Η πανδημία «έπληξε» τους λαϊκιστές

*Από τον Yascha Mounk

Τις τελευταίες ημέρες βλέπουμε το χειρότερο πρόσωπο του Τραμπ: ενθαρρύνει την αστυνομία να μην ενδιαφέρεται για την ασφάλεια των υπόπτων που κρατούνται, υποθάλπει τις εντάσεις, δείχνει μια απόλυτη ανικανότητα για ενσυναίσθηση. Ο τρόπος με

τον οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος ενθαρρύνει την καταστολή κατά των διαδηλωτών, που μερικές φορές είναι κι αυτοί βίαιοι, είναι απαράδεκτος. Ακόμη κι έτσι, όμως, δεν νομίζω ότι η αμερικανική δημοκρατία κινδυνεύει σήμερα περισσότερο απ’ όσο κινδύνευε σε διάφορες άλλες στιγμές της προεδρίας του. Ο Τραμπ παραμένει ένας αυταρχικός λαϊκιστής, που δεν μπορεί να ανεχθεί την ιδέα της θεμιτής διαφωνίας και πιστεύει ότι μόνο εκείνος εκπροσωπεί τον λαό. Αυτό τον οδηγεί σε μια αργή πορεία σύγκρουσης με τη δημοκρατία. Είμαι αισιόδοξος και πιστεύω ότι θα γίνουν ελεύθερες εκλογές το φθινόπωρο. Αν όμως ο Τραμπ κερδίσει και παραμείνει στην εξουσία άλλα τέσσερα χρόνια, οι συνέπειες θα είναι πιθανότατα τρομακτικές.
Όσο για τον πλανήτη εν γένει, δεν πιστεύω ότι η κοινωνική μας ζωή θα αλλάξει με δραστικό τρόπο, ότι θα κλείσουν τα μπαρ και τα εστιατόρια, θα σταματήσουν οι γιορτές… Αν δούμε τι συνέβη σε άλλες κρίσεις και άλλες πανδημίες, διαπιστώνουμε ότι πολύ γρήγορα ο κόσμος επέστρεψε στην κοινωνική του ζωή. Μετά την ισπανική γρίπη, είχαμε την τρελή δεκαετία του ’20. Αν εξετάσουμε επίσης περιοχές που επλήγησαν από την τρομοκρατία, όπως η Βαγδάτη τη δεκαετία του 2000, ή από τη βία, όπως το Ρίο ντε Τζανέιρο σήμερα, βλέπουμε ότι οι χώροι ψυχαγωγίας είναι γεμάτοι. Οι άνθρωποι λαμβάνουν ρίσκα για να είναι με άλλους ανθρώπους, είναι στη φύση μας.
Η άλλη υπόθεση είναι ότι αυτή η πανδημία θα οδηγήσει στο τέλος της παγκοσμιοποίησης. Εγώ πιστεύω ότι θα υπάρξουν μικρές, αλλά σημαντικές αλλαγές. Η παγκοσμιοποίηση θα συνεχιστεί, αλλά ορισμένα βασικά αγαθά θα τα παράγουμε εντός των συνόρων μας. Τάσεις που έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό θα επιταχυνθούν. Η ισχύς των ΗΠΑ θα μειωθεί και εκείνη της Κίνας θα αυξηθεί. Θα επιταχυνθεί επίσης η τηλεργασία.
Σε ό,τι αφορά στις συνέπειες που θα έχει ο ιός στα πολιτικά συστήματα, εγώ παρατηρώ δύο αντίθετες τάσεις. Από τη μια πλευρά, η πανδημία μοιάζει να επιβεβαιώνει το αφήγημα των λαϊκιστών, την ιδέα δηλαδή ότι ο κόσμος είναι πολύ επικίνδυνος, ότι η μετανάστευση και η παγκοσμιοποίηση είναι κακά πράγματα. Οι ιδέες αυτές μοιάζουν σήμερα πιο ρεαλιστικές απ’ ό,τι πριν από λίγους μήνες. Την ίδια στιγμή βλέπουμε ότι πολλοί λαϊκιστές που έλεγαν ότι μόνο εκείνοι μπορούν να προστατεύσουν τους πολίτες, ότι είναι πιο έξυπνοι από τους συμβατικούς πολιτικούς, κι ότι μπορούν να υπηρετήσουν καλύτερα τα συμφέροντα των ψηφοφόρων, αποτυγχάνουν.
Η πανδημία θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες βλέπουν τους λαϊκιστές. Εδώ και χρόνια προειδοποιούμε ότι το πρόβλημα του λαϊκισμού είναι πως άμα δεν εμπιστεύεσαι τους ειδικούς, δεν ανέχεσαι τους ανεξάρτητους θεσμούς και πολιτικοποιείς τα πάντα, οι συνέπειες στη ζωή των πολιτών θα είναι πολύ αρνητικές. Πριν από τρεις μήνες, οι περισσότεροι Αμερικανοί θεωρούσαν ότι η ζωή τους δεν είναι και τόσο διαφορετική σε σχέση με πριν από τον Τραμπ, ότι τα αρνητικά προγνωστικά για τον Τραμπ δεν είχαν επαληθευτεί, αυτό όμως άλλαξε με τραγικό τρόπο. Σήμερα, η ζωή κάθε Αμερικανού έχει επηρεαστεί από το γεγονός ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν μπόρεσε να οργανώσει μια συντονισμένη δράση κατά της πανδημίας. Ελπίζω ότι ο κόσμος θα καταλάβει το κακό που έκανε ο λαϊκισμός στη ζωή τους.
Αυτή τη στιγμή οι κυβερνήσεις έχουν μεγαλύτερη δύναμη εδώ και 60 χρόνια και ο κόσμος υποφέρει. Είναι λογικό λοιπόν να εκδηλώνονται διαμαρτυρίες, έστω κι αν στο στόχαστρό τους βρίσκεται η επιστημονική αλήθεια. Από την άλλη πλευρά, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αποδέχεται τους περιορισμούς στη ζωή του και δεν θεωρεί ότι οι περιορισμοί αυτοί εντάσσονται σε κάποιο σκοτεινό σχέδιο των δημοκρατικών κυβερνήσεων. Το αποτελεσματικότερο όπλο κατά του λαϊκισμού πάντως παραμένει η ψήφος. Οι λαϊκιστές καταπολεμώνται στις κάλπες. Πολλοί στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν ψήφισαν τη Χίλαρι Κλίντον. Εξέλεξαν τον Τραμπ, όχι επειδή τους άρεσε, αλλά ως εναλλακτική λύση. Αναρωτιόντουσαν τι θα μπορούσαν να χάσουν. Ο κορονοϊός τούς έδωσε μια σαφή απάντηση.
(*) Ο Γιάσα Μονκ είναι καθηγητής
στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς
και συγγραφέας του βιβλίου
«Ο λαός κατά της δημοκρατίας»
(Πηγή: συνέντευξη στην El Pais)