Ο Πλάτανος, ένα από τα παλαιότερα χωριά του Ν. Τρικάλων, είναι χτισμένο στο ΝΑ τμήμα των Χασίων. Περίπου 2 χλμ. βόρεια του χωριού, στη θέση Οβριάσα, υπάρχουν εμφανή ερείπια πόλης που άκμασε από τα κλασικά μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Σε απογραφή του 1454/55 ο Πλάτανος ήταν το 5ο σε πληθυσμό χωριό του νομού με 136 νοικοκυριά και 29 χήρες, όπως σημειώνει στο κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα για την ιστορία της γενέτειράς του ο συγγραφέας. Λίγο πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τον ελλληνικό στρατό ο Πλάτανος με το γειτονικό Ρίζωμα (Σκλάτινα) αγοράστηκαν ως τσιφλίκι από τον πρόξενο της Τουρκίας στο Λονδίνο, Κωστάκη Μουσούρο πασά. Ως τσιφλίκι ο Πλάτανος παρέμεινε μέχρι την οριστική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών υπέρ των αγροτών από την κυβέρνηση Πλαστήρα.
Μέρος της ιστορίας του Πλατάνου είναι και οι λέξεις που συνέλεξε με μεγάλη προσπάθεια και ιδιαίτερη επιμονή ο κ. Θ. Νημάς. Οι δυσκολίες που συνάντησε πολλές. Το επισημαίνει άλλωστε και ο ίδιος: «Η σύνταξη του παρόντος είχε τις δυσκολίες της τόσο στην εύρεση και την ερμηνεία των λέξεων όσο και στη φωνητική απόδοσή τους, κυρίως όμως στην ετυμολογία τους». Η καταγραφή στηρίχτηκε σε τρεις βασικούς πυλώνες: α) στα προσωπικά βιώματα του συντάκτη του γλωσσαρίου, β) σε μαρτυρίες συγχωριανών του και γ) στα Γλωσσάρια άλλων θεσσαλικών χωριών και περιοχών (τα οποία αναφέρει στην πλήρη βιβλιογραφία που υπάρχει στις τελευταίες σελίδες του πονήματός του).
Σκοπός της έρευνάς του να αναδείξει τον γλωσσικό πλούτο της ιδιαίτερης πατρίδας του και να καταγράψει λέξεις που διασώζονται ακόμη σε προφορική χρήση και κινδυνεύουν να χαθούν. Κι όπως εύστοχα ο ίδιος επισημαίνει: «και μια ελληνική λέξη να χαθεί είναι κρίμα!». Στο Γλωσσάριο περιλαμβάνονται περίπου 6.500 λέξεις-λήμματα, για καθεμία από τις οποίες δίνεται το ερμήνευμα, η ετυμολογία και, όπου απαιτείται, κάποιο χρηστικό παράδειγμα. Επίσης υπάρχουν και με τα τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια της περιοχής, όπως και πίνακες με τα επώνυμα των κατοίκων.
Το Γλωσσάριο του Πλατάνου πέρα από την αξία του ως Λεξικού είναι και ένα μέσο για να κατανοήσουμε τους ανθρώπους και την κοινότητα του Πλατάνου, που αγωνίζονται μέσα στους αιώνες να κρατήσουν ζωντανή τη γλώσσα τους. Και πολύτιμος βοηθός στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της γλωσσικής ταυτότητας είναι, όπως φαίνεται, η σύνθεση του Γλωσσαρίου από τον συγχωριανό τους Θεόδωρο Νημά.
Δίκαια λοιπόν ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ και διακεκριμένος γλωσσολόγος Θανάσης Νάκας χαρακτηρίζει-προλογίζοντας την έκδοση του Γλωσσαρίου-τον Θ. Νημά ως σπουδαίο «θεσσαλολόγο», αφού για μια ακόμη φορά προσέφερε στην επιστημονική κοινότητα ένα έργο που συμβάλλει στη μελέτη των θεσσαλικών ιδιωμάτων και στην ευρύτερη γνώση-μέσω της γλωσσικής προσέγγισης-της ιστορίας του τόπου του.
* Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης, φιλόλογος-δρ. Βυζαντινής Φιλολογίας Α.Π.Θ.
