είχαμε την τραγική υπόθεση του βιασμού και θανάτου της κοπέλας στη Ρόδο, την αποτρόπαια επίθεση με το βιτριόλι στην Αθήνα, την καταδικαστέα πράξη απαγωγής του 10χρονου κοριτσιού στη Θεσσαλονίκη. Τα διαδικτυακά «δικαστήρια» που στήθηκαν πίσω από τις οθόνες, ήταν άνευ προηγουμένου. Πίσω συνεπώς από την ασφάλεια μίας οθόνης γίναμε όλοι ξαφνικά κάτι άλλο απ’ αυτό που είμαστε. Γίναμε ποινικολόγοι, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνιολόγοι, δικαστές, εισαγγελείς, αστυνομικοί και οτιδήποτε άλλο, στον βωμό της ελλιπούς γνώσης, που αρκεί δυστυχώς για να έχουμε γνώμη.
Τα social media, αν και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν γίνει τα μέσα για να γίνουμε ακόμη περισσότερο ακοινώνητοι και απόμακροι. Δυστυχώς πλέον, μέσα από εκεί κάνουμε σχεδόν τα πάντα. Φλερτάρουμε, ερωτευόμαστε, νοιαζόμαστε, θυμώνουμε, δείχνουμε εμπάθεια, παρακολουθούμε τις ζωές άλλων, θρηνούμε, ζηλεύουμε, δείχνουμε αντιπάθεια, συμπάθεια, εμμονή, ακόμη και μίσος. Όλα γίνονται πλέον σε ρυθμούς ρομπότ. Δεν ξέρω τι πρέπει να γίνει για να ζήσουμε τις ομορφότερες στιγμές μας μακριά από την οθόνη ενός κινητού τηλεφώνου, που στοχεύει σε μία επίπλαστη εικόνα. Είμαι σίγουρος ότι είναι θέμα προσωπικής απόφασης και διαχείρισης του καθενός. Ένα είναι βέβαιο. Στην εποχή μας, η πραγματικότητα του λογισμικού τρέχει δυστυχώς πολύ πιο γρήγορα από αυτή των πραγματικών συναισθημάτων.
* Από τον Βάσο Π. Καραμπίλια
* Ο Βάσος Π. Καραμπίλιας είναι δικηγόρος Αθηνών, μέλος του Μητρώου στελεχών της Ν.Δ., επιστημονικός συνεργάτης στη Βουλή των Ελλήνων
