Κατά την πενταετία 2009-2014 συνέβησαν ορισμένα γεγονότα (π.χ. υπόθεση Τσοχατζόπουλου) που ασφαλώς συντέλεσαν στη φθορά και απαξίωση του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, κατά την άποψή μου, η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ οφείλεται σε ορισμένα βασικά στρατηγικά πολιτικά λάθη της ηγεσίας του που άλλαξαν τον χαρακτήρα του και ανάγκασαν την κοινωνία να του γυρίσει την πλάτη. Τα λάθη αυτά είναι:
1. H επιβολή εκλογών το 2009. Είναι γνωστό ότι η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ επεδίωξε, μέσω της προεδρικής εκλογής την πρόωρη διεξαγωγή εκλογών (όπως έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2014) Η βιασύνη του Γ. Παπανδρέου να γίνει Πρωθυπουργός και των συνεργατών του να καταλάβουν την εξουσία τους οδήγησε σε μια απερίσκεπτη πολιτική στάση τη στιγμή μάλιστα που η οικονομική κρίση και η ύφεση ήταν ήδη από το 2008 ορατές δια γυμνού οφθαλμού, αφού οι δημόσιες δαπάνες και το δημόσιο έλλειμμα είχαν φτάσει σε ιλιγγιώδη επίπεδα. Αντί να αφήσει τον Κ. Καραμανλή να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα και επομένως να αναλάβει και την ευθύνη της κρίσης, εκείνος ζήτησε εκλογές προσφέροντας ως μάννα εξ ουρανού τη χρυσή ευκαιρία στον Κ. Καραμανλή να δραπετεύσει και να πετάξει την καυτή πατάτα στον κ. Παπανδρέου . Εάν παρακολουθούσε κανείς την προεκλογική εκστρατεία του κ. Καραμανλή το 2009 θα έβλεπε ότι ήταν προσανατολισμένη στο στόχο που προετοίμαζε πολύ μεθοδικά : να χάσει δηλαδή τις εκλογές. Εάν αποτρέπονταν οι εκλογές το 2009 θα συνέβαιναν τα εξής:
Θα αναγκαζόταν η κυβέρνηση Καραμανλή να πάρει σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της επερχόμενης πτώχευσης πράγμα που θα καθιστούσε εκ των πραγμάτων 100% υπεύθυνο για την κρίση τον κ. Καραμανλή . Όπως και πραγματικά ήταν. Ταυτόχρονα στον βαθμό που και το ΠΑΣΟΚ, δείχνοντας υπευθυνότητα απέναντι στη χώρα, έδειχνε ανοχή στα σκληρά μέτρα θα βοηθούσε να σωθεί η χώρα από την κατάρρευση διασώζοντας στην κυριολεξία και τις δικές του πολιτικές δυνάμεις .Όταν αργότερα θα γίνονταν οι εκλογές στη συνταγματική προθεσμία (2011) το ΠΑΣΟΚ θα ήταν αναμφισβήτητα θριαμβευτής και εν δυνάμει ο σωτήρας της χώρας. Αντίθετα, με τις γνωστές εξελίξεις, διεσώθη με ελαφρές απώλειες η δεξιά παράταξη, κατέρρευσε το ΠΑΣΟΚ διότι ανέλαβε εξολοκλήρου την ευθύνη της λήψης σκληρών μέτρων στη λογική ότι "με ενδιαφέρει η σωτηρία τη χώρας και όχι η σωτηρία του κόμματος". Παράλληλα άνθισε και το αφήγημα που βόλευε τους υπαίτιους της χρεοκοπίας ότι "το μνημόνιο έφερε την κρίση και όχι η κρίση το μνημόνιο" ενώ ορισμένοι κύκλοι εφεύραν και το γελοίο επιχείρημα ότι τάχα στο μνημόνιο μπήκαμε επειδή κάποιος έδωσε στοιχεία για φουσκωμένο δημόσιο έλλειμμα(!).
2. Το μνημόνιο του 2010 . Η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου όταν κατάλαβε ποια είναι η κατάσταση της οικονομίας, μετά από αγωνιώδεις προσπάθειες στήριξης από Ευρώπη και αλλού και κάτω από την επαπειλούμενη άτακτη πτώχευση της χώρας προχώρησε στην αναγγελία του πρώτου προγράμματος διάσωσης (1ο μνημόνιο, άνοιξη του 2010) .Ο Παπανδρέου έκανε το στρατηγικό λάθος να εξαγγείλει, και μάλιστα πομπωδώς (Καστελόριζο κ.λπ.), μια δέσμη σκληρών δημοσιονομικών μέτρων που δεν είχε προηγούμενο στη μεταπολιτευτική περίοδο της χώρας. Καταρχάς δεν είχε πολιτική νομιμοποίηση διότι είχε εκλεγεί με τελείως διαφορετικό πολιτικό πρόγραμμα και εξάλλου αλλοίωναν τελείως τον κοινωνικό χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ απέναντι στον λαό .Το κίνημα που δημιουργήθηκε και γιγαντώθηκε με σκοπό να υπερασπίζεται και να ενισχύει το βιοτικό επίπεδο του εργαζομένου και μη προνομιούχου Έλληνα εμφανιζόταν να παίρνει σκληρά μέτρα μείωσης του εισοδήματος και συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους. Προφανώς ο Παπανδρέου θεωρούσε ότι ο λαός και η κοινωνία θα του αναγνωρίσουν ότι πήρε το προσωπικό και κομματικό κόστος αλλά έσωσε τη χώρα. Δυστυχώς αυτό δεν συνέβη, και δεν συνέβη διότι στην πολιτική υπάρχουν δύο βασικοί κανόνες:
A. Κάθε πολιτική κίνηση έχει πάντα το αντίτιμό της, και
B. Ποτέ δεν εισέπραξε κανείς τα εύσημα επειδή, παίρνοντας αντιλαϊκά μέτρα, απέτρεψε το χειρότερο σενάριο.
Η πολιτική ορθή επιλογή θα ήταν ο Παπανδρέου να προχωρήσει άμεσα σε εκλογές, στις οποίες θα περιέγραφε αναλυτικά και με σαφήνεια ποια είναι η κατάσταση της οικονομίας, ποιοι ευθύνονται γι’ αυτό, τι μέτρα πρέπει να ληφθούν και τι πραγματικά εν γένει απαιτείται για να σωθεί η χώρα. Εάν κέρδιζε τις εκλογές θα εφάρμοζε ένα πρόγραμμα σωτηρίας της χώρας με τη στήριξη του λαού διατηρώντας ανέπαφες τις πολιτικές δυνάμεις του .Εάν έχανε θα εισέπραττε μια πολιτική ήττα χωρίς ωστόσο να καταρρεύσει πολιτικά το κίνημα.
3. Συμμετοχή στην κυβέρνηση Σαμαρά. Το τρίτο μεγάλο στρατηγικό λάθος του ΠΑΣΟΚ ήταν η συμμετοχή στην κυβέρνηση Ν.Δ. - Σαμαρά. Η συμμετοχή αυτή δεν είχε ούτε προγραμματικό χαρακτήρα ούτε πολιτική νομιμοποίηση. Με την επιλογή αυτή το ΠΑΣΟΚ δεχόταν ότι δεν είναι πλέον ο στρατηγικός πολιτικός αντίπαλος της δεξιάς παράταξης στην Ελλάδα και μετατρεπόταν οικειοθελώς σε πολιτική τσόντα της Ν.Δ. Η δικαιολογία του τότε πρόεδρου του ΠΑΣΟΚ Ευαγ. Βενιζέλου ότι το ΠΑΣΟΚ είχε ευθύνη να δώσει λύση στο κυβερνητικό πρόβλημα ήταν τελείως προσχηματική και έκρυβε απλώς την εξουσιολαγνεία του και την πολιτική του μετάλλαξη. Όταν σε ένα κυβερνητικό κόμμα του 44% ο λαός του δίνει 12% είναι απολύτως σαφές ότι την ευθύνη για τη λύση του κυβερνητικού προβλήματος την αναθέτει στα δύο πρώτα κόμματα (Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ) με 30% και 27% αντίστοιχα. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο όταν ένα κόμμα του 12% θεωρεί εαυτόν υπεύθυνο για τη διακυβέρνηση της χώρας. Στην πραγματικότητα η λαϊκή βούληση ήταν το ακριβώς αντίθετο: εντολή παραμονής στην αντιπολίτευση .Επομένως εδώ είχαμε παραβίαση της λαϊκής εντολής. Το χειρότερο από όλα όμως ήταν ότι η συμμετοχή αυτή δεν είχε κανένα στοιχείο διακριτής παρουσίας στην κυβέρνηση με κάποιο ουσιαστικό λόγο στα κυβερνητικά δρώμενα. Το αποτέλεσμα φυσικά ήταν αναμενόμενο. Ο λαός γύρισε την πλάτη στο ΠΑΣΟΚ και το οδήγησε στο ταπεινωτικό 4,7% στις εκλογές του 2015.
Σήμερα το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές του. Η πρόεδρος Φώτη Γεννηματά με τη συγκρότηση του Κινήματος Αλλαγής πήρε την πρωτοβουλία για την ανασυγκρότηση όχι μόνο του ΠΑΣΟΚ αλλά ολόκληρου του Δημοκρατικού και Σοσιαλιστικού χώρου. Το άλλοτε κραταιό κίνημα που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου και άλλαξε τη χώρα μετά τη μεταπολίτευση, εμπνέοντας έναν ολόκληρο λαό, δίνοντάς του αξιοπρέπεια, ελπίδα και προοπτική, οφείλει απέναντι στην ιστορία του να αναγεννηθεί μέσα από διαδικασίες διαλόγου και να επαναπροσδιορίσει τις πολιτικές του θέσεις και την ιδεολογική του φυσιογνωμία ορθώνοντας μέτωπο απέναντι στους κινδύνους που δημιουργούν για τη χώρα η δεξιά συντήρηση και αριστερός λαϊκισμός.
Από τον Πέτρο Ηλιάδη
* Ο Πέτρος Ηλιάδης είναι πολιτικός μηχανικός πρώην πρόεδρος του ΤΕ Κ-Δ Θεσσαλίας
