Νέες έρευνες αποδεικνύουν ότι η εξυπνάδα οδηγεί πράγματι σε καλύτερη ευζωία, αλλά με έναν έμμεσο τρόπο. Βοηθά κάποιον να αποκτά τους οικονομικούς και εκπαιδευτικούς πόρους για να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Πολλοί μαθητές μου δεν συμφωνούν εμπράκτως με αυτό. Δυστυχώς πατώνουν στα μαθήματα και χάνουν την ευκαιρία. Όταν ο οποιοσδήποτε διαβάζει κείμενα σχετικά με τη νοημοσύνη, όπως αυτό, αναμενόμενα αναρωτιέται πού βρίσκεται η δικιά του. Στα ανώγεια ή στα κατώγεια; Είναι όμως τόσο πολύπλοκη η έννοια της εξυπνάδας, της νοημοσύνης, που οποιοδήποτε τεστ μπορεί να σου δώσει μόνο μια γενική εκτίμηση αυτής της ικανότητας, η οποία όμως προβλέπει ένα σωρό δείκτες της ζωής, όπως η ακαδημαϊκή επίδοση, η επαγγελματική επιτυχία, η υγεία, η μακροβιότητα.
Ας αφήσουμε τους άλλους δείκτες. Τι γίνεται με την ευτυχία; Παλιότερα οι έρευνες διαφωνούσαν. Σιγά το νέο. Άλλες δεν διαπίστωναν καμιά σχέση μεταξύ ευφυίας και ευτυχίας κι άλλες έδειχναν ότι εμείς, οι όχι και τόσο προικισμένοι, είμαστε και δυστυχείς. Αντίθετα δηλαδή από το πατενταρισμένο «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι..» της Καινής Διαθήκης, με την ερμηνεία που έχει επικρατήσει. Μια έρευνα όμως διαπίστωσε ότι αυτή η δυστυχία όσων έχουν πάρει διαζύγιο απ’ την εξυπνάδα μειώθηκε στο μισό μόλις αυξήθηκε το εισόδημά τους κι όταν αντιμετωπίστηκαν ζητήματα ψυχικής υγείας, που τους αφορούσαν. Άρα, φράγκα και γιατροί το αντίδοτο στην κουταμάρα! Πάλι καλά, έχουμε ελπίδα. Το μεγάλο όμως πρόβλημα όλων αυτών των ερευνών είναι ότι εμφανίζουν την ευτυχία ως μονοδιάστατη έννοια, τη βλέπουν συνώνυμη της ικανοποίησης, ενώ αυτή εμπεριέχει το αίσθημα της αυτονομίας, της προσωπικής ανάπτυξης, της καλλιέργειας των θετικών σχέσεων, της κυριαρχίας επί του σκοπού και του νοήματος στη ζωή του καθενός.
Αν τώρα σκεφτούμε ότι ευφυία είναι στην ουσία η ικανότητα να κατανοούμε πολύπλοκες ιδέες, να προσαρμοζόμαστε με επιτυχία στο περιβάλλον, να μαθαίνουμε απ’ την εμπειρία, να σκεφτόμαστε λογικά και να αντιμετωπίζουμε εμπόδια και προβλήματα με τη σκέψη κι όχι με την παρορμητικότητα το πρόβλημα παρουσιάζεται στο σύνολό του: Ούτε η ευτυχία ούτε η νοημοσύνη είναι μονοδιάστατες έννοιες. Μπλέξαμε. Παρόλα αυτά, τι γίνεται αν κάποιος προσπαθήσει να συσχετίσει όλα αυτά τα πολλαπλά πρόσωπα της νοημοσύνης με τα επίσης πολυάριθμα της ευζωίας, της ευτυχίας, που περιγράψαμε πιο πάνω;
Χαμός! Αυτό γίνεται. Αρχικά φαίνεται ότι η ευφυία αλλά και η συναισθηματική νοημοσύνη συνδέονται με την ευτυχία με ανεξάρτητο τρόπο. Δεν επιδρούν δηλαδή στην ευτυχία η μία διαμέσου της άλλης. Πάλι καλά! Έχουμε δικαίωμα στην πίτα και εμείς οι αναξιοπαθούντες της εξυπνάδας αλλά βαθύτατα συναισθηματικά νοήμονες τύποι. Ανακούφιση. Φαίνεται επίσης, όπως προειπώθηκε, ότι η υψηλή νοημοσύνη συνδέεται όντως με την ικανοποίηση και την ευτυχία στη ζωή μέσω της υψηλότερης ακαδημαϊκής επίδοσης και της επαγγελματικής καταξίωσης που αυτή προσφέρει(ξεκάθαρα δεν είχαν στον νου τους το πικρό παράδειγμα της Ελλάδας οι ερευνητές).
Μια συσχέτιση πάλι, που έχει ενδιαφέρον, είναι η σχέση της εξυπνάδας με την αποδοχή των νέων εμπειριών. Πράγματι, οι έξυπνοι είναι ανοιχτοί στην πνευματική δημιουργία, στην καινούρια προσέγγιση, στη γνήσια εμπειρία, στην εμβάθυνση, στη φαντασία και στην ενδοσκόπηση. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με τα σκαμπανεβάσματα της ζωής, γιατί όσο καταστροφικό κι αν είναι ένα αναπόφευκτο τραύμα στη ζωή, η έρευνα έχει δείξει ότι όταν το άτομο εφαρμόσει μια υγιή μορφή εσωστρέφειας μπορεί να προσδώσει σ’ αυτό το τραύμα ένα ελπιδοφόρο γι’ αυτό νόημα. Τρελό αλλά σ’ όλα τα παραπάνω μπορεί να ισχύει και το αντίστροφο. Δηλαδή το να είσαι ευτυχισμένος να είναι αυτό που αυξάνει την εξυπνάδα σου και απογειώνει τα πνευματικά σου χαρίσματα (πράγμα, βεβαίως, που δεν ισχύει για τον φίλο μου τον Αντωνάκη, αφού με τόσο χαμόγελο θα έπρεπε να είχε ξεπεράσει και τον Βενιζέλο σε ευστροφία). Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές όντως η έρευνα αποδεικνύει μια αμφίδρομη σχέση. Η εξυπνάδα σού δίνει έστω κι έμμεσα τη δυνατότητα να ευτυχήσεις, ενώ παράλληλα το να ζεις μια χαρούμενη, ευτυχισμένη ζωή αυξάνει τις γνωστικές σου ικανότητες.
Το ιερό δισκοπότηρο όμως παραμένει. Είμαστε υποχρεωμένοι ως κοινωνία ανεξάρτητα απ’ το επίπεδο νοημοσύνης του καθενός να κεφαλοποιήσουμε έκαστος για τον εαυτό του, τα δεδομένα της ύπαρξής μας, να κατακτήσουμε μια ζωή, τη ζωή μας, όπου θα κυριαρχεί η αποδοχή του εαυτού μας και των άλλων, η αυτονομία μας και οι θετικές κοινωνικές σχέσεις με τους συνανθρώπους μας. Σίγουρα. Και το άλλο, με τον Τοτό γνωστό ανέκδοτο είναι!
Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο
