Η ΕΠΟΝ δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Ήταν ο ώριμος καρπός αγώνων και θυσιών. Βασικός φορέας και αιμοδότης της ΕΠΟΝ ήταν η θρυλική ΟΚΝΕ, η νεολαία του ΚΚΕ. Η δράση της, οι αγώνες της, το αίμα που έχυσαν οι νεολαίοι ήρωές της έχουν γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα στις σελίδες της Ιστορίας.
Η νίκη στο Στάλινγκραντ, οι συνεχείς επιτυχίες του σοβιετικού στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο και η συνθηκολόγηση της Ιταλίας (Σεπτέμβρης 1943) άσκησαν ευνοϊκότατη επίδραση στην ανάπτυξη του εργατικού – λαϊκού κινήματος, στην άνοδο του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα.
Κύριο γνώρισμα των αγώνων αυτών ήταν η μαζικότητά τους, η πλατιά συμμετοχή λαϊκών στρωμάτων, της εργατικής και της σπουδάζουσας νεολαίας, παρά την ασφυκτική πίεση που επέβαλλαν οι απαγορεύσεις, η τρομοκρατία και η ωμή βία.
Στην ανάπτυξη του κινήματος Αντίστασης συνέβαλε και η ενοποίηση των οργανώσεων της ελληνικής νεολαίας. Έναν χρόνο μετά την ίδρυση του ΕΑΜ Νέων, στις 23 Φλεβάρη του 1943, δημιουργήθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων. Η θρυλική αυτή οργάνωση του ΕΑΜ, που τροφοδότησε με εκατοντάδες χιλιάδες νέους τον αγώνα ενάντια στους ναζί και φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, που γαλούχησε χιλιάδες μαχητές του ΕΛΑΣ και κατοπινά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, δίνοντας ξανά με το όπλο στο χέρι τον αγώνα για μια νέα Ελλάδα, κόντρα στην αστική τάξη της χώρας μας και τους συμμάχους της, τη Μ. Βρετανία αρχικά και τις ΗΠΑ στη συνέχεια.
Νέοι και νέες που μπήκαν στον αγώνα και προσέφεραν με κάθε τρόπο: πότε με το χωνί, με τις προκηρύξεις και τον παράνομο Τύπο, πότε με το όπλο στο χέρι. Πρώτοι στη μάχη για την επιβίωση του λαού, πρώτοι στη μόρφωση, στον πολιτισμό, στον αθλητισμό, στη μάχη ενάντια στα ναρκωτικά και στα πρότυπα του συμβιβασμού που και τότε καλλιεργούσαν στη νεολαία.
Στις παραμονές της απελευθέρωσης είχαν προσχωρήσει στις γραμμές της 640.000 νέοι νέες – αετόπουλα. 32.000 ΕΠΟΝίτες πολέμησαν μέσα στις γραμμές του ΕΛΑΣ, 8.000 συγκρότησαν αυτοτελείς σχηματισμούς του ΕΛΑΣ. Σε περισσότερες από 430 ανέρχονται οι μάχες όπου συμμετείχαν οι στρατιωτικοί σχηματισμοί της ΕΠΟΝ, στις οποίες έδωσαν τη ζωή τους περίπου 1.300 ΕΠΟΝίτες. Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες βρήκαν ηρωικό θάνατο στα χιτλερικά στρατόπεδα, στις διαδηλώσεις, στις σκληρές μάχες με του κατακτητές και τους ταγματασφαλίτες, έγιναν πρότυπο αγωνιστικής διαπαιδαγώγησης και στάσης ζωής. Ορόσημο στους μεγαλειώδεις αγώνες για τη ματαίωση της επιστράτευσης Ελλήνων πολιτών για να τους στείλουν στα γερμανικά εργοστάσια, ώστε να αποσυρθούν δικές τους δυνάμεις και να τις στείλουν στο Ανατολικό Μέτωπο.
