Μετά το τέλος του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου οι νικήτριες δυνάμεις αποφάσισαν να γίνουν στο Παρίσι οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις για την οριστική διαμόρφωση των συνόρων των ηττημένων : της Αυστροουγγαρίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Βουλγαρίας, της Γερμανίας. Με τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας, η Αυστρία έγινε ένα μικρό κράτος και δύο ανεξάρτητα κράτη σχηματίσθηκαν στον ευρωπαϊκό χάρτη, η Τσεχοσλοβακία και η Ουγγαρία. Η υπογραφή της συμφωνίας έγινε στις 10 Σεπτεμβρίου 1919 στα ανάκτορα Σαιν Ζερμαίν στα προάστια του Παρισιού, ενώ είχε προηγηθεί η Συμφωνία Ειρήνης με την Γερμανία στις 28.06.1919. Στις 27.11.1919 στο προάστιο Νεϊγή υπογράφηκε η συνθήκη της νικημένης Βουλγαρίας, όπου παραχωρήθηκαν ορισμένα εδάφη στην Σερβία και Ρουμανία, ενώ έπαυσε εντελώς πάσα διεκδίκηση επί ελληνικών εδαφών της Μακεδονίας και Θράκης. Τη συνθήκη υπέγραψαν εκ μέρους της Ελλάδας ο Βενιζέλος κι ο Πολίτης.
Στις συμφωνίες και συνθήκες του Παρισιού τον πρώτο λόγω είχαν οι μεγάλες δυνάμεις των Η.Π.Α. με τον Ουϊλσον, της Αγγλίας με τον Λουντ Τζωρτζ, της Γαλλίας με τον Κλεμανσό, της Ιταλίας με τον Ορλάντο. Η τελευταία συνθήκη που υπογράφηκε ένα χρόνο σχεδόν μετά στις 10.08.1920 λόγω πολύμηνων διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, ήταν η Συνθήκη των Σεβρών με την οποία ουσιαστικά επήλθε η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τη δημιουργία νέων κρατών και την παραχώρηση στην Ελλάδα της Ανατολικής Θράκης μέχρι την Τσατάλτζα 60 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη. Επιπλέον παραχωρήθηκαν όλα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου περιλαμβανομένων της Ίμβρου και Τενέδου, επίσης τα Δωδεκάνησα εκτός της Ρόδου που θα την παρέδιδαν οι Ιταλοί μετά από 15 χρόνια και μετά από δημοψήφισμα, με τον όρο η Αγγλία να παραχωρήσει στην Ελλάδα την Κύπρο.
Η τεράστια συνθήκη αποτελούνταν από 433 άρθρα και καθόριζε τα πάντα για το κράτος της Οθωμανικής Τουρκίας, το εμπόριό της, τα εμπορικά και πολεμικά πλοία της, ακόμη και το προσωπικό φρουράς που θα πρέπει να έχει ο Σουλτάνος αποτελούμενο από 700 αξιωματικούς και οπλίτες κατά το άρθρο 180 της Συνθήκης. Εκ μέρους της Ελλάδας τη συνθήκη υπέγραψαν ο Ελ. Βενιζέλος και ο Άθως Ρωμανός και εκ μέρους της Τουρκίας του Σουλτάνου Μεχμέτ ΣΤ΄ Βαχιτετνίν, ο στρατηγός Χααντί Πασάς γερουσιαστής, ο Ριζά Τευφρίκ Μπέης γερουσιαστής και ο Ρεχάντ Χαλίς Μπέης που ήταν έκτακτος απεσταλμένος υπουργός της Τουρκίας στη Βέρνη. Την υπέγραψαν επίσης εκ μέρους των μεγάλων δυνάμεων της Αγγλίας , Γαλλίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας καθώς και της Πολωνίας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας, Πορτογαλίας, Τσεχοσλοβακίας, Αρμενίας και το Χετζάζ της Σαουδικής Αραβίας.
