Στην εγχώρια πολιτική πραγματικότητα λ.χ. από τα χείλη των κυβερνώντων ως «φασιστική» χαρακτηρίστηκε η εγκληματική βομβιστική επίθεση που έλαβε χώρα στα γραφεία γνωστού τηλεοπτικού σταθμού και εφημερίδας μεγάλης κυκλοφορίας στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας. Ωστόσο, περισσότερο πραγματιστικό και ρεαλιστικό περιεχόμενο προσλαμβάνει ο όρος αυτός στην ευρωπαϊκή πολιτική κονίστρα.
Πράγματι, η κατάσταση στη γηραιά ήπειρο αναφορικά με την έξαρση κάθε είδους «φασισμών» και «φασιστικών» νοοτροπιών είναι δύσκολη και μπορεί να γίνει ακόμη δυσκολότερη στο αμέσως επόμενο διάστημα, εάν συντρέξουν κάποιες προϋποθέσεις, γεγονός που όλοι απευχόμαστε.
Ρίχνοντας, λοιπόν, μια ματιά στην Κεντρική Ευρώπη παρατηρούμε ότι το παράδειγμα διακυβέρνησης της Ουγγαρίας από τον υπερεθνικιστή πρωθυπουργό Βίκτωρ Όρμπαν δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση. Εκτός από την Ουγγαρία και τη γειτονική της Πολωνία, γίνεται πλέον αντιληπτό ότι η Ευρώπη ολόκληρη δοκιμάζεται από μια πλειάδα κρατών που βαδίζουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στα χνάρια του ολοκληρωτισμού, που πρώτος εισήγαγε στην Ευρώπη και εφάρμοσε ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.
Στην ίδια άλλωστε την Ιταλία σήμερα, η κυβέρνηση στην οποία συμμετέχει ο ακροδεξιός Ματέο Σαλβίνι τάσσεται αναφανδόν κατά των προσφύγων και επιχειρεί σταδιακά να αλλάξει τον βηματισμό της σε σχέση με τον ρόλο της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη Γαλλία, επίσης, η πολιτική εξασθένηση στο εσωτερικό του προέδρου Εμάνουελ Μακρόν μετά τις δραματικές εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων φαίνεται ότι έχει επίπτωση και στην έκβαση του μεταρρυθμιστικού του οράματος για το μέλλον της Ευρώπης, το οποίο αυτή τη στιγμή έχει βαλτώσει.
Άλλωστε και ο πολιτικός χρόνος της Ανγκελα Μέρκελ, πολιτικής «σταθεράς» στην Ευρώπη των τελευταίων κρίσιμων και ταραγμένων χρόνων, δείχνει να τελειώνει, ενώ το «φάντασμα» της Μαρίν Λεπέν πλανάται όλο και συχνότερα στον ουρανό του Παρισιού.
Το «κακό» ελλοχεύει και σε άλλα κράτη όπου πριν από μερικά χρόνια μόνο ως κακόγουστο αστείο θα μπορούσε να ηχήσει, καθώς η ενδυνάμωση των ακραίων φωνών, είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά του πολιτικού φάσματος, αγγίζει πια και τις εκδημοκρατισμένες πολιτείες του ευρωπαϊκού Βορρά, χώρες όπως τη Δανία, τη Σουηδία και άλλες.
Επανερχόμενοι, λοιπόν, στο εγχώριο πολιτικό σκηνικό, όπου βέβαια τέτοιου είδους προβλήματα δεν έχουν λάβει την έκταση που έχουν σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αποτελεί ασφαλώς ανησυχητικό φαινόμενο η άστοχη και άκαιρη χρήση των όρων «φασισμός» και «ολοκληρωτισμός», που γίνεται προκειμένου να περιγραφεί σχεδόν κάθε αρνητικό κοινωνικό φαινόμενο.
Κατά συνέπεια, είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουν όσοι κάνουν άσκοπη χρήση των παραπάνω όρων ότι αυτοί παραπέμπουν ευθέως σε φίμωση της ελεύθερης γνώμης, απηνείς διώξεις αντιφρονούντων και όχι μόνο πολιτών από αστυνομικά κράτη, «σκληρή» προπαγάνδα και αυταρχισμό. Το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, κυρίως κατά την περίοδο 1945-1953, αλλά και των άλλων χωρών του ανατολικού μπλοκ έως την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989, είναι ενδεικτικό της «ομοιομορφίας του τρόμου» που επιβλήθηκε σε αυτές.
Καθώς η τωρινή πολιτική συγκυρία στην Ευρώπη εγκυμονεί κινδύνους ενόψει και των επερχόμενων ευρωεκλογών, ας είμαστε περισσότερο συγκρατημένοι στη χρήση αδόκιμων όρων που από κάποιους, δυστυχώς, χρησιμοποιούνται συνεχώς και άκριτα. Ταυτόχρονα, να μην γινόμαστε επιλήσμονες της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας, η οποία πολλά μπορεί να διδάξει για το μέλλον της γηραιάς ηπείρου.
Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.
