Ο περίεργος Αλέξανδρος πήγε προς το μέρος τους, αλλά καθώς τους πλησίαζε εκείνοι άρχισαν να χτυπούν τα πόδια τους στην γη. Στην ερώτηση του στρατηλάτη γιατί το κάνουν αυτό, εκείνοι του απάντησαν: «Αλέξανδρε, κυβερνούμε μόνο τη γη που πατούμε, εσύ δεν διαφέρεις σε τίποτε από τους άλλους ανθρώπους, παρά μόνο στο ότι είσαι πολυπράγμων και φιλόδοξος».
Ως πολυπραγμοσύνη ορίζεται: α. Η ενασχόληση με πολλά πράγματα συγχρόνως (αρνητική σημασία), αλλά και β. Η ανάπτυξη πλούσιας δραστηριότητας ( θετική σημασία). Η θετική πλευρά της πολυπραγμοσύνης ορίζεται και ως: η πολυδύναμη επάρκεια σε διάφορους τομείς της δραστηριότητας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ανθρώπων είναι, ο Σόλων (νομοθέτης, ποιητής, στρατηγός, έμπορος), ο Ξενοφών (στρατηγός, ιστορικός, κτηματίας, φιλόσοφος, κυνηγός), ο Περικλής (στρατηγός, ρήτορας, πολιτικός), ο Αριστοτέλης (ασχολήθηκε με φυσική, βιολογία, ποίηση, θέατρο, ζωολογία, μεταφυσική, λογική, ηθική). Στην πιο σύγχρονη εποχή, ο Λεονάρδο Ντα Βίντσι (εφευρέτης, ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, χημικός), ο Βενιαμίν Φραγκλίνος (συγγραφέας, πολιτικός, τυπογράφος, εφευρέτης, διπλωμάτης), ο Άλμπερτ Αϊνστάιν (φυσικός, μαθηματικός, μουσικός), ο Γούντυ Άλεν (σκηνοθέτης, κωμικός, μουσικός, σεναριογράφος, συγγραφέας). Γενικά, η λίστα θα μπορούσε να περιλαμβάνει χιλιάδες άτομα, από την αρχαία εποχή μέχρι και σήμερα.
Θα ήταν λάθος να υποστηρίξει κανείς ότι οι παραπάνω άνθρωποι ήταν ή είναι απλά χαρισματικοί. Χωρίς να αμφισβητείται η ιδιαίτερη κλίση τους σε κάποιο τομέα, φρόντισαν, όχι να ασχολούνται ταυτόχρονα με πολλές υποθέσεις, αλλά να εξελίξουν την προσωπικότητά τους. Δεν εννοώ να γίνουμε «λίγο απ' όλα», αλλά να ολοκληρώσουμε το ανθρώπινο ον. Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει μια πολύπλευρη προσωπικότητα και είναι λάθος να τον ωθούμε αποκλειστικά στην εξειδίκευση, παραβλέποντας το γεγονός ότι η ολοκληρωμένη προσωπικότητα δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα μόνο μιας ενασχόλησης.
Σήμερα, ένας απλός καθημερινός άνθρωπος θα μπορούσε, για παράδειγμα, να δουλεύει ως εκπαιδευτικός σε κάποιο σχολείο, αλλά ταυτόχρονα να είναι και ένας πετυχημένος δρομέας μεσαίων ή μεγάλων αποστάσεων, ένας πολύ καλός ζωγράφος, να ασχολείται με την φωτογραφία, ένας πολύ καλός συγγραφέας. Γενικά, αν προσέξουμε, θα παρατηρήσουμε ότι όλοι μας, λιγότερο ή περισσότερο, είμαστε καλοί ή επιθυμούμε να ασχοληθούμε και με κάτι άλλο από αυτό που κάνουμε για βιοποριστικούς λόγους.
Ως φιλοδοξία (φίλος και δόξα) ορίζεται: α. Η επιθυμία για κατάκτηση δόξας (αρνητική σημασία όταν οδηγεί στην ματαιοδοξία) και β. Η επιθυμία για την πραγματοποίηση ενός στόχου ( θετική σημασία).
Λιγότερο ή περισσότερο, όλοι οι άνθρωποι είναι φιλόδοξοι, γιατί όλοι θέλουν να κάνουν πράξη κάποια όνειρά τους. Απλώς διαφέρει ο τρόπος που ο καθένας επιλέγει να ικανοποιήσει τη φιλοδοξία του. Άλλοι φτιάχνουν καθημερινή λίστα με τους άμεσους στόχους, άλλοι θέτουν μακροχρόνιους στόχους, άλλοι αφήνουν το ένστικτό τους να τους καθοδηγήσει. Εκείνο που έχει σημασία, είναι η ουσιαστική προσήλωση στην επίτευξη των στόχων, η διαρκής προσπάθεια και η συνειδητοποίηση ότι απαιτείται συνεχής δουλειά και όχι φυσικά να «πατάμε επί πτωμάτων». Όπως σωστά έγραψε ο φιλόσοφος Ralph Emerson: «Χωρίς φιλοδοξία, τίποτα δεν αρχίζει. Χωρίς δουλειά, τίποτα δεν τελειώνει».
Η διαφορά μεταξύ ματαιοδοξίας και φιλοδοξίας είναι: ο ματαιόδοξος ενδιαφέρεται για την απόκτηση μάταιων, ανούσιων πραγμάτων και θέλει να τα επιδεικνύει. Ο φιλόδοξος θέτει στόχους και προσπαθεί να τους ικανοποιήσει, επιδιώκοντας και την τιμή, την αναγνώριση. Γι' αυτό σωστά ο Αριστοτέλης ταυτίζει τη φιλοδοξία με τη μεγαλοψυχία, μιας και ο μεγαλόψυχος ενδιαφέρεται και για την αναγνώριση ( Φαίνεται ότι στην περιοχή πάντοτε της τιμής υπάρχει... μια ακόμη αρετή, που θα μπορούσε, λέω, να θεωρηθεί ότι έχει με τη μεγαλοψυχία παρόμοια σχέση με αυτήν που έχει η ελευθεριότητα με τη μεγαλοπρέπεια . 1125b 4, 1-4- Ηθικά Νικομάχεια).
Πολυπραγμοσύνη λοιπόν και φιλοδοξία. Δύο χαρακτηριστικά όλων των πετυχημένων ανθρώπων, αναγνωρίσιμων και μη. Δύο χαρακτηριστικά, που πρέπει να επανεξεταστεί η αξία τους στη σύγχρονη τεχνολογικά ανεπτυγμένη εποχή μας.
Από τον Νίκο Τάχατο
* Ο Νίκος Τάχατος είναι φιλόλογος