Ξεχωριστή και απαράμιλλη η δράση των Αετόπουλων, που ήταν παιδιά και μαθητές από 8 χρονών, που έδρασαν στο πλάι του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ.
Το γεγονός ότι η ΕΠΟΝ εξελίχθηκε στη μαζικότερη νεολαιίστικη οργάνωση που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα, δεν έχει να κάνει μόνο με την απέχθεια που ένιωθε η συντριπτική πλειοψηφία των νέων για τον κατακτητή, ούτε μόνο με τη μεγάλη ελπίδα και ανάταση που έφεραν οι νίκες του Κόκκινου Στρατού ενάντια στη ναζιστική πολεμική μηχανή. Μαζί με αυτούς τους δύο καθοριστικούς παράγοντες ήταν ένας εξίσου σημαντικός. Ήταν η πρωτοπόρα δράση των μελών και στελεχών της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ). Της οποίας τη «μαγιά» τα φύτρα της ΕΠΟΝ θα τα βρούμε στα ξερονήσια και τις φυλακές της δικτατορίας του Μεταξά, όπου ήταν κλεισμένα μέλη και στελέχη της ΟΚΝΕ. Αυτοί, μετά την απόδρασή τους, δημιούργησαν και πάλι τους οργανωτικούς πυρήνες στα εργοστάσια, στα πανεπιστήμια, στις γειτονιές. Από τις γραμμές της ΟΚΝΕ πέρασαν ο Νίκος Ζαχαριάδης, μετέπειτα γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ, ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης, η Ηλέκτρα Αποστόλου, που δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο το 1944, ο Ναπολέων Σουκατζίδης, ένας από τους 200 εκτελεσμένους κομμουνιστές της Καισαριανής και εκατοντάδες άλλοι.
Οι αγώνες που δόθηκαν εκείνα τα χρόνια δεν δόθηκαν από όλους τους Έλληνες μαζί με εθνική ομοψυχία και συναίνεση, όπως προσπαθούν και σήμερα να μας περάσουν. Δεν ήταν μαζί ο εργάτης, ο φτωχός αγρότης, ο βιοπαλαιστή με την άρχουσα τάξη που μερίδα της «έφυγε» στο εξωτερικό ή έγινε συνεργάτης των κατακτητών. Στη διάρκεια της Κατοχής, οι αστικές πολιτικές δυνάμεις προσπαθούσαν να σπείρουν στη λαϊκή συνείδηση την ηττοπάθεια, τη «φρονιμάδα», κάτι αντίστοιχο που κάνουν και σήμερα. Οι αγώνες της ΕΠΟΝ του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και αργότερα του ΔΣΕ αποτέλεσαν – αποτελούν και θα αποτελούν μια τεράστια παρακαταθήκη για τη νεολαία, την οποία αδυνατούν να σβήσουν από τη συλλογική μνήμη της νεολαίας και ας έχουν περάσει τόσα χρόνια.
Αποτελεί χρέος και καθήκον των αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, των απογόνων τους να αναδειχθεί η προσφορά της ΕΠΟΝ, αλλά και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και αργότερα του ΔΣΕ στη σκληρή, άνιση, αλλά δίκαιη πάλη τους. Ιδιαίτερα σήμερα, που τα αστικά επιτελεία προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία από την αρχή και έχουν κάνει επιστήμη τη διαστρέβλωση, τη συκοφαντία, την παραχάραξη της ιστορίας. Η καλύτερη τιμή σήμερα είναι ο λαός να αποφασίσει να μπει στη μάχη, ώστε να δοθεί ώθηση στη λαϊκή πάλη, στο κίνημα, έτσι που να μπουν εμπόδια στην αντιλαϊκή πολιτική, να καθυστερήσουν μέτρα, να διεκδικηθούν επείγοντα μέτρα για τη λαϊκή οικογένεια, να ανοίξει ο δρόμος για ριζικές αλλαγές, με τον λαό στην εξουσία.
Από τη Δήμητρα Σίσκου, στέλεχος του ΚΚΕ