Εν τω μεταξύ το τελευταίο άρθρο της Συνθήκης των Σεβρών το 433 αναφέρει : «Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη συμφωνούσιν όπως αναγνωρίσωσιν εις την Ρωσίαν, ευθύς ως γίνη δεκτή ως Μέλος της Κοινωνίας των Εθνών, (σ.σ. είχε αποβληθεί λόγω της Οκτωβριανής Επανάστασης το 1917) το δικαίωμα να προχωρήση εις την παρούσαν Συνθήκην …» (βιβλ.1, σελ.99-100)
Λίγο πριν των διαπραγματεύσεων του Παρισιού και των Συνθηκών «Ειρήνης» που διαμόρφωσαν το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στις 19.05.1919 ο στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ φτάνει στη Σαμψούντα του Πόντου μετά από απόφαση και εντολή του Σουλτάνου Μεχμέτ ΣΤ’ Βαχιτεντίν και του Συμμαχικού Στρατηγείου με σκοπό να προστατευτούν οι χριστιανοί κάτοικοι του Πόντου από τις απάνθρωπες βιαιότητες και διωγμούς από τους Τούρκους. Έστειλαν δηλαδή τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Ο Κεμάλ με οδηγίες και του Γερμανού στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς, τον αναδιοργανωτή του τουρκικού στρατού, από την Κωνσταντινούπολη έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο αφανισμού των Ελλήνων του Πόντου και τελικά τη γενοκτονία τους που ξεπέρασε τα 300.000 θύματα. Είχε προηγηθεί η γενοκτονία των Αρμενίων από το 1915. Ο Κεμάλ έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης όλων των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας και με το σύνθημα «Η Τουρκία για τους Τούρκους» οργάνωσε μυστικό εθελοντικό στρατό. Μετά από συνέδρια που έκανε και συσκέψεις όπως «στο Ερζερούμ, ο Κεμάλ με όρο να μην εναντιωθεί στον Σουλτάνο, διορίζεται «Αρχηγός του Αγώνα Ανεξαρτησίας» και ορίζεται ως κέντρο δράσης η Άγκυρα και η εναντίωση όλων στον διαμελισμό της Τουρκίας». (βιβλ.2, σελ. 110)
Ο Κεμάλ με συνεχή αύξηση της τουρκικής στρατιωτικής δύναμης και μετά την παρασκηνιακή επιτυχία του και την βοήθεια που είχε από την κομμουνιστική Ρωσία του Λένιν, κατόρθωσε και πήρε τεράστια στρατιωτική και οικονομική βοήθεια με αντάλλαγμα την πετρελαϊκή περιοχή του Μπακού και με απώτερο σκοπό να αγοράσει επιπλέον σύγχρονα όπλα από τη Γερμανία με στόχο προς την Κωνσταντινούπολη. Η εξέλιξη αυτή και η στρατιωτική ενδυνάμωση ανησύχησε το Ανώτατο Διασυμμαχικό Συμβούλιο που ανέθεσε στην Ελλάδα την αποστολή στρατού στη Σμύρνη με σκοπό την εξουδετέρωση της προέλασης του Κεμάλ προς τα Δαρδανέλια και την Κωνσταντινούπολη. Η ελληνική στρατιωτική δύναμη έφτασε ατμοπλοϊκώς στη Σμύρνη με επικεφαλής τον αρχιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο στις 15.05.1919, όπου οι Έλληνες την υποδέχθηκαν ως απελευθερωτή, και με μεγάλη επιτυχία ανάγκασε τους Τούρκους να υποχωρήσουν περίπου 400 χλμ. από τη Σμύρνη στη γραμμή Νικομίδιας – Ουζακ – Αϊδινίου.
Στην Κωνσταντινούπολη, η σχέση του Σουλτάνου με τους κεμαλικούς βουλευτές σε πολιτικές και θρησκευτικές κυρίως διαφορές ανάγκασαν τον Σουλτάνο να διαλύσει την Οθωμανική Βουλή των αντιπροσώπων στις 11.04.1920. Τότε η κεμαλικοί βουλευτές πήγαν στην Άγκυρα και συμμετείχαν στην «Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση» στις 23.04.1920. Εκεί, στην νέα πρωτεύουσα της Τουρκίας στην Άγκυρα σχηματίζεται το «Μέγα Συμβούλιο της Κυβέρνησης» που αποτέλεσε και το εκτελεστικό όργανο της κεμαλικής κυβέρνησης.
Με αυτή την ιδιότητα του Συμβουλίου, υπογράφηκε στις 30.01.1923 η Σύμβαση περί ανταλλαγής ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών που αποτελούνταν από 19 άρθρα και προηγούνταν της Συνθήκης της Λωζάννης που υπογράφτηκε στις 24.06.1923 και είχε 143 άρθρα. Την υπέγραψαν εκπρόσωποι των κυβερνήσεων της Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας, Ρουμανίας, του Βασιλείου Σέρβων-Κροατών-Σλοβένων, της Ελλάδας (Βενιζέλος, Κακλαμάνος), της «Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας» (Ισμέτ Πασάς, Ριζά Νουρ Μπέι, Χασάν Μπέι). Στο τέλος του 2ου άρθρου από τα 19 της Σύμβασης ανταλλαγής αναφέρετε : «… θέλουσι θεωρηθή ως μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης πάντες οι Μουσουλμάνοι οι εγκαταστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης το 1913 δια της Συνθήκης του Βουκουρεστίου». Ενώ στο άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης αναφέρεται : «Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπάλαιας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου» (βιβλ.3, σχετικά άρθρα).
Βιβλιογραφία:
1. «1920 : Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΩΝ ΣΕΒΡΩΝ», Ιωάννης Κυμιώνης, Αθήνα
2. «Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Θράκη – Μικρά Ασία – Πόντος», Θεοφάνης Μαλκίδης, εκδ. Γόρδιος, Αθήνα, 2015
3. «Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ – ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ», Κ.Ι. Σκαλτσάς, Αθήνα, 1973.
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
