Τα τελευταία όμως μου πρόσφεραν πολύτιμη εμπειρία και γνώση και μια πιο διευρυμένη και αποστασιοποιημένη οπτική. Πιο κάτω μοιράζομαι 20 + 1 σκέψεις μου για το σπουδαίο λειτούργημα του εκπαιδευτικού και της εκπαίδευσης.
1. Η κρισιμότητα του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού είναι σε πλήρη και άδικη αναντιστοιχία με τον κοινωνικό σεβασμό και αποδοχή που απολαμβάνει, την υποστήριξη που παρέχεται στο έργο του και τη μισθοδοσία του.
2. Οι κύριοι στόχοι της εκπαίδευσης είναι δύο. Οι μαθητές να κατανοήσουν σταδιακά τον εαυτό τους (και επομένως τους άλλους) και να διδαχθούν τη μετασχηματιστική δύναμη της γνώσης και την ανάγκη της συνεχούς αναζήτησής της μέσα από την ικανοποίηση της περιέργειάς τους και το παιχνίδι.
3. Οι καλύτεροι μαθητές δεν είναι αυτοί που ξέρουν περισσότερα, αλλά εκείνοι που θέλουν συνεχώς να μαθαίνουν περισσότερα. Η περιέργεια κι όχι η ευφυΐα αλλάζει ιστορικά τον κόσμο.
4. Ο κάθε μαθητής είναι διαφορετικός και μοναδικός με το δικό του τρόπο. Δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ μέσος όρος.
5. Οι μαθητές έρχονται στο σχολείο ως αυτοί που είναι κι όχι ως αυτοί που θα θέλαμε να είναι. Κάθε μαθητής είναι αρκετός για να πετύχει οποιοδήποτε στόχο, εφόσον νιώσει ο ίδιος ότι του ταιριάζει και πραγματικά τον επιθυμεί. Αυτή η οπτική πρέπει να είναι η πυξίδα για όλους όσους ασχολούνται μαζί τους.
6. Αν παρατηρήσεις προσεκτικά έναν μαθητή, όταν παίζει ελεύθερος, θα σου δείξει ακριβώς τι τον ευχαριστεί, τι αγαπάει, τι φοβάται, ποιος είναι και πώς του αρέσει να μαθαίνει. Όλα είναι εκεί και με αυτήν την πληροφορία πρέπει να εργαστείς μαζί του.
7. Οι μαθητές είναι σημαντικό να μπορούν να εμπνέονται από άλλους, αλλά καθόλου χρήσιμο και ανώφελο να συγκρίνονται. Η μόνη σύγκριση που πρέπει να έχουν συνεχώς στο μυαλό τους είναι με τη χθεσινή εκδοχή τους.
8. Η ερώτηση «Τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;» είναι διαφορετική από την ερώτηση «Ποιος θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;». Η δεύτερη ενεργοποιεί στο μαθητή το σωστό προβληματισμό και την απαραίτητη ενδοσκόπηση.
9. Ο μεγαλύτερος αντίπαλος κάθε εκπαιδευτικού, τις περισσότερες φορές, είναι η οικογένεια του μαθητή. Αν η συνεργασία αυτή δεν προσεγγίζεται με αμοιβαίο σεβασμό και διάθεση για συστηματική συνεργασία και συνέπεια, ελάχιστα σημαντικά πράγματα μπορούν πραγματικά να συμβούν.
10. Η δήλωση «Θέλω να είμαι ο καλύτερος γονιός για το παιδί μου» και η δήλωση «Θέλω να είμαι εκεί για ό,τι χρειαστεί το παιδί μου» αναφέρονται σε ριζικά αντίθετες προσεγγίσεις και διαδρομές. Η πρώτη αφορά το όραμα του γονιού, η δεύτερη αναζητά και σέβεται την ταυτότητα και τις επιθυμίες του παιδιού.
11. Αν είσαι διευθυντής, όποιο κι αν είναι το όραμά σου για το σχολείο, δεν μπορείς να το πετύχεις μόνος σου. Η ομάδα των εκπαιδευτικών με τους οποίους θα εργαστείς θα καθορίσουν με απόλυτο τρόπο την επιτυχία ή αποτυχία του.
12. Για κάθε θέση εκπαιδευτικού είναι κατανοητό ότι ορισμένα χαρακτηριστικά μπορεί να είναι προαπαιτούμενα. Ωστόσο, ούτε η εμπειρία, ούτε τα πτυχία δεν πρόκειται να εξασφαλίσουν μια ισορροπημένη και δημιουργική συνεργασία. Μπορείς να διδάξεις εύκολα δεξιότητες σε έναν εκπαιδευτικό, αλλά δεν μπορείς να του διδάξεις ηθική, αξιοπρέπεια, συνέπεια, εντιμότητα, ενσυναίσθηση, ατομική και συλλογική ευθύνη.
