Η Κυριακή των Βαϊων, έρχεται μετά το Σάββατο του Λαζάρου και είναι η τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής και η πρώτη της Μ Εβδομάδας. Για την Εκκλησία μας είναι ημέρα χαράς και ανάμνησης, για τη λαμπρή πανήγυρη και θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα Στη άγια αυτή πόλη ένα αυθόρμητο πλήθος υποδέχθηκε τον Χριστό, λίγες μέρες πριν οδηγηθεί στο μαρτύριο, με βαϊα ή κλάδους φοινίκων, το οποίο έψαλλε το «Ωσαννά», Την αγάπη αυτή του κόσμου στο πρόσωπο του Χριστού, τονίζει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης . «Την επαύριον όχλος πολύς ελθών εις την εορτήν, ακούσαντες ότι έρχεται ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα έλαβον τα βαϊα των φοινίκων ». Η Κυριακή των Βαϊων είναι η πορεία του ανθρώπου από το θάνατο προς τη ζωή, αφού εισέρχεται στην τελική της ευθεία. Εκκλησιαστικά είναι η τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής και η πρώτη ημέρα της Μ Εβδομάδας. Μετά την Ανάσταση του Λαζάρου ο Ιησούς πορεύτηκε στα Ιεροσόλυμα, οπότε και η προφητεία του Ζαχαρία εκπληρώνεται. Σύμφωνα με την προφητεία, ο Μεσσίας θα ερχόταν στην πόλη ως βασιλιάς, σωτήρας, δίκαιος και ειρηνικός, καθισμένος πάνω σε ένα πουλάρι. Εδώ, είναι το μεγαλείο της πορείας του Ιησού, προς το Θείο Πάθος, με έναν λαό να τον υποδέχεται, σύμφωνα με το εθιμοτυπικό, ως βασιλιά, αλλά εκείνος δεν δίνει σημασία στις τιμές και στην επίγεια εξουσία, δεν περιορίζεται στο πανηγύρι και στη πρόσκαιρη δόξα, αλλά προχωρά στου μαρτύριο και στην Ανάσταση. Ακριβώς, εδώ είναι και η μεγάλη διαφορά του Χριστού από την πολιτική εξουσία και ας το έχουν υπόψη τους αυτό οι εκάστοτε πολιτικοί του κόσμου, μικροί και μεγάλοι. Το έθιμο των βαϊων είναι παλιό και η εκκλησία μας το εισήγαγε τον 9ον αιώνα, σε ανάμνηση της υποδοχής του Κυρίου μας στα Ιεροσόλυμα. Τα Βάϊα σημαίνουν την νίκη του Χριστού κατά του διαβόλου και του θανάτου. Το γεγονός της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, αναπαρίσταται στους Αγίους Τόπους, από τον 4ον αιώνα. Η τελετουργία αυτή έχει ως εξής: Ο Επίσκοπος, κάθεται σε «επί πώλου όνου»και περιστοιχίζεται από τον κλήρο και το λαό. Η πομπή ξεκινούσε από το όρος των Ελαιών και κατέληγε στα Ιεροσόλυμα. Στα βυζαντινά χρόνια υπήρχε η συνήθεια να 0 τελείται ο λεγόμενος, Αυτοκρατορικός περίπατος, ο οποίος άρχιζε από τα ανάκτορα κα η πομπή κατέληγε στο Ναό της Αγ Σοφίας Ο αυτοκράτορας κρατούσε την εικόνα του Χριστού, πλαισιώμενος από το ιερατείο, ενώ προηγούνταν ο Λαμπαδάριος, ο οποίος έψελνε Εξέλθατε έθνη και θεώσασθε σήμερον τον βασιλέα των ουρανών» .Στο τέλος, ο αυτοκράτορας μοίραζε βαϊα και σταυρούς, ενώ ο Πατριάρχης κεριά για τη Μ Εβδομάδα .Αν και το έθιμο αυτό έχει εκκλησιαστικό χαρακτήρα, ο λαός μας το παρέλαβε και το ενσωμάτωσε μέσα στις συνήθειές του, το νοημάτισε και του έδωσε λαμπρότητα Τα έθιμα του λαού μας ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή. Στο Θεσσαλικό χώρο υπήρχαν αρκετά έθιμα, από τα οποία μερικά σώζονται και σήμερα. Στην περιοχή της Ελασσόνας και στα ορεινά χωριά, τα δασκαλόπαιδα το Σάββατο του Λαζάρου, αλλά και την Κυριακή των Βαϊων, γύριζαν στα σπίτια με στολισμένο καλαθάκι και μάζευαν αβγά, λέγοντας διάφορα τραγούδια, όπως «Ήρθι Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια, ήρθι Κυριακή που τρων τα ψάρια. ….