Ο θρακικής καταγωγής επαναστάτης, με τη στρατιωτική του ιδιοφυΐα κατάφερε να νικήσει κάθε ρωμαϊκή λεγεώνα που στάλθηκε εναντίον του και να ηγηθεί μιας μεγαλειώδους επανάστασης που ξεκίνησε το 73 π.Χ. και τελείωσε το 71 π.Χ. (μάχη στα Βασιλικάτα της Λουκανίας στη Νότια Ιταλία) με ήττα των επαναστατών. Το όνομά του παρέμεινε στους αιώνες ως σύμβολο των ανθρώπων που δεν ανέχονται την καταπίεση και αντιδρούν.
Το σύνδρομο του επαναστάτη διατρέχει κάθε μορφή συμπεριφοράς του σημερινού Έλληνα. Κάθε τι στην καθημερινότητά του θεωρεί ότι τον καταπιέζει και εκδηλώνει ανάλογη αντίδραση. Τα παιδιά θεωρούν ότι καταπιέζονται από τους γονείς τους, οι μαθητές από τους εκπαιδευτικούς, οι εργάτες από τον εργοδότη, οι υπάλληλοι μιας υπηρεσίας από τον προϊστάμενο και όλοι μαζί καταπιεζόμαστε από την κρατική εξουσία. Χωρίς να αμφισβητείται ότι κάποιες φορές είναι δικαιολογημένη μια αντίδραση, εκείνο που έχει σημασία να παρατηρήσουμε είναι η παγιωμένη άποψη ότι όλα μας καταπιέζουν. Γι΄ αυτό και είμαστε από τους πιο απαισιόδοξους λαούς της Ευρώπης και με υψηλά ποσοστά κατάθλιψης. Γι΄ αυτό εξάλλου δυσκολευόμαστε να εφαρμόσουμε οδηγίες της Πολιτείας ακόμη και αν συμφωνούμε ότι είναι σωστές.
Θεωρώντας λοιπόν κάθε τι εναντίον μας εκδηλώνουμε και την ανάλογη συμπεριφορά. Εκνευρισμός και φωνές όταν πάμε σε μια δημόσια υπηρεσία και αργεί να μας εξυπηρετήσει, φωνές στον δρόμο γιατί κάποιος άργησε να σταματήσει ή να ξεκινήσει με το αυτοκίνητό του στη διασταύρωση. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι μας αρέσει να έχουμε μια συμπεριφορά Σπάρτακου και να νιώθουμε ότι αντιστεκόμαστε. Παρκάρουμε εκεί που δεν επιτρέπεται και το αντιλαμβανόμαστε σαν αντίδραση στην εξουσία που μας το απαγορεύει. Καταστρέφουμε δημόσια κτίρια ή περιουσία και νιώθουμε ότι ορθώσαμε ανάστημα στην καταπίεση. Γράφουμε συνθήματα φιλοσοφικού περιεχομένου σε δημόσια περιουσία ή δηλώνουμε την αγάπη μας στα δέντρα, στα παγκάκια, σε μνημεία και νιώθουμε ότι κάναμε κάτι επαναστατικό. Αυτές τις μέρες μια μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας κάνει τα αντίθετα από ό,τι λένε οι επιστήμονες σχετικά με την επιδημία, υιοθετώντας μια συμπεριφορά εγωιστική, αντιδραστική, θεωρώντας τους εαυτούς τους ειδικούς σε θέματα υγείας. Η φράση «εγώ επιβίωσα στην Κατοχή, δεν θα χαθώ από μια γρίπη» δείχνει ξεκάθαρα τον τρόπο σκέψης κάποιων συνανθρώπων μας.
Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό μας ως λαός που διαμορφώθηκε σταδιακά και οι ρίζες του βρίσκονται στον τρόπο που δομήθηκε το ελληνικό κράτος μετά την Επανάσταση του 1821. Σε όλη αυτή την πορεία των δυο αιώνων ο πολίτης δεν ένιωσε ποτέ συστατικό στοιχείο της Πολιτείας. Ένιωθε πάντα ότι από την μια πλευρά βρίσκεται η εξουσία που θέλει να τον καταπιέσει και από την άλλη βρίσκεται αυτός και οφείλει να αντιδράσει. Φυσικά μεγάλες είναι και οι ευθύνες τις Πολιτείας. Ένα κράτος γραφειοκρατικό, δυσκίνητο, συχνά αναποτελεσματικό και αναξιοκρατικό, που συχνά ταλαιπωρεί αντί να εξυπηρετεί τον πολίτη στην καθημερινότητά του. Δημόσιοι λειτουργοί και πολιτικά πρόσωπα που θα έπρεπε να δίνουν το παράδειγμα συμπεριφοράς και σεβασμού, συμπεριφέρονται συχνά σαν Ρωμαίοι αξιωματούχοι και δικαιολογημένα προκαλούν το δημόσιο αίσθημα και ενισχύουν την αντίδραση.
Ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) είχε πει «Επαναστατώ άρα υπάρχω». Πρόκειται για μια φράση που περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την ψυχοσύνθεση του σημερινού κατοίκου αυτής της χώρας. Βέβαια κάποια στιγμή επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε ότι για να υπάρχουμε δεν χρειάζεται να παραπονιόμαστε και να αντιδρούμε στο κάθε τι. Ίσως φτάνει να φανούμε εντάξει στις υποχρεώσεις μας και να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας. Όσοι κατέχουν θέσεις ευθύνης να καταλάβουν ότι η εκάστοτε συμπεριφορά τους αποτελεί παράδειγμα για τους υπόλοιπους πολίτες και ανάλογα θα πρέπει να συμπεριφέρονται.
Τέλος πρέπει να γίνει ξεκάθαρο σε όλους μας ότι είναι άλλο πράγμα η αμφισβήτηση και άλλο πράγμα στείρα αντίδραση. Ελευθερία υπάρχει εκεί όπου υπάρχει δημιουργική αμφισβήτηση και όχι εκεί όπου υπάρχει ανώφελη αντίδραση. Ίσως όσα ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες αποτελούν μια ευκαιρία να αποδείξουμε ότι ως λαός μπορούμε να δράσουμε συντονισμένα, οργανωμένα και υπεύθυνα.
Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο
