Γιατί η μόνη ελπίδα να ξεπεράσει η ελληνική κοινωνία τη σημερινή κατάσταση είναι να δημιουργήσουμε ένα Σχολείο, στο οποίο οι νέοι δε θα αποκτούν μόνο γνώσεις, αλλά και θα καλλιεργούν και ατομικές και κοινωνικές δεξιότητες και μια προσωπικότητα ελεύθερου και ολοκληρωμένου πολίτη, απαλλαγμένου από τις θρησκευτικές, κομματικές και άλλες ιδεοληψίες και αγκυλώσεις. Μια προσωπικότητα σαν αυτή που ονειρευόταν ο εθνομάρτυρας Ρήγας, που τόνιζε πως «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».
Τέτοιος όμως ουσιαστικός προβληματισμός για το Σχολείο που χρειαζόμαστε και την προσωπικότητα του υπεύθυνου πολίτη που οφείλουμε να διαμορφώσουμε, λείπει εντελώς ακόμα και απ’ αυτούς που είναι εντεταλμένοι να προβληματίζονται, ο υπουργός δηλαδή, όσοι στελεχώνουν τα όργανα του Υπουργείου Παιδείας, μέλη του ΙΕΠ, προϊστάμενοι, διευθυντές σχολείων κ.λπ. Η απουσία προβληματισμού για το Σχολείο του αύριο είναι ολοφάνερη, επίσης, στις εφημερίδες και τα άλλα ΜΜΕ. Ψάχνεις με το κερί να βρεις κάποιο σημαντικό άρθρο, που να περιέχει προβληματισμό με θέμα σχετικό με την ανατροφή και την εκπαίδευση των νέων. Μόνο κάτι γενικόλογες μπαρούφες εκστομίζονται.
Η έλλειψη όμως συνεχούς προβληματισμού οδηγεί την πολιτική και εκπαιδευτική ηγεσία όχι στον σχεδιασμό πρώτα του μελλοντικού Έλληνα κι ύστερα του τρόπου διαμόρφωσής του, αλλά σε αυτοσχεδιασμούς και παλινωδίες, που υπονομεύουν την ίδια την εκπαίδευση, ασχολούμενη μάλιστα μόνο με μικρά κι ασήμαντα κι όχι με τα σημαντικά. Οι αποφάσεις αφορούν σχεδόν αποκλειστικά στον τρόπο λειτουργίας των σχολείων και την παροχή κάποιας γνώσης ικανής ίσως να εισαχθεί το παιδί στο Πανεπιστήμιο. Αλλά η γνώση μόνη της δεν διαμορφώνει κοινωνικές προσωπικότητες και τον αυριανό πολίτη. Στο ελληνικό Σχολείο π.χ. δεν καλλιεργεί ο νέος την κοινωνική δεξιότητα να διαλέγεται, να συζητάει δηλαδή πολιτισμένα και να αναπτύσσει ένα θέμα μπροστά σε κοινό, που είναι ουσιαστικά προσόντα του δημοκρατικού πολίτη. Είναι επόμενο, όταν συμμετέχει σε μια συζήτηση, να γίνεται προσβλητικός προς τους άλλους συζητητές και να καβγαδίζει μ’ όποιον έχει διαφορετική άποψη. Μόνον έτσι πιστεύει πως θα κυριαρχήσει στη συζήτηση.
Υποτίθεται βέβαια ότι η δημοκρατική συνείδηση και οι δεξιότητες του διαλόγου και της δημόσιας ανάπτυξης ενός θέματος καλλιεργείται με τη συμμετοχή των μαθητών στις δραστηριότητες της μαθητικής κοινότητας. Μόνο που ο ρόλος της μαθητικής κοινότητας ξεστράτισε τόσο πολύ, ώστε σήμερα αυτή ν’ αποτελεί μόνο χώρο άγρευσης μελλοντικών οπαδών και στελεχών πολιτικών κομμάτων. Το μόνο ίσως που μαθαίνουν οι μαθητές είναι να καταλαμβάνουν σχολεία.
Στην αθηναϊκή δημοκρατία, 2.500 χρόνια πριν, ο πρώτος στόχος του εκπαιδευτικού συστήματος ήταν να κάνει τον νέο ικανό πολίτη να διαλέγεται και να εκφωνεί δημόσια λόγο που να πείθει, κάτι που σήμερα πετυχαίνει κυρίως το αγγλοσαξονικό εκπαιδευτικό σύστημα με τη δραστηριότητα των forensics, που στην κυριολεξία σημαίνει καλλιέργεια της ικανότητας να εκφωνεί κάποιος λόγο δημόσιο (forum=αγορά). Στο δικό μας Σχολείο δεν αναπτύσσεται κανένας προβληματισμός για την καλλιέργεια των δύο αυτών κοινωνικών γλωσσικών δεξιοτήτων, τόσο αναγκαίων για τη διαμόρφωση του δημοκρατικού και υπεύθυνου πολίτη.
Ένας επίσης σημαντικός στόχος του αρχαιοελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ήταν να διαπλάθουν οι νέοι με την άθληση ωραία και γερά σώματα. Γι’ αυτό κι έχτιζαν στάδια και γυμναστήρια. Είχαν μάλιστα και ειδικό δάσκαλο, τον παιδοτρίβη. Τα δικά μας σχολεία έχουν γυμναστές (παιδοτρίβες), αλλά δεν έχουν γυμναστήρια, για να μπορέσει ο γυμναστής ν’ ασκήσει τους μαθητές του. Μια μπασκέτα στην αυλή θεωρείται αρκετή. Για τους φοιτητές, μάλιστα, το γυμναστήριο και η άθληση είναι terra incognita, άγνωστη χώρα. Η καφετέρια είναι ο χώρος, στον οποίο καταφεύγουν στον ελεύθερο χρόνο τους. Η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη χώρα χωρίς πανεπιστημιακό αθλητισμό. Αλλά η εκπαιδευτική μας ηγεσία δεν ασχολείται μ’ αυτά τα… παρακατιανά θέματα. Γι’ άλλα τυρβάζει.
Τελευταία οι πολιτικοί μας και τα ΜΜΕ μάς έχουν «γανώσει» το κεφάλι για το πόσο «ηθικό και προοδευτικό» είναι τα ομόφυλα ζευγάρια ν’ αποκτήσουν το δικαίωμα να υιοθετούν παιδιά. Ψηφίστηκε μάλιστα και σχετικός νόμος. Κι η κυβέρνηση καμαρώνει για το επίτευγμα. Όμως δεν είδα να δημοσιεύεται καμία επιστημονική μελέτη σχετική με την ανατροφή των υιοθετημένων αυτών παιδιών, μιας που η περίπτωση είναι πρωτοφανής για όλους. Τα ομόφυλα ζευγάρια έχουν εκπαιδευτεί για το πώς θα ανατρέφουν το παιδί που θα υιοθετήσουν; Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πώς θα χειρίζονται αυτά τα παιδιά; Πώς θα συμπεριφέρονται οι συμμαθητές στα παιδιά αυτά; Πώς θα αντιλαμβάνεται το ίδιο το υιοθετημένο παιδί την έννοια της οικογένειας, όταν θα αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι όλες οι άλλες οικογένειες είναι τελείως διαφορετικές από τη δική του; Δε θα έπρεπε, λοιπόν, οι αρμόδιοι φορείς και οι επιστήμονες της Εκπαίδευσης να μελετήσουν και να δώσουν απαντήσεις σε τέτοια και παρόμοια ερωτήματα;
Με τα παραπάνω ερωτήματα και επισημάνσεις προσπάθησα να δείξω πως η πολιτεία με τα όργανά της οφείλει, μιας και «αρχά πολιτείας απάσης νέων τροφά», να θέσει ως προτεραιότητα, ύστερα από ουσιαστική συζήτηση με το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας, τον σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού συστήματος που να διαμορφώνει τον δημοκρατικό πολίτη του μέλλοντος. Στην ανατροφή των παιδιών δεν χωράει η κομματική μιζέρια.
* Θεμέλιο κάθε Πολιτείας είναι η ανατροφή των νέων
Από τον Γιάννη Μπασλή δρ.φ.