Το καλαθάκι μου θέλει αβγό κι η τσέπη μου, κουκόσια, δηλαδή, καρύδια». Εξάλλου, οι τσελιγκάδες, που είχαν στη δούλεψή τους ταιριασμένους βοσκούς τους έδιναν δυο μέρες άδεια το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή, για να πάνε στο χωριό να εκκλησιαστούν και να κοινωνήσουν. Εξάλλου, οι κτηνοτρόφοι της Θεσσαλίας, έκαναν σταυρό με τα Βάγια και χτυπούσαν στη ράχη τα πρόβατά τους για το καλό, λέγοντας, άντε, Καλή Λαμπρή Τα βάγια στην κάθε ενορία τα προμηθεύονταν οι εκκλησιαστικοί επίτροποι με τον ιερέα, βοηθούμενοι από νεαρές γυναίκες και κυρίως από νιόπαντρες. Ένα έθιμο που συνάντησα και το κατέγραψα από χωριά, του Τριγώνου του Έβρου, όπου υπηρέτησα σε σχολεία της περιοχής, και όπου σήμερα, οι γείτονές μα Τούρκοι δημιουργούν προβλήματα, ήταν τα λεγόμενα, «Βαγιοκτυπήματα»
Οι γυναίκες που ήταν έγκυες χτυπιούνταν με τα κλαδιά της Βάγιας, ώστε ο τοκετός να γίνει πιο ανώδυνος, ενώ οι νεόνυμφες πίστευαν ότι τα χτυπήματα θα τις μεταδώσουν τη γονιμοποιό δύναμη και θα αποκτήσουν παιδί. Επίσης, κάθε νεόνυμφη προσπαθούσε να φέρει πρώτη φύλλα Βάγιας στην εκκλησία, για να πρωτογεννήσει αγόρι. Ένα άλλο έθιμο των χωριών του Τριγώνου ήταν τα στεφάνια, τα οποία έπλεκαν ανύπαντρα κορίτσια από βάγια που τους έδινε ο ιερέας στην εκκλησία και τα περιέβαλαν με κόκκινη κλωστή. Η ομάδα των κοριτσιών κατευθύνονταν στο ρέμα του χωριού, μετά το τέλος της Θ Λειτουργίας έριχναν τα στεφάνια μέσα στο νερό. Το στεφάνι της κοπελιάς που θα έπεφτε πρώτο στο ρέμα ήταν και το πιο καλότυχο και το έλεγαν το στεφάνι «της συντέκνησας». Η κοπέλα αυτή μετά προσκαλούσε όλες τις άλλες στο σπίτι, όπου η μητέρα της τις φίλευε με διάφορα σπιτικά εδέσματα και κόκκινο κρασί, ενώ στη συνέχεια τραγουδούσαν και χόρευαν Θρακιώτικους χορούς. Το έθιμο αυτό πιθανόν να μεταφέρθηκε από την Ανατολική Ρωμυλία ή από την περιοχή του Πόντου, αφού απαντάται και στις περιοχές αυτές με κάποια παραλλαγή. Σε ορισμένα Θεσσαλικά χωριά, οι γυναίκες έκαναν στεφάνια και σταυρούς από βάγια και τα πήγαιναν στην εκκλησία για να τα ευλογήσει ο ιερέας . Μετά την Απόλυση της εκκλησιάς πήγαιναν και βίτσιζαν, δηλαδή, χτυπούσαν με τους σταυρούς τα δέντρα, τα ζώα, τα περιβόλια, ώστε να τους δώσουν καλή σοδειά. Ακόμα και σήμερα παρατηρείται το έθιμο αυτό από τους αμπελουργούς και καλλιεργητές καρποφόρων δέντρων, να βιτσίζουν, γιατί πιστεύουν στις δυνάμεις που περικλείουν τα διαβασμένα στην εκκλησία βάγια.. Εξάλλου, οι καλλιεργητές κηπευτικών φυτών, πιστεύουν ότι άμα βιτσίσουν τα φυτά δε θα τα πιάσει το σκουλήκι. Άλλωστε, γνωστή είναι και η φράση: Μέσα βάγια και χαρά, έξω ψύλλοι και κόριζες». Στο νησί των Φαιάκων, την Κέρκυρα, από το 1630, υπάρχει το έθιμο της λιτανείας του σκηνώματος του αγίου Σπυρίδωνος, ο οποίος έσωσε το 1929 τους κατοίκους από τη φοβερή πανώλη. Στο Μεσολόγγι, επειδή η έξοδος του Μεσολογγίου 1826, συνέπεσε την Κυριακή, ημέρα των Βαϊων, οι κάτοικοι τιμούν συνάμα και τους πεσόντες αγωνιστές .Την Κυριακή των Βαϊων, η Εκκλησία μας επιτρέπει την κατάλυση ψαριών, επειδή γιορτάζεται η είσοδος του Κυρίου μας στην πόλη, ως βασιλιά . Εξάλλου, α παιδιά που τραγουδούν την ημέρα αυτή λένε :« Βάγια- βάγια των Βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο το αβγό» . Στο τέλος του τραγουδιού, λένε: «Καλή Ανάσταση, χωριανοί, με κόκκινα αβγά και αρνί»
Από τον Απόστολο Ποντίκα
* Ο Απόστολος Ποντίκας, είναι δάσκαλος, θεολόγος, φιλόλογος, πτυχ. Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικός σύμβουλος
