Η οικογένεια είναι συνήθως το πρώτο σύστημα σχέσεων που διαταράσσεται και βιώνει τις συνέπειες και την αλλοτρίωση που φέρει η ζωή μέσα στην εξάρτηση. Οι ίδιοι οι γονείς βιώνουν κατά την περίοδο της ενεργής χρήσης του παιδιού έντονα συναισθήματα θυμού, άγχους και φόβου, που φτάνουν μέχρι και τον πανικό. Οι σχέσεις φτάνουν σε οριακό σημείο και συνήθως η οικογένεια ακολουθεί μια ασταθή πορεία σύγκρουσης και προσαρμογής, παρακολουθώντας το χάος, τις έντονες συναισθηματικές εναλλαγές και τις παράλογες επιλογές που έχει η ζωή μέσα στην εξάρτηση.
Επιπρόσθετα η συσσωρευμένη κούραση χρόνων, η συναισθηματική ένταση και πολλές φορές οι λανθασμένες κοινωνικές κατασκευές για τη φύση και τους τρόπους διαχείρισης του ζητήματος, οδηγούν την οικογένεια σε στρατηγικές και συμπεριφορές, που διαιωνίζουν ή διογκώνουν το πρόβλημα.
Για τον λόγο αυτό ένα από τα πρώτα που καλείται να μάθει ένας γονέας, προσεγγίζοντας ένα πρόγραμμα είναι η φροντίδα του εαυτού του. Αυτό όσο παράλογο και αν ακούγεται στα αυτιά του, οφείλει να αποτελεί προτεραιότητα, καθώς ένας κουρασμένος, θυμωμένος ή/και φοβισμένος γονέας δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει με σταθερότητα τις αρχές εκείνες, που θα βοηθήσουν να αλλάξει η σχέση με τον εξαρτημένο και που πιθανόν να βοηθήσουν στην ενίσχυση του κινήτρου του για αναζήτηση βοήθειας.
Μερικές τέτοιες αρχές που είναι βοηθητικές είναι:
* Η ανάγκη υιοθέτησης μιας σταθερής και ξεκάθαρης στάσης μη διευκόλυνσης της χρήσης (υλικές παροχές, ανοχή σε άσχημες συμπεριφορές και νοοτροπίες που φέρει ο εξαρτημένος).
* Η αποφυγή της έντασης και των καυγάδων.
* Η έμφαση του οικογενειακού περιβάλλοντος στην εν γένει συμπεριφορά και όχι στη χρήση του ανθρώπου με πρόβλημα εξάρτησης.
* Ο προσανατολισμός στην ενδυνάμωση του εξαρτημένου και στην προσπάθεια ενίσχυσης του κινήτρου του, ώστε να αναζητήσει βοήθεια για το πρόβλημά του.
* Η πίεση να αναλάβει ο εξαρτημένος την ευθύνης της ζωής και των επιλογών του ως βασικό κομμάτι της διαδικασίας ανάρρωσής του.
Οι παραπάνω αρχές αποτελούν τα διαρκή ζητούμενα μιας ομάδας υποστήριξης γονέων. Και παρόλο που είναι απλές, δεν είναι πάντα εύκολες στην εφαρμογή. Γίνονται πιο εύκολες, όταν ο γονέας καταφέρει να σπάσει τη μοναξιά και την εσωστρέφεια, καταλαγιάσει τον φόβο του και αντλήσει ελπίδα και δύναμη μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων με κοινά βιώματα. Μια ομάδα, που παρέχει ασφάλεια, δεν τον κρίνει και αποδέχεται τη δυσκολία και τις αδυναμίες του. Μια τέτοια ομάδα ανθρώπων παρέχει ένα πλαίσιο υποστήριξης μοναδικής ποιότητας. Μόνο τότε ένας ενδυναμωμένος γονέας μπορεί χτίσει μια καθαρή σχέση με τον εξαρτημένο, επηρεάζοντας θετικά το κίνητρό του για αναζήτηση βοήθειας.
Από τον Μανώλη Χαλεπούδη
* Ο Μανώλης Χαλεπούδης είναι ψυχολόγος, MSc Εξαρτήσεων, υπεύθυνος Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας
