άλλων θεσσαλικών κωμοπόλεων (Αγιάς, Κρανιάς, Ραψάνης, Τσαριτσάνης και Τυρνάβου). Η άποψη αυτή, την οποία υιοθέτησαν και άλλοι, είναι του Γ. Κορδάτου, ο οποίος έγραψε τα εξής: «Από τα στοιχεία που έχουμε, μπορούμε να υποθέσουμε πως η νηματοβαφή άρχισε γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα» (Γ. Κορδάτος, Τα Αμπελάκια κι ο μύθος για τον συνεταιρισμό τους, Αθήνα 1973, 37).
Ο Ηλίας Νικολόπουλος (Δομές και θεσμοί στην Τουρκοκρατία. Τα Αμπελάκια και ο κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός του ελλαδικού χώρου, Αθήνα 1988, 150), έχει την άποψη ότι «η τεχνική της βαφής των βαμβακερών νημάτων μεταφέρθηκε [στα Αμπελάκια] από ντόπιους που εργάζονταν στη Λάρισα και στον Τύρναβο».
Με τα στοιχεία, τα οποία διέθετε ο Κορδάτος μέχρι το 1973, η άποψή του αυτή είναι ορθή. Όμως, η έρευνα των πηγών μας έδωσε άλλα στοιχεία, τα οποία μας οδηγούν έναν αιώνα νωρίτερα, στα μέσα του 17ου αιώνα.
Τα στοιχεία αυτά δεν δικαιώνουν και τον Νικολόπουλο, όπως θα αναφέρω παρακάτω.
Στον 40ό τόμο του «Θεσσαλικού Ημερολογίου» εξέδωσα (σελ. 293-366) ένα μεγάλο τμήμα του ιεροσολυμιτικού κώδικα 509, το οποίο αναφέρεται στον θεσσαλικό χώρο. Ο αγιοταφίτης μοναχός Μακάριος, ερχόμενος από την Πελοπόννησο, έφτασε στις Βόρειες Σποράδες ακτοπλοϊκώς και από εκεί, μέσω της Ζαγοράς και του Μαυροβουνίου, επισκέφτηκε την περιοχή της Αγιάς και της Όσσας. Καταχωρίζοντας τα ονόματα των αφιερωτών του Αγίου Τάφου, κατά οικογένεια, πότε-πότε αναφέρει και το επάγγελμά τους.
Μεταξύ των αφιερωτών της Καρίτσας, στις 8 Ιουνίου 1658, συμπεριλαμβάνεται με την οικογένειά του ο «Μίχος κοκκινάς, η γυνή Στατήρω, υιοί Δημήτρης, Ιωάννης». Μεταξύ των αφιερωτών των Αμπελακίων, στις 15 Ιουλίου 1658, περιλαμβάνονται και τρεις κοκκινάδες:
«Νίκος κοκκινάς, η γυνή Αφέντω, υιοί Ιωάννης, Ζαφείρης».
«Στάμος κοκκινάς, η γυνή Κρυστάλλω, υιός Νίκος».
«Ζαφείρης κοκκινάς, μέγα σαραντάρι».
Στον Τύρναβο η αναφορά ενός κοκκινά, στις 13 Σεπτεμβρίου 1658, είναι έμμεση: «Χριστίνα του Πύργου του κοσκινά αδελφή, ο ανήρ Στάθης».
Στον Τύρναβο υπήρχαν, την ίδια χρονολογία, 4 μπογιατζήδες (βαφείς).
Με βάση τα προαναφερόμενα έγκυρα στοιχεία του ιεροσολυμιτικού κώδικα, η κοκκινάδικη τέχνη ήταν γνωστή, πριν από το 1658, στην περιοχή της Όσσας (Καρίτσα και Αμπελάκια) και στον Τύρναβο. Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι η τέχνη μεταφέρθηκε, πριν από το 1658, από κάπου. Είναι πολύ πιθανόν να ήταν γνωστή σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας. Η γιαγιά μου, γεννημένη στα τέλη του 19ου αιώνα, είχε στην αυλή της, στη Δεσκάτη, ένα μέρος με ριζάρι, με το οποίο έβαφε κόκκινα κάποια φουστάνια, τα οποία αποκαλούσε αρζαρίσια (α+ριζαρίσια).
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
www.thessaliko.gr