13. Επίλεξε να εργαστείς όχι με τους εκπαιδευτικούς που δίνουν τις καλύτερες απαντήσεις, αλλά με εκείνους που κάνουν τις καλύτερες ερωτήσεις.
14. Οι εκπαιδευτικοί είναι απαραίτητο να γνωρίζουν ακριβώς ποιος είναι ο ρόλος τους και οι αρμοδιότητές τους. Τότε όχι μόνο αισθάνονται ασφαλείς, αλλά είναι πιο συγκεντρωμένοι, πιο δημιουργικοί, πιο συνεργατικοί και συγκροτούν τελικά καλύτερες ομάδες.
15. Οι εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό να ενθαρρύνονται να έχουν άποψη και να την εκφράζουν συστηματικά. Συνεισφέρουν έτσι καθοριστικά στην ανάπτυξη του σχολείου και βoηθούν τη διοίκηση να έχει υπό έλεγχο τον εγωισμό της.
16. Οι εκπαιδευτικοί δε διοικούνται με τον φόβο. Αντίθετα, πρέπει να νιώθουν ότι εκτιμούνται, υπολογίζονται, ανήκουν, ότι θα έχουν ό,τι χρειαστούν. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δε θα υπάρξουν και δύσκολες συζητήσεις. Όταν όμως γίνουν είναι σημαντικό να μπορείς να τους κοιτάξεις στα μάτια.
17. Κάθε εκπαιδευτικός είναι, επίσης, μοναδικός. Είναι σημαντικό να νιώθει ότι η ταυτότητά του είναι σεβαστή και ότι μπορεί να λειτουργεί και να εξελίσσεται στο σχολείο μέσα από την προσωπική, γνήσια εκδοχή του.
18. Κάθε κομμάτι του σχολείου και κάθε ανθρώπινος οργανισμός που δουλεύει σε αυτό πρέπει να εμπνέει και να διδάσκει με τον τρόπο που εργάζεται, συνεργάζεται και συμπεριφέρεται. Η συνέπεια στο παράδειγμα είναι η πιο ισχυρή και η πιο επιδραστική διδακτική δύναμη στους μαθητές.
19. Το σχολείο πρέπει να είναι ένας χώρος όπου το απαιτούμενο επίσημο πρόγραμμα σπουδών υλοποιείται, διορθώνεται, προσαρμόζεται και διευρύνεται με έμπνευση και δημιουργικότητα. Ένας χώρος όπου η αποτυχία γιορτάζεται καθημερινά ως ευκαιρία μάθησης, όπου τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία, η βιολογία διδάσκονται σε κάθε χώρο εντός και εκτός του σχολείου, όπου ενισχύεται η περιέργεια, η αναζήτηση, η κίνηση και το παιχνίδι, όπου η ασφάλεια όχι μόνο η σωματική αλλά κυρίως η ψυχολογική έχει παντού σημεία αναφοράς και ασφαλή καταφύγια για τους μαθητές.
20. Το σχολείο πρέπει να είναι, επίσης, ένας χώρος που επιβραβεύεται η γενναιότητα και η προσπάθεια και όχι η διαρκής αναζήτηση του τέλειου ή επιθυμητού αποτελέσματος, όπου γιορτάζεται το χαμόγελο, η συνεργασία και η αλληλεγγύη. Ένας χώρος που αναδεικνύει την αξία της διατροφής, του ύπνου, της ξεκούρασης. Ένας χώρος που επιδιώκει συστηματικά και με κάθε δυνατό εργαλείο τη διδασκαλία της κατανόησης της ανθρώπινης φύσης και της ικανοποίησης των πραγματικών αναγκών της και όχι των προσδοκιών που τεχνητά έχουν κατασκευάσει οι κοινωνίες.
21. Κάθε εκπαιδευτικός, σε όποιο σχολείο κι αν εργάζεται, όποια κι αν είναι τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του, μπορεί κάθε μέρα να βάζει ένα μικρό λιθαράκι στην αλλαγή της ζωής κάθε παιδιού. Και αυτό δεν είναι απλά αρκετό. Είναι ένα ακόμα μικρό θαύμα, που αθροιστικά μπορεί και κάνει αυτόν τον κόσμο καλύτερο, διατηρώντας την ελπίδα ότι μπορούμε να καταφέρουμε περισσότερα για όλους.
* Από τον Τάσο Μπάρμπα
Ο Τάσος Μπάρμπας είναι εκπαιδευτικός Α/θμιας Εκπαίδευσης
