Στο πείραμα πήραν μέρος εκατό εθελοντές πολίτες, στους οποίους τέθηκε η εξής ερώτηση: το χρονικό διάστημα των έξι μηνών, είναι μεγάλο ή μικρό για εσάς; εβδομήντα έξι άτομα απάντησαν ότι ήταν μεγάλο χρονικό διάστημα και είκοσι τέσσερα ότι ήταν μικρό. Λίγο πριν φύγουν από την αίθουσα του πειράματος, οι ερευνητές είπαν σε όσους απάντησαν ότι οι έξι μήνες ήταν μικρό χρονικό διάστημα, ότι πριν από αυτούς είχαν κάνει το πείραμα και σε άλλους και ότι όσοι απάντησαν το ίδιο, πέθαναν σε χρονικό διάστημα δύο ετών.
Αμέσως μετά τους έθεσαν σε παρακολούθηση και τα αποτελέσματα εντυπωσίασαν τους ερευνητές. Κάποιοι παρουσίασαν μειωμένη απόδοση στη δουλειά, άλλοι εκδήλωσαν παραβατική συμπεριφορά και κατάθλιψη. Κάποιοι άλλοι έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα υπό την επήρεια αλκοόλ, ενώ τρεις έπαθαν καρδιακή προσβολή.
Η ιδέα ότι κάτι θα πάθουν στα επόμενα δύο χρόνια είχε λειτουργήσει σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Είχαν υποβάλει στον εαυτό τους την ιδέα και είχαν πειστεί ότι κάτι αρνητικό θα συνέβαινε στη ζωή τους και αυτό επηρέαζε το κάθε τι στην καθημερινότητά τους.
Μία από τις σημασίες του ρήματος υποβάλλω (υπό + βάλλω) είναι η δημιουργία μιας ιδέας ή εντύπωσης στον ψυχικό κόσμο κάποιου με έμμεσο τρόπο. Για να γίνει κατανοητή η έννοια της υποβολής αρκεί το εξής παράδειγμα: αν ένας γονέας επαναλαμβάνει στο παιδί του φράσεις όπως, είσαι ανίκανος, δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, είσαι αδέξιος, το πιο πιθανό είναι το παιδί στην ενήλικη ζωή του να έχει το αίσθημα του αποτυχημένου και να νιώθει ότι είναι ανίκανο. Αν ένας εκπαιδευτικός στο σχολείο χρησιμοποιεί φράσεις όπως, είσαι πολύ κακός μαθητής, απαντάς πάντα λάθος, γράφεις σαν παιδί δημοτικού ή προσβάλλει τον μαθητή μπροστά στους άλλους, τότε το παιδί θα υποβάλλει στον εαυτό του την ιδέα ότι είναι άχρηστο και έτσι θα πορευτεί στην υπόλοιπη ζωή του.
Σήμερα με τη βοήθεια της τεχνολογίας, υπολογιστές, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά στις μέρες μας είναι ξεκάθαρη η δύναμη της υποβολής σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Αν «βομβαρδίσεις» μια κοινωνία με εικόνες ανθρώπων που επειδή έχουν υλικά αγαθά δείχνουν ευτυχισμένοι, τότε τα άτομα θα πειστούν ότι αυτό πρέπει να κάνουν για την κατάκτηση της ευτυχίας και θα αρχίσουν το κυνήγι των υλικών αγαθών. Αν προβάλλεις συνεχώς εικόνες και ειδήσεις βίας και εγκληματικότητας τότε θα δημιουργηθεί μια κοινωνία εσωστρεφής, φοβική και ανασφαλής. Αν υποβάλλεις σε μια κοινωνία την ιδέα ότι έχει πτωχεύσει οικονομικά, ηθικά και πνευματικά, τότε θα το αποδεχθεί σταδιακά ως πραγματικότητα.
Σήμερα περισσότερο ευάλωτοι σε μηνύματα υποβολής είναι τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι. Περνώντας τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο τους μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή ή στο κινητό τηλέφωνο, χαμένοι μέσα στο χάος του διαδικτύου δέχονται καθημερινά μηνύματα υποβολής για το πώς είναι η πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα όμως που διαφέρει κατά πολύ από αυτό που καλούνται να αντιμετωπίσουν όταν εισέρχονται στην κοινωνία ενηλίκων.
Πώς όμως μπορεί κάποιος να αντισταθεί στην καθημερινή δύναμη της υποβολής; αν μας δίδαξε κάτι το πείραμα του Μόντρεαλ, αυτό είναι ότι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε ή νιώθουμε εσωτερικά τις καταστάσεις, διαμορφώνει και επηρεάζει την καθημερινότητά μας και την αντίληψή μας για τον κόσμο. Αν υποβάλλουμε τον εαυτό μας σε αρνητικές σκέψεις αυτή θα είναι και πραγματικότητα για μας. Αν υποβάλλουμε θετικές σκέψεις, τέτοια στάση ζωής θα διαμορφώσουμε στην καθημερινότητά μας. Εκείνο που ουσιαστικά πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι η πορεία της ζωής μας εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς τους ίδιους και ότι η πορεία που θα ακολουθήσει είναι στα δικά μας χέρια και όχι στα χέρια κάποιων «ειδικών».
Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο
