Έως τότε, το μοναδικό μέσο επικοινωνίας του σώματος πυροσβεστικής και διάσωσης πολιτών στη Χώρα Χ για την προειδοποίηση των κατοίκων μιας περιοχής, σε περίπτωση επικείμενης απειλής ή κατάστασης επείγουσας ανάγκης (πυρκαγιά, σεισμός, πλημμύρα, χιονοθύελλα, τυφώνας, τρομοκρατική επίθεση κ.λπ.), ήταν ηχητικά σήματα συναγερμού, που εκπέμπονταν από σειρήνες που είναι εγκατεστημένες σε όλα τα δημόσια κτίρια. Αξιοποιώντας το συγκεκριμένο πληροφοριακό σύστημα προειδοποίησης πληθυσμού (public warning information system), το σώμα πυροσβεστικής στη Χώρα Χ μπορεί πλέον να στέλνει εγκαίρως προειδοποίηση σε κάθε πολίτη που βρίσκεται στην περιοχή, όπου συμβαίνει ένα φαινόμενο έκτακτης ανάγκης, αποστέλλοντας μήνυμα στο κινητό του τηλέφωνο. Το μήνυμα ενημερώνει κάθε πολίτη στην περιοχή για το κρίσιμο σε ασφάλεια συμβάν και τον πληροφορεί, αξιόπιστα, για τις ενέργειες που απαιτείται να ακολουθήσει για να προφυλάξει τη ζωή του, τη ζωή των οικείων του και την περιουσία του. Οι κάτοικοι της Χώρας Χ λαμβάνουν ενημέρωση στο κινητό τους και γι’ άλλα δυσάρεστα γεγονότα όπως, για παράδειγμα, όταν συμβεί κυκλοφοριακή συμφόρηση σε μια οδική αρτηρία εξαιτίας ατυχήματος ή έργου οδοποιίας, όταν διακοπεί η λειτουργία των δικτύων ύδρευσης/ηλεκτροδότησης σε μια περιοχή ή όταν δεν λειτουργεί το αεροδρόμιο λόγω καιρικών συνθηκών.
Το σύστημα αναπτύχθηκε στη Χώρα Χ με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο του έργου «Υλοποίηση συστήματος προειδοποίησης πολιτών με χρήση τεχνολογίας Εκπομπής Κυψέλης και αξιοποίηση δικτυακών υποδομών των παρόχων υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας». Η Εκπομπή Κυψέλης (Cell Broadcast) είναι το πρωτόκολλο επικοινωνίας που χρησιμοποιεί το σύστημα, επιτρέποντάς του να λειτουργεί συμπληρωματικά με τον πανευρωπαϊκό τηλεφωνικό αριθμό έκτακτης ανάγκης (τον γνωστό αριθμό «112»), που μπορεί να καλέσει κάθε Ευρωπαίος πολίτης για να ζητήσει βοήθεια όταν βρίσκεται σε κίνδυνο. Το σύστημα, συνεπώς, υλοποιεί την αντίστροφη υπηρεσία («reverse 112»), επιτρέποντας την αποστολή μηνυμάτων προειδοποίησης και κατάλληλων οδηγιών ξεχωριστά/μαζικά στα κινητά τηλέφωνα πολιτών. Το πρωτόκολλο Εκπομπής Κυψέλης προσφέρει στο σύστημα πλεονεκτήματα, σε σχέση με άλλα συστήματα προειδοποίησης, που λειτουργούν ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες βασιζόμενα στο πρωτόκολλο αποστολής/λήψης σύντομων μηνυμάτων (SMS-based public warning systems), δηλ. τη λειτουργία του κινητού μας τηλεφώνου που χάρη σε αυτή όλοι μας στέλνουμε/λαμβάνουμε μηνύματα SMS. Ένα σύστημα προειδοποίησης Εκπομπής Κυψέλης είναι ταχύτερο αφού δεν απαιτείται να εντοπιστεί από το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας η γεωγραφική θέση του κατόχου του κινητού, μέσω της λειτουργίας γεω-εντοπισμού θέσης (Global Positioning System - GPS) του κινητού τηλεφώνου. Το πρωτόκολλο Εκπομπής Κυψέλης είναι συμβατό με όλα τα σύγχρονα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας (3G, 4G και 5G) και επιτρέπει άμεση αποστολή μαζικών μηνυμάτων στους κατοίκους μιας περιοχής, αρκεί αυτοί να έχουν ενεργοποιήσει την υπηρεσία «λήψη μηνυμάτων μέσω εκπομπής κυψέλης» (cell broadcasting messaging service) στο κινητό τους. Όλα τα σύγχρονα κινητά (Android και IPhone) διαθέτουν την υπηρεσία αυτή που μπορεί να ενεργοποιηθεί εύκολα από τον κάτοχο του κινητού τηλεφώνου. Είναι εξαιρετικά ωφέλιμο, και ορισμένες φορές πραγματικά σωτήριο, ότι τα μηνύματα προειδοποίησης αποστέλλονται μαζικά σε όλους τους κατοίκους μιας περιοχής και σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (real-time), ανεξάρτητα από το μέγεθος του πληθυσμού στην περιοχή του συμβάντος, καθώς και από τις συνθήκες φόρτου του δικτύου κινητής τηλεφωνίας. Το σύστημα δηλαδή λειτουργεί αποτελεσματικά και σε καταστάσεις συμφόρησης του δικτύου τηλεφωνίας σε μια περιοχή, όταν πολυάριθμοι πολίτες επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα τα κινητά τους για να ειδοποιήσουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο.
Κάθε πάροχος κινητής τηλεφωνίας στη Χώρα Χ ανέλαβε την ευθύνη να υλοποιήσει την αναγκαία τηλεπικοινωνιακή υποδομή για την απρόσκοπτη λειτουργία και την 100% διαθεσιμότητα του συστήματος. Οι πολίτες της χώρας λαμβάνουν ενημέρωση από τα ΜΜΕ, από την ιστοσελίδα του πυροσβεστικού σώματος, από σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και με ενημερωτικά φυλλάδια που διανέμονται ευρύτατα, για τη χρησιμότητα του συστήματος, καθώς για τον τρόπο που μπορεί κανείς να ενεργοποιήσει τη σχετική υπηρεσία στο κινητό του τηλέφωνο. Το σύστημα επίσης υποστηρίζει εναλλακτικές μορφές προειδοποίησης, εκτός των γραπτών μηνυμάτων, που είναι κατάλληλες για ΑμεΑ, π.χ. με ηχητικά μηνύματα, με εικόνες και βίντεο. Προειδοποιητικά μηνύματα μπορούν να αποστέλλονται σε διαφορετικές γλώσσες, ώστε να είναι αντιληπτά και στους επισκέπτες της χώρας. Επιπλέον, στη Χώρα Χ σύντομα αναμένεται να λειτουργήσει η υπηρεσία «eCall», μια υπηρεσία που αξιοποιεί σύγχρονη τεχνολογία (που από 1/4/2018 υποχρεωτικά ενσωματώνεται σε κάθε νέο αυτοκίνητο που κυκλοφορεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση), μέσω της οποίας το «112» εντοπίζει αυτόματα τη θέση ενός οχήματος με το πάτημα ενός κουμπιού από τον οδηγό ή αυτόματα από τους αισθητήρες του οχήματος σε περίπτωση σύγκρουσης.
Ποια είναι άραγε η Χώρα Χ; Είναι η Λιθουανία (βλ. πληροφορίες για το σύστημα αυτό στη σελίδα gpis.vpgt.lt) και δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία λειτουργεί ένα σύστημα προειδοποίησης πληθυσμού. Συστήματα προειδοποίησης πληθυσμού λειτουργούν (βλ. τη σελίδα της European Emergency Number Association, www.eena.org) στην Ολλανδία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, στην Τσεχία, στην Ισπανία, στη Γαλλία, στο Βέλγιο κα. Στη δύσμοιρη Ελλάδα μας, το έργο της ανάπτυξης του συστήματος προειδοποίησης πληθυσμού παλινωδεί και καθυστερεί, εδώ και μια οκταετία, σε έναν κυκεώνα γραφειοκρατικών αγκυλώσεων, συγκρούσεων αρμοδιοτήτων μεταξύ δημοσίων οργανισμών, πολύπλοκων διαχειριστικών διαδικασιών, αλλεπάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων, άσκοπων επιλογών σπατάλης εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, καθώς και κωλυσιεργιών υλοποίησης των απαραίτητων συμφωνιών μεταξύ των παρόχων κινητής τηλεφωνίας και του ελληνικού κράτους. Στις 20 Ιουλίου 2010 υπογράφτηκε προγραμματική συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και της Κοινωνίας της Πληροφορίας Α.Ε. για το έργο, ενώ η αρχική διακήρυξή του έγινε τον Νοέμβριο του 2011. Στις 18 Ιουλίου 2018, λίγο πριν από την ημέρα της Εθνικής Τραγωδίας (23η Ιουλίου 2018), με επιστολή της η Mariya Gabriel, Ευρωπαία επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία, εγκαλεί τις ελληνικές αρχές για την πλημμελή λειτουργία του ελληνικού συστήματος έκτακτης προειδοποίησης και εντοπισμού και κυρίως για την καθυστέρηση υλοποίησης του εκσυγχρονισμού του συστήματος. Με ανακοίνωσή της, στις 31 Ιουλίου 2018, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, αφού μας ενημερώνει για τα προβλήματα που καθυστέρησαν το έργο, μας πληροφορεί ότι «στον αρχικό σχεδιασμό του έργου δεν είχε προβλεφθεί η παροχή υπηρεσίας κυψέλης (cell broadcast) εκ μέρους των παρόχων κινητής τηλεφωνίας, ούτε η δυνατότητα γεω-εντοπισμού» και, τέλος, μας υπόσχεται ότι «το σύστημα αναμένεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία στις αρχές του 2019».
Εάν θα μπορούσα, θα συμπλήρωνα την εν λόγω ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, λέγοντας τα εξής: Εως ότου στη χώρα μας επιτέλους τεθεί σε λειτουργία ένα σύστημα προειδοποίησης πληθυσμού, το μόνο που είμαστε σε θέση να κάνουμε είναι να προσευχόμαστε να είναι αχρείαστο. Θεός φυλάξοι!
*Από τον δρ. Βασίλη Χ. Γερογιάννη
*Ο δρ Βασίλης Χ. Γερογιάννης είναι καθηγητής του ΤΕΙ Θεσσαλίας και γ.γ. του ΤΕΕ Κ. και Δ. Θεσσαλίας
