Ο Απόστολος Σουρλαντζής είχε διδάξει τρία έτη (2003-2005) στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό και είχε συνεργαστεί με τον Αρχιεπίσκοπο. Στην πρόσφατη ανακήρυξη του Αρχιεπισκόπου από τον Δήμο Λαρισαίων ως επίτιμου δημότη της πόλης μας, διατυπώθηκε το αίτημα για επίσκεψη στα Τίρανα, την έδρα της Αρχιεπισκοπής.
Ψυχή της όλης προσπάθειας ήταν ο ζωγράφος Χρήστος Παπανικολάου, ο οποίος συμμετείχε λόγω και έργω στο οδοιπορικό. Τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, όσο και στις στάσεις και επισκέψεις σε ενδιαφέροντες για την ιστορία και τον πολιτισμό τόπους, ο Χρήστος Παπανικολάου ζωντάνεψε, με τις πληροφορίες, τα σχόλια και τις αναλύσεις του, στα μάτια των επισκεπτών το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό τοπίο της γείτονος χώρας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν οι πληροφορίες για το έργο του Αρχιεπισκόπου στην Αλβανία. Σε κάθε βήμα στη γείτονα χώρα συναντάει κανείς έργα του Αρχιεπισκόπου, σ’ όλους τους τομείς: Αναστηλώθηκαν ερειπωμένοι ναοί, χτίστηκαν νέοι ναοί, το συγκρότημα της θεολογικής Ακαδημίας και η μονή του Αγίου Βλασίου, στο Δυρράχιο, το κτίριο της Αρχιεπισκοπής στα Τίρανα, οι Μητροπόλεις Βερατίου, Κορυτσάς και Αργυροκάστρου, το Εκκλησιαστικό Λύκειο Αρρένων «Τίμιος Σταυρός» στο Αργυρόκαστρο, το Οικοτροφείο Θηλέων στο Βουλιαράτι, το Διαγνωστικό Κέντρο «Ευαγγελισμός» στα Τίρανα, το Εκπαιδευτικό και Πνευματικό Κέντρο στη Λούσνια, σπίτι για αδελφές και ξενώνας στα Τίρανα, Κέντρα Νεολαίας και ξενώνες σε Κορυτσά, Ελμπασάν και Καβάγια, κτίρια για νηπιαγωγεία και κλινικές σε διάφορες πόλεις, το συγκρότημα εργαστηρίων «Ναζαρέτ» στα Τίρανα κ.ά.
Η στάση στο Αργυρόκαστρο και η ξενάγηση στο κάστρο καθώς και στη συνοικία με τα διατηρητέα αρχοντικά, την προστατευόμενη από την Unesco, ήταν η πρώτη έκπληξη για τους επισκέπτες. Μια ολόκληρη συνοικία στην καρδιά του Αργυροκάστρου, με καλντερίμια, πέτρινα επιβλητικά αρχοντικά, πολλά από τα οποία αναστηλώθηκαν με χρήματα της Unesco, πέτρινες εκκλησίες και σχολεία, μας θύμισε την ακμή του ελληνικού στοιχείου σ’ αυτόν τον τόπο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στο τέλος της πρώτης μέρας, κατά την άφιξή μας στα Τίρανα, η επίσκεψη στο παρεκκλήσι της Αρχιεπισκοπής, που αγιογράφησε ο Χρήστος Παπανικολάου, απογείωσε τους επισκέπτες. Η ξενάγησή μας από τον ίδιο και τα ενδιαφέροντα σχόλιά του ζωντάνεψαν στα μάτια μας έναν ολόκληρο κόσμο. Ένας φωτισμένος Θρησκευτικός ηγέτης κι ένας εμπνευσμένος καλλιτέχνης συνέβαλαν σ’ ένα καλλιτεχνικό θαύμα, ένα πραγματικό αριστούργημα! Το έργο με τα επάλληλα επίπεδα και τις σκηνές από τη ζωή του Χριστού και τη δράση του Αρχιεπισκόπου μάς οδήγησε σε μια ψυχική ανάταση και ανάσταση ψυχής και σε μια πρωτόγνωρη έκσταση. Ο ήρεμος και χαρισματικός λόγος του καλλιτέχνη μάς καθιστούσε κοινωνούς ενός έργου, που ξεφεύγει από τα γήινα. Η ακτινοβολία του, το ημίφως της νύχτας και η θεματική του έργου δημιουργούσαν μια μυσταγωγία που ήταν το αποκορύφωμα μιας προϊούσης ανόδου από το γήινο στο θεικό στοιχείο.
Η συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο τη δεύτερη μέρα ήταν μια μύηση στον αληθινό κόσμο της Ορθοδοξίας. Ένας ταπεινός υπηρέτης του Θεού και των ανθρώπων έγινε σύμβολο ζωής και δημιουργίας, ένα πρότυπο ιεράρχη που ακτινοβολεί με τον λόγο και το έργο του και μεταγγίζει στις ψυχές των ανθρώπων το μεγαλείο της Ανάστασης μέσα από τη θυσία. Ζούσαμε μια ιστορική στιγμή! Το τεράστιο έργο, οι πολλαπλές ενασχολήσεις και το προχωρημένο της ηλικίας (89 ετών) δεν του δίνουν τη δυνατότητα ν’ ανταποκριθεί, όπως δήλωσε, σε προσκλήσεις από δήμους και φορείς.
Η επίσκεψή μας στην Κορυτσά και τη Μοσχόπολη την τρίτη μέρα εμπλούτισε το οδοιπορικό μας με ενδιαφέρουσες εμπειρίες. Το ελληνικό Προξενείο της Κορυτσάς που ανακαινίζεται, η ελληνική συνοικία με τα αρχοντικά, οι υπέροχες αναπλάσεις του χώρου της αγοράς έχουν μεταμορφώσει την Κορυτσά.
Εκεί που πονέσαμε ήταν στη Μοσχόπολη. Δύο καταπληκτικές εκκλησίες με σπάνιες αγιογραφίες αλλά κατεστραμμένες, είναι τα απομεινάρια ενός κόσμου, που χάρις στη δυναμική του Αρχιεπισκόπου ανακαινίζεται για να μπορέσει να μεταδώσει την αλλοτινή αίγλη της «πρωτεύουσας των Βαλκανίων». Συντελείται κι εδώ, όπως και σ’ άλλα μέρη της Αλβανίας, μια ανάσταση.
Ανάσταση είναι και όλο το έργο του Αναστάσιου. Από την ανάσταση των αποκοιμισμένων και φοβισμένων ψυχών στη διάρκεια του καθεστώτος του Χότζα ως την αναστήλωση των μνημείων του παρελθόντος, από τη δημιουργία σχολείων, νοσοκομείων και ιδρυμάτων πάσης φύσης, ένας κόσμος «μικρός» και «μέγας» μιλάει με χίλιες γλώσσες για το θαύμα της δημιουργίας! Χαρά μας που αξιωθήκαμε τη γνωριμία μ’ αυτόν τον κόσμο.
Επίκαιρος, όσο και ταιριαστός στο βίωμα, ο ποιητικός λόγος του Κώστα Λάνταβου:
Δώσε μας, Κύριε, ένα καινούριο πρόσωπο. Για ν΄ανασάνει η σιωπή και ν’ αντηχήσει ο κόσμος καλοσύνη.
Κατερίνα Κόσσυβα
Μια ευτυχής συνοδοιπόρος
