Η προτεραιότητά του είναι να εξασφαλίσει μια νέα θητεία, με απεριόριστες προεδρικές εξουσίες, προτού επιδεινωθεί η οικονομία. Η εξέλιξη αυτή είναι αναπόφευκτη για τον οίκο αξιολόγησης Standard and Poor’s, που υποβάθμισε πρόσφατα την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας και προβλέπει μια δύσκολη προσγείωση της οικονομίας της. Παράγοντες ανησυχίας είναι ο διψήφιος πληθωρισμός, το εύθραυστο νόμισμα, η χρέωση των ιδιωτικών επιχειρήσεων (65% του ΑΕΠ) και το αυξημένο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.
Έχοντας επίγνωση ότι ο πληθωρισμός (10,85% τον Απρίλιο) και η πτώση του νομίσματος (-10% σε σχέση με το δολάριο από τον περασμένο Ιανουάριο) πλήττουν τα λαϊκά στρώματα που αποτελούν τον πυρήνα των ψηφοφόρων του, ο Ερντογάν έπρεπε να βιαστεί. Το στοίχημά του έχει κινδύνους. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν θα λάβει 51% στον πρώτο γύρο, παρά τη συμμαχία του με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ).
Η δημοτικότητα του τούρκου προέδρου έχει «πιάσει ταβάνι». Στα 15 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, έχει συσσωρεύσει εκλογικές επιτυχίες χάρις στα «κινεζικά» ποσοστά ανάπτυξης της οικονομίας. Το ίδιο συνέβη και το 2017: η ανάπτυξη έφτασε το 7,4% και ήταν η υψηλότερη των χωρών του G20. Δεδομένου όμως ότι βασίζεται στη δημοσιονομική ανάκαμψη και τον εύκολο δανεισμό, η ανάπτυξη αυτή έχει και μια άλλη όψη: είναι πηγή πληθωρισμού, αύξησης των ελλειμμάτων και υποτίμησης του νομίσματος. Την ώρα που η στατιστική υπηρεσία ανακοίνωνε το ποσοστό της ανάπτυξης, η λίρα έπεφτε εκ νέου σε σχέση με το ευρώ και το δολάριο και την πτώση αυτή τίποτα δεν μπορεί να τη σταματήσει. Η σημερινή ισοτιμία είναι 5 λίρες ανά 0,96 ευρώ, ενώ το 2011 ήταν 2,25 λίρες ανά 1 ευρώ.
«Το νόμισμά μας υποτιμάται, οι τιμές πετούν στα ύψη, το βιοτικό μας επίπεδο χειροτερεύει», λέει η Ζεϊνέπ, μια καταστηματάρχις στη συνοικία Κουρτουλούς (Ταταύλα), στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κων/πολης. «Πρέπει να μετατρέπουμε τις οικονομίες μας σε δολάρια για να μην τις χάσουμε.» Όπως κι εκείνη, το 45% των Τούρκων αποταμιεύει σε δολάρια. Μέχρι τώρα, η Ζεϊνέπ και ο άντρας της ψήφιζαν τον «Ταγίπ». Αυτή τη φορά δεν ξέρουν τι θα κάνουν. Το 45% των ψηφοφόρων είναι αναποφάσιστοι, λέει μια δημοσκόπηση του ινστιτούτου Κonda.
Ο πληθωρισμός ανησυχεί πολύ τα λαϊκά στρώματα. Για την καταπολέμησή του, οι οικονομολόγοι προτείνουν την αύξηση των επιτοκίων. Αυτό έκανε η κεντρική τράπεζα στις 25 Απριλίου, αυξάνοντας το επιτόκιο που χρεώνει στις τράπεζες κατά 75 μονάδες βάσης. Η παρέμβαση αυτή έπρεπε να έχει γίνει πολύ νωρίτερα, αλλά ο Ερντογάν υποστηρίζει την αντίθετη λογική. Κατά την άποψή του, το καλύτερο φάρμακο για τον πληθωρισμό είναι η μείωση των επιτοκίων. «Οσοι πιστεύουν το αντίθετο θα έχουν να κάνουν μαζί μου», προειδοποίησε στις 31 Μαρτίου, μιλώντας σε συνεδρίαση του Κόμματος δικαιοσύνης και ανάπτυξης.
Η άποψη αυτή φαίνεται να απορρέει από τη θρησκευτική του πίστη, καθώς το ισλάμ θεωρεί αμαρτία την τοκογλυφία. «Ως καλός μουσουλμάνος, ο Ερντογάν πιστεύει ότι τα επιτόκια είναι η πηγή όλων των δεινών», λέει ο Ετιέν Ματσουπιάν, πρώην σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου. «Όταν δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τα γεγονότα από την ηθική, όταν η πίστη αποτελεί καταφύγιο, καταλήγεις να πιστεύεις ότι γνωρίζεις τα πράγματα χωρίς να ξέρεις ακριβώς για τι πράγμα μιλάς.»
Ούτε λόγος να κόψει ο Ερντογάν τα επιδόματα μια τέτοια περίοδο. Το χρήμα θα ρέει, η κυβέρνηση το υποσχέθηκε. Δώδεκα εκατομμύρια συνταξιούχοι θα λάβουν έτσι, τις παραμονές δύο θρησκευτικών γιορτών, δύο πριμ των 1.000 λιρών (λίγο λιγότερα από 200 ευρώ) μέχρι τις εκλογές. Το κόστος για τον προϋπολογισμό θα φτάσει τα 4,9 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ υποσχέθηκε επίσης ελάφρυνση χρεών, μείωση φόρων και άλλα δώρα. Οι παραγωγοί τσαγιού στις όχθες της Μαύρης Θάλασσας, που ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των ψηφοφόρων του ΑΚΡ, έλαβαν την υπόσχεση ότι οι αγορές των προϊόντων τους από το κράτος θα αυξηθούν κατά 16%.
Η καταστολή είναι το άλλο εργαλείο ελέγχου του εκλογικού σώματος. Το τουρκικό κοινοβούλιο ανανέωσε στις 18 Απριλίου για έβδομη φορά το καθεστώς έκτακτης ανάγκης που ισχύει από την απόπειρα πραξικοπήματος και μετά. Η ένωση εργοδοτών της χώρας, που ήθελε την άρση αυτού του μέτρου, επιτιμήθηκε από τον πρόεδρο. «Μας εξοργίζει το αίτημα των επικεφαλής των επιχειρήσεών μας να άρουμε το καθεστώς έκτακτης ανάγκης», είπε. «Θα το παρατείνουμε και δέκα φορές αν χρειαστεί.»
* Tης Marie Jego
(*) Η Μαρί Ζεγκό είναι αρθρογράφος της Monde
(Πηγή: Le Monde)
